Στο πλαίσιο της βιώσιμης διαχείρισης των υδάτινων πόρων, βασική παράμετρο αποτελεί η διατήρηση της βιοποικιλότητας. Η ΕΥΔΑΠ, μέσω της ολιστικής διαχείρισης του κύκλου του νερού, προστατεύει τα υδάτινα οικοσυστήματα στις περιοχές όπου ασκεί τις δραστηριότητές της.
Διαχείριση υδάτινων πόρων
Η διαχείριση των ταμιευτήρων γίνεται με βασικό στόχο την ποσοτική και ποιοτική βιωσιμότητα του πόρου.
Η υγειονομική διάταξη Α5/1983, που αποτελεί και το θεσμικό εργαλείο διαχείρισής τους, ρυθμίζει το είδος των επιτρεπόμενων δραστηριοτήτων στις λίμνες και καθορίζει τις ζώνες προστασίας γύρω από αυτές, αποτελώντας σημαντική ασπίδα προστασίας τόσο για την ποιότητα των υδάτων όσο και των οικοσυστημάτων των λιμνών. Το θέμα αναλύεται εκτενώς στην ενότητα ίδιας Έκθεσης «Πρόσβαση σε Καθαρό Νερό, Διασφάλιση Πόρων Παροχής & Κάλυψη Δικτύου Ύδρευσης».
Η ΕΥΔΑΠ, με τις οργανωμένες υπηρεσίες της, εξασφαλίζει τον έλεγχο της ποιότητας των δραστηριοτήτων στις λεκάνες απορροής των ταμιευτήρων, και την τήρηση των όρων της υγειονομικής διάταξης Α5/1983, προστατεύοντας με αυτόν τον τρόπο τα ευαίσθητα υγροτοπικά οικοσυστήματα.
Παρακολούθηση και προστασία επιφανειακών υδάτων
Μετά την επιτυχημένη ολοκλήρωση του ευρωπαϊκού ερευνητικού προγράμματος INTCATCH, η ΕΥΔΑΠ έχει στη διάθεσή της δύο αυτόνομα ρομποτικά σκάφη εξοπλισμένα με αισθητήρες για τη μέτρηση και καταγραφή περιβαλλοντικών παραμέτρων όπως pH, διαλυμένο οξυγόνο, θερμοκρασία, αγωγιμότητα, χλωροφύλλη, ολικό άζωτο και φώσφορο. Τα δεδομένα αξιολογούνται σε πραγματικό χρόνο στο πεδίο (μέσω tablet και κινητού τηλεφώνου), ενώ κάθε ενδιαφερόμενος, μέσω κατάλληλων εφαρμογών, μπορεί να έχει πρόσβαση σε αυτά.
Ο έλεγχος των ταμιευτήρων της ΕΥΔΑΠ με την καινοτόμο αυτή τεχνολογία ενισχύει το υφιστάμενο πρόγραμμα παρακολούθησης της ποιότητας των υδάτων τους δίνοντας τη δυνατότητα για ολοκληρωμένο και καλύτερο έλεγχο της ποιότητας των ταμιευτήρων της, εντοπίζοντας έγκαιρα, αν χρειαστεί, πιθανή ρύπανση από ανθρωπογενείς δραστηριότητες ή/και φυσικές διεργασίες.
Συνέργειες
Απώτερος στόχος της ΕΥΔΑΠ είναι η εδραίωση της συνεργασίας της με δημόσιες και ιδιωτικές εταιρείες παρέχοντας υπηρεσίες, για την προστασία των επιφανειακών υδάτων και την ολοκληρωμένη διαχείριση των υδατικών πόρων.
Το 2020, παρά τους περιορισμούς και τις δυσκολίες που επέφερε η Πανδημία του COVID-19, πραγματοποιήθηκαν έλεγχοι με τα αυτόνομα σκάφη σε όλους τους ταμιευτήρες και συλλέχθηκαν κατά μήκος 90 και πλέον συνολικά χιλιομέτρων περιμετρικά των Ταμιευτήρων, περισσότερα από 290.000 δεδομένα.
