Οσμή σκανδάλου στη «βιομηχανία» της βίζας – Το μονοπώλιο της VFS Global, οι καταγγελίες και οι σκιές

Οσμή σκανδάλου αναδύεται γύρω από τη διαδικασία χορηγήσεων βίζας την οποία τα τελευταία χρόνια έχουν αναλάβει ιδιώτες.

Σύμφωνα με πληροφορίες, ο νέος διαγωνισμός αναμένεται να ξεκινήσει τις επόμενες εβδομάδες, ίσως και μέσα στον Αύγουστο, και στην «ουρά» θα συνωστιστούν πολλές ιδιωτικές εταιρείες καθώς η «πίτα» των θεωρήσεων είναι τεράστια.

Είναι χαρακτηριστικό ότι την περίοδο 2007 – 2014 τα χρήματα που δόθηκαν για έκδοση και θεώρηση βίζας, άγγιξαν τα 100 εκατ. ευρώ. Ποσό που σίγουρα είναι πολύ περισσότερο για τα επόμενα χρόνια.

Κυρίαρχη θέση στην «αγορά» των εκδόσεων και θεωρήσεων βίζας, έχει η εταιρεία VFS Global, η οποία έχει έδρα τη Ζυρίχη και το Ντουμπάι και η πλειοψηφία των μετοχών της ανήκει μέσω επενδυτικών κεφαλαίων που διαχειρίζεται η Blackstone Inc, μαζί με μειοψηφούντες μετόχους, συμπεριλαμβανομένων των Kuoni με έδρα την Ελβετία και του Hugentobler Foundation.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της εταιρείας, λειτουργεί παγκοσμίως 3.936 Κέντρα Αιτήσεων σε 165 χώρες, έχει επεξεργαστεί αποτελεσματικά περισσότερες από 473 εκατομμύρια αιτήσεις από το 2001 και πάνω από 212 εκατομμύρια βιομετρικές εγγραφές από το 2007.

Εκτός από τη θυγατρική της VFS Global, στην Ελλάδα υπάρχουν επίσης, οι «GVC» (Global Visa Center) και «Kosmos Vize». Όσοι θέλουν να έρθουν στη χώρα μας και να πάρουν βίζα τις γνωρίζουν αυτές τις εταιρείες, με την VFS Greece να έχει την κυριαρχία.

Πηγές της αγοράς εκτιμούν ότι αυτές οι εταιρείες θα λάβουν μέρος στο νέο διαγωνισμό, ο οποίος ωστόσο θέτει και κάποιους περιορισμούς και κανονισμούς, τους οποίους αν ο συμμετέχων δεν τους πληροί, αποβάλλεται από τη διαδικασία.

Το πρόβλημα με τον… leader της αγοράς, την VFS Global είναι ότι εμφανίζει πολλά τοπικά προβλήματα κι έχουν γίνει σοβαρές καταγγελίες εναντίον της σε διάφορες χώρες.

Καταγγελίες που αγγίζουν και τη διαχείριση ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων, πέραν των αδιαφανών διαδικασιών.

Και που θέτουν εν αμφιβόλω τη νομιμότητα της συμμετοχής της σε ένα νέο διαγωνισμό, πολλώ δε μάλλον και της επιλογής της από το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών, όταν σε άλλες χώρες υπάρχουν τόσο σοβαρές καταγγελίες.

Η VFS ιδρύθηκε στη Βομβάη το 2001 και σήμερα διεκπεραιώνει περισσότερες από 100.000 αιτήσεις την ημέρα. Η επιρροή της εκτείνεται σε όλες τις ηπείρους. Ωστόσο, σύμφωνα με δημοσιεύματα στο εξωτερικό, η τεράστια επιρροή της συχνά φαίνεται να απέχει από την πραγματικότητα που βιώνουν μεμονωμένα οι χρήστες της.

Πολλοί περιγράφουν την εμπειρία τους όχι ως αποτελεσματική, αλλά ως καταχρηστική.

