Επίκειται νέα χρηματοπιστωτική κρίση;

Οι οικονομικοί κίνδυνοι παραμένουν υψηλοί, με τον κίνδυνο μιας δημοσιονομικής κρίσης να κυριαρχεί μεταξύ των διευθυντικών στελεχών εταιρειών, σύμφωνα με την τελευταία Έκθεση Περιφερειακών Κινδύνων για τις Επιχειρήσεις από το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ σε συνεργασία με την Zurich Insurance Group.

Ασφαλώς, το επίπεδο του παγκόσμιου χρέους θα πρέπει να αποτελεί μια ανησυχία για όλους μας, με το εταιρικό, το οικιακό και το δημόσιο χρέος σε ακραία επίπεδα παρά την οικονομική ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια.

Ωστόσο, τα υψηλά επίπεδα δημόσιου χρέους εγείρουν το ερώτημα κατά πόσον δημοσιονομική στήριξη – κρατικές δαπάνες – θα χρησιμοποιηθεί όπως και στο παρελθόν για να αποφευχθεί ή τουλάχιστον να μετριαστεί η επόμενη ύφεση.

Σε μια εποχή όπου το δημόσιο χρέος είναι τόσο υψηλό και η εμπιστοσύνη στις κυβερνήσεις τόσο χαμηλή – σημειώστε τη συνεχιζόμενη άνοδο του λαϊκισμού – οι επενδυτές σπεύφουν να δανείσουν χρήματα στις κυβερνήσεις. Πιο αξιοσημείωτο είναι ότι είναι έτοιμοι να χρεωθούν με αρνητικά επιτόκια για το προνόμιο αυτό. Περίπου το 30% όλων των επενδύσεων σταθερού εισοδήματος, ή περίπου 16 τρισεκατομμύρια δολάρια κρατικών ομολόγων, έχουν τώρα αρνητικές αποδόσεις – συμπεριλαμβανομένων μερικών εταιρειών στους δείκτες υψηλής απόδοσης.

Ένας λόγος γι’ αυτό: καθώς η παγκόσμια ανάπτυξη αποδυναμώνεται, τα επιτόκια των κεντρικών τραπεζών έχουν υποχωρήσει ακόμη χαμηλότερα. Φέτος, περισσότερες από τις μισές κεντρικές τράπεζες του κόσμου έχουν μειώσει τα επιτόκια. Ωστόσο, οι περίοδοι ύφεσης είναι μυστήριες και, όπως είδαμε τα τελευταία 10 χρόνια, η νομισματική πολιτική είναι όλο και λιγότερο αποτελεσματική στην τόνωση της ανάπτυξης.

Σε έναν τόσο αβέβαιο κόσμο, με έναν εμπορικό πόλεμο μεταξύ των δύο οικονομικών κολοσσών που επηρεάζει τους πάντες, αυτό που συμβαίνει λέγεται financial engineering. Αντί να αυξάνουν την οικονομική πίτα και να βελτιώνουν την ανάπτυξη των τάσεων μέσω επενδύσεων και μεγαλύτερης παραγωγικότητας, οι εταιρείες ενθαρρύνονται να χρησιμοποιούν φθηνό χρέος για να επαναγοράσουν και να αποσύρουν τα δαπανηρά ίδια κεφάλαια τους, οδηγώντας σε αναδιάρθρωση των τιμών των περιουσιακών στοιχείων αντί στην τόνωση της οικονομικής ανάπτυξης.

Πράγματι, ενώ οι επιχειρηματικές επενδύσεις αυξήθηκαν κατά περίπου 50% στις Ηνωμένες Πολιτείες κατά την τελευταία δεκαετία, οι επαναγορές μετοχών και οι αυξήσεις μερισμάτων αυξήθηκαν κατά 300%. Φυσικά, αυτό έχει οικονομικό νόημα βραχυπρόθεσμα. Ένα άμεσο οικονομικό κέρδος σήμερα αξίζει περισσότερο από τις ελπίδες για την επίτευξή του μέσω εοενδύσεων στο μέλλον. Κάτι πρέπει να αλλάξει.

Για να μειώσουμε τον κίνδυνο μίας δημοσιονομικής κρίσης, πρέπει να σκεφτούμε διαφορετικά για τις κυβερνητικές δαπάνες. Οι δαπάνες για επενδύσεις δεν πρέπει να θεωρούνται ίδιες με τις δαπάνες κατανάλωσης. Ωστόσο, οι κυβερνήσεις πρέπει να επωφεληθούν από τον φθηνό δανεισμό για να «επενδύσουν» και δεν πρέπει να απαγορεύεται να το κάνουν λόγω της εφαρμογής άκαμπτων κανόνων.

Ναι, τα επίπεδα χρέους είναι μία πολύ πραγματική ανησυχία, αλλά το ίδιο είναι και μία πορεία προς την ύφεση. Οι κυβερνήσεις πρέπει να δουλέψουν μαζί με τις κεντρικές τράπεζες για να δημιουργήσουν ένα πιο ισχυρό και βιώσιμο περιβάλλον ανάπτυξης – κάτι που δεν επετεύχθη κατά την τελευταία δεκαετία. Αντί να ενθαρρύνουν την αναδιάρθρωση των τιμών των περιουσιακών στοιχείων μόνο μέσω της νομισματικής πολιτικής, τα κίνητρα και οι δημοσιονομικές πρωτοβουλίες πρέπει να ενθαρρύνουν το πραγματικό engineering της παγκόσμιας οικονομίας και όχι το financial engineering των τελευταίων χρόνων.

Οι ανεπτυγμένες οικονομίες πρέπει να πιέσουν μπροστά και να γίνουν «αναπτυσσόμενες» οικονομίες για να αυξήσουν το αναπτυξιακό τους δυναμικό και οι ανεπτυγμένες εταιρείες πρέπει να γίνουν «αναπτυσσόμενες» εταιρείες για τη βελτίωση της παραγωγικότητας και της κερδοφορίας μακροπρόθεσμα. Αυτό θα απαιτήσει φορολογικά κίνητρα για την πραγματοποίηση της αλλαγής και δημόσιες επενδύσεις για να δημιουργήσουν πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα στην ανάπτυξη, ώστε να αγκαλιάσουν – αντί να αγνοήσουν – τον ιδιωτικό τομέα.

Εάν αυτό δεν συμβεί σύντομα, μπορεί να παρατηρήσουμε μια δημοσιονομική κρίση – που ενδεχομένως θα επιταχύνει και θα εμβαθύνει την επόμενη παγκόσμια ύφεση.