Τα ρομποτικά σκάφη, μέσα από δράσεις δημοσιοποίησης, παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά σε ενδιαφερόμενους φορείς σε όλη την Ελλάδα, αναδεικνύοντας τον στρατηγικό ρόλο της ΕΥΔΑΠ στις νέες τεχνολογίες και την αειφόρο ανάπτυξη.
Προστασία της βιοποικιλότητας
Καθώς οι ανθρώπινες δραστηριότητες ρυθμίζονται με αυστηρότητα, οι λίμνες εξελίσσονται σε σημαντικά υγροτοπικά οικοσυστήματα που υποστηρίζουν προστατευόμενα είδη ορνιθοπανίδας, ενδιαφέρουσα ιχθυοπανίδα και μοναδική παραλίμνια βλάστηση.
Ο βασικός ρόλος των ταμιευτήρων της ΕΥΔΑΠ είναι η αποθήκευση υψηλής ποιότητας νερού για την ύδρευση της πρωτεύουσας, ωστόσο αποτελούν και σημαντικούς υγροβιότοπους:
Η φυσική λίμνη Υλίκη, πηγή υδροληψίας για το Υδροδοτικό Σύστημα της Πρωτεύουσας, αποτελεί περιοχή του δικτύου προστασίας της Φύσης Natura 2000.
Η τεχνητή λίμνη του Μαραθώνα, είναι ο πρώτος ταμιευτήρας του υδροδοτικού συστήματος της Αττικής και ένας σημαντικός υγροβιότοπος.
Ο ταμιευτήρας του Μόρνου και ο ταμιευτήρας του Ευήνου αποτελούν σημαντικά υγροτοπικά οικοσυστήματα.
Νερό για το οικοσύστημα – «οικολογική παροχή»
Για τη διατήρηση της συνέχειας των υγροτοπικών οικοσυστημάτων, η ΕΥΔΑΠ ανέθεσε σε μελετητές, σε συνεργασία με το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, τη διερεύνηση της δυνατότητας διατήρησης «οικολογικής παροχής», στα ποτάμια οικοσυστήματα κατάντη των φραγμάτων. Η διατήρηση της ελάχιστης αυτής απαιτούμενης ροής είναι απαραίτητη σύμφωνα με τη νομοθεσία, τους περιβαλλοντικούς όρους και τις σύγχρονες διεθνείς τάσεις στην περιβαλλοντική διαχείριση των ταμιευτήρων.
Στο φράγμα του Μαραθώνα ήδη έχουν υλοποιηθεί οι απαραίτητες παρεμβάσεις, ώστε να αυξηθεί η παραμένουσα παροχή κατάντη του φράγματος στα 25 l/sec. σύμφωνα με την πρόσφατη ΤΕΠΕΜ (Τεχνική Περιβαλλοντική Μελέτη) που υλοποίησε η ΕΥΔΑΠ.
Το ποτάμιο οικοσύστημα κατάντη του φράγματος του Μόρνου βρίσκεται σε καλή κατάσταση, λόγω συνεχούς ροής επιφανειακών υδάτων στην κοίτη του ποταμού. Η ΕΥΔΑΠ παρακολουθεί συστηματικά την οικολογική και χημική κατάστασή του εφαρμόζοντας πρόγραμμα υδρομορφολογικών, φυσικοχημικών, βιολογικών και χημικών μετρήσεων, σύμφωνα με τις προδιαγραφές της Οδηγίας Πλαίσιο για τα Ύδατα 2000/60/ ΕΕ και το Σχέδιο Διαχείρισης Υδάτων ΥΔ04.
Στον ποταμό Εύηνο, το νεότερο ταμιευτήρα, έχει προβλεφθεί «οικολογική παροχή» της τάξης του 1 m3/sec. Κατά συνέπεια, τα παραποτάμια οικοσυστήματα κατάντη του φράγματος διατηρούν τη φυσιογνωμία τους και τη σημαντική βιοποικιλότητά τους.
Συνέργειες
Η συνεργασία της ΕΥΔΑΠ με την Ορνιθολογική Εταιρία και άλλους επιστήμονες στην έρευνα του βιοτόπου, έχει διαπιστώσει ότι στην ευρύτερη περιοχή που περιβάλλει την τεχνητή λίμνη του Μαραθώνα, εντοπίζονται ποικίλα και ενδιαφέροντα οικοσυστήματα.