Σε φόρουμ, σε συζητήσεις στο Reddit και σε αναφορές του Better Business Bureau (μη κερδοσκοπικός οργανισμός) συναντάει κανείς συχνά καταγγελίες και παράπονα από τους πελάτες της εταιρείας.

Οι άνθρωποι αυτοί κάνουν λόγο για χαμένα έγγραφα, διαβατήρια που δεν παραδίδονται, διπλές χρεώσεις και μια δομή εξυπηρέτησης πελατών που μοιάζει με αδιέξοδο. Αυτό το έχουν παρατηρήσει και ορισμένες κυβερνήσεις. Το Γραφείο του Επιτρόπου Επίσημων Γλωσσών του Καναδά επέπληξε την εταιρεία το 2023 για την άρνησή της να εξυπηρετήσει γαλλόφωνους αιτούντες στη μητρική τους γλώσσα. Βουλευτές της Νότιας Αφρικής και της Νιγηρίας επίσης έχουν εκφράσει ανησυχίες για μονοπωλιακή συμπεριφορά και εκβιαστικές τιμές.

Το κρυφό κόστος

Η VFS διαφημίζει τις premium αίθουσες αναμονής και τις υπηρεσίες ενημέρωσης μέσω SMS, αλλά οι επικριτές υποστηρίζουν ότι αυτές είναι λύσεις σε προβλήματα που δημιουργεί η ίδια η εταιρεία. Οι αιτούντες συχνά αναγκάζονται να επιλέξουν μεταξύ κακής εξυπηρέτησης ή πληρωμένων αναβαθμίσεων. Βασικές εργασίες όπως το να κλείσουν ένα ραντεβού ή να ενημερωθούν για την πορεία της αίτησής τους καθίστανται χρεώσιμες υπηρεσίες, με ασαφείς όρους και μεγάλους χρόνους αναμονής.

Η τιμολογιακή πολιτική δεν είναι πάντα σαφής. Μια απλή αίτηση για βίζα μπορεί να διογκωθεί με επιπλέον χρεώσεις για εκτύπωση, φωτοτυπία ή υπηρεσίες ταχυμεταφοράς. Οι αιτούντες περιγράφουν ότι τους πουλάνε επιπλέον υπηρεσίες σε κάθε βήμα – και μερικές φορές νιώθουν ότι η πληρωμή ισοδυναμεί με πρόσβαση ενώ η άρνηση οδηγεί σε καθυστέρηση.

Τεχνολογική δύναμη με αμφιλεγόμενο ιστορικό

Παρά τους ισχυρισμούς για ασφαλή συστήματα και ηθική τεχνητή νοημοσύνη, η VFS έχει κατηγορηθεί για σοβαρές παραβιάσεις της ιδιωτικότητας των δεδομένων των πελατών της. Οι αιτούντες από το Ηνωμένο Βασίλειο είδαν τα προσωπικά τους στοιχεία να εκτίθενται μέσω ενός σφάλματος στον ιστότοπο ήδη από το 2005, το οποίο δεν επιδιορθώθηκε μέχρι το 2007. Ένα παρόμοιο πρόβλημα έπληξε τους Ιταλούς χρήστες το 2015. Αν και η εταιρεία τώρα διαφημίζει τη συμμόρφωσή της με τα πρότυπα ISO και GDPR, η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης απαιτεί περισσότερο χρόνο.

Η πρόσφατη προσθήκη των chatbot με τεχνητή νοημοσύνη και της ψηφιακής επεξεργασίας των αιτημάτων διαφημίζεται ως πρόοδος, αλλά δεν είναι πάντα αποτελεσματική. Οι αιτούντες που αντιμετωπίζουν απόρριψη βίζας, επείγοντα ταξίδια ή απώλεια εγγράφων χρειάζονται απαντήσεις από υπαλλήλους. Πολλοί αναφέρουν ότι λαμβάνουν προκατασκευασμένες απαντήσεις, κι άλλοι δεν λαμβάνουν καν απάντηση.

Αποτίμηση… 7 δισ.