Τον Ιούλιο του 2020 ολοκληρώθηκε το πρόγραμμα «Αλκυών» των περιβαλλοντικών οργανώσεων «Αλκυόνη – Aegean Wlidlife Hospital» και «Ροή», με αντικείμενο την επανένταξη ιθαγενών ειδών υδρόβιας ορνιθοπανίδας που έχει περιθάλψει η «Αλκυόνη». Ερωδιοί, γλάροι, νερόκοτες και αγριόπαπιες και άλλα υδρόβια είδη πουλιών μετά την περίθαλψη και τη διάσωσή τους από περιβαλλοντικές οργανώσεις και πολίτες επανεντάχθηκαν στις όχθες της λίμνης, όπου απαγορεύεται η αλιεία και το κυνήγι και αποτελεί ιδανικό τόπο επανένταξης. Αντικείμενο του προγράμματος αποτελεί και η έρευνα της βιοποικιλότητας της λίμνης.
Προστασία θαλάσσιων οικοσυστημάτων
Τα Κέντρα Επεξεργασίας Λυμάτων της ΕΥΔΑΠ, αποτελούν σημαντικά έργα περιβαλλοντικής υποδομής και διασφαλίζουν τα μοναδικά οικοσυστήματα των αποδεκτών.
Oικοσυστήματα Σαρωνικού
Οι μελέτες δείχνουν διαχρονική βελτίωση τόσο σε επίπεδο φυσικοχημικών παραμέτρων, όσο και στην κατάσταση του θαλάσσιου οικοσυστήματος. Στο πλαίσιο της οδηγίας 2000/60 και της εφαρμογής Σχεδίων Διαχείρισης Λεκανών Απορροής, η οικολογική κατάσταση του Σαρωνικού, αποδέκτη του ΚΕΛ Ψυττάλειας, έχει αξιολογηθεί ως «καλή».
Σήμερα οι παραλίες του Σαρωνικού κόλπου γύρω από την Ψυττάλεια έχουν ποιοτικά χαρακτηριστικά που πληρούν την απαιτούμενη υψηλή ποιότητα υδάτων κολύμβησης, όπως αποδεικνύεται από την περιβαλλοντική παρακολούθηση, με συχνές μετρήσεις που πραγματοποιούνται από αρμόδιους κρατικούς φορείς, όπως το ΕΛΚΕΘΕ, τη Γενική Γραμματεία Φυσικού Περιβάλλοντος και Υδάτων του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, την Περιφέρεια Αττικής και το Πρόγραμμα Γαλάζιες Σημαίες.
Κέντρα Επεξεργασίας Λυμάτων
Η υλοποίησή τους γίνεται μετά από την εκπόνηση Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ), οι οποίες αναλύουν την υφιστάμενη κατάσταση των υδάτινων οικοσυστημάτων των αποδεκτών. Η επιλογή του βαθμού επεξεργασίας του σχεδιαζόμενου ΚΕΛ λαμβάνει πάντα υπόψη την ποιότητα του αποδέκτη για την προστασία των οικοσυστημάτων του. Σε περιπτώσεις ιδιαίτερα ευαίσθητων αποδεκτών, όπως ο κόλπος της Ελευσίνας (αποδέκτης του ΚΕΛ Θριασίου), επιλέγεται ακόμη υψηλότερος βαθμός επεξεργασίας για τη διασφάλιση της προστασίας τους.
Έργα Ανατολικής Αττικής
Ο σχεδιασμός της ΕΥΔΑΠ για την αποχέτευση σε δήμους της Ανατολικής Αττικής, αναμένεται να δώσει οριστική λύση στο μακροχρόνιο πρόβλημα έλλειψης υποδομών. Η ολοκληρωμένη διαχείριση των λυμάτων της περιοχής με έμφαση στην επαναχρησιμοποίηση των επεξεργασμένων για άρδευση και ελαχιστοποίηση της διάθεσης στη θάλασσα, θα έχει αδιαμφισβήτητα θετικό αντίκτυπο και στην προστασία των θαλάσσιων οικοσυστημάτων.