Από τότε που η Blackstone αγόρασε το πλειοψηφικό μερίδιο, το 2021, η εταιρεία έχει γνωρίσει ραγδαία επέκταση. Το 2025, η Temasek, μία ιδιωτική επενδυτική εταιρεία με έδρα τη Σιγκαπούρη, επένδυσε σχεδόν ένα δισεκατομμύριο δολάρια, αποτιμώντας την VFS σε 7 δισεκατομμύρια δολάρια. Επίσης, η VFS άνοιξε το μεγαλύτερο κέντρο θεωρήσεων στον κόσμο στο Ντουμπάι, μια εγκατάσταση 13.000 τετραγωνικών μέτρων που μπορεί να διαχειρίζεται 10.000 αιτήσεις την ημέρα.

Ωστόσο, οι επικριτές αναρωτιούνται ποιος ωφελείται από αυτή την κλίμακα. Τα χρήματα που εισρέουν στην εταιρεία δεν έχουν μειώσει τα παράπονα των χρηστών. Αντίθετα, φαίνεται ότι πρόκειται για μια επιχείρηση που εστιάζει περισσότερο στον όγκο και την αποτίμηση παρά στην εξυπηρέτηση των ανθρώπων που εξαρτώνται από αυτήν.

Τελευταίο… κρούσμα η περίπτωση της Σρι Λάνκα. Σε ολόκληρη τη χώρα, οι αιτούντες αναφέρουν ότι παραπλανήθηκαν και υποχρεώθηκαν να πληρώσουν για «υπηρεσίες premium» —όπως αίθουσες αναμονής, ταχύτερη εξυπηρέτηση ή παράδοση με courier— οι οποίες συχνά είναι περιττές ή διαφημίζονται ψευδώς ως υποχρεωτικές.

Ωστόσο, το πρόβλημα είναι πολύ βαθύτερο. Στη Σρι Λάνκα, η συμφωνία της VFS για θεωρήσεις σε βίζα και διαβατήρια για τους τουρίστες έχει προκαλέσει εθνική κατακραυγή. Η σύμβαση — η οποία, σύμφωνα με πληροφορίες, ανατέθηκε χωρίς δημόσιο διαγωνισμό — είχε ως αποτέλεσμα την επιβολή τεράστιου τέλους 25 δολαρίων ΗΠΑ ανά θεώρηση, σε σύγκριση με μόλις 1 δολάριο ΗΠΑ στο προηγούμενο καθεστώς. Το Ανώτατο Δικαστήριο ανέστειλε τη σύμβαση και ξεκίνησε λογιστικό έλεγχο, επικαλούμενο παραβιάσεις της διαδικασίας και υπονόμευση της εμπιστοσύνης του κοινού. Η απουσία υποβολής άλλων προσφορών και τα ζητήματα διαφάνειας κατά τη διαδικασία επιλογής προκάλεσαν ανησυχίες.

Οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, μεταξύ των οποίων η Transparency International Sri Lanka, καταδίκασαν τη συμφωνία ως υπονόμευση των τοπικών θεσμών και εκμετάλλευση τόσο των τουριστών όσο και του κοινού.

Πολιτικοί και νομικοί ακτιβιστές υποστηρίζουν ότι η συμφωνία παραχώρησε μια κερδοφόρα εθνική υπηρεσία σε μια ιδιωτική ξένη εταιρεία χωρίς να διαφαίνεται σαφές όφελος για τη Σρι Λάνκα.

Αυτές οι πρακτικές έχουν πραγματικές συνέπειες: οι ταξιδιώτες έχουν να ανταποκριθούν σε υπερβολικά υψηλά τέλη, δημιουργούνται μεγάλες ουρές στα αεροδρόμια, ενώ προκαλείται και μια θεμελιώδης διάβρωση της εμπιστοσύνης στο σύστημα. Με την VFS να απολαμβάνει μονοπωλιακό έλεγχο σε πολλές χώρες, οι αιτούντες δεν έχουν εναλλακτικές λύσεις και οι κυβερνήσεις θεωρούνται συνένοχες.

Η ελληνική πραγματικότητα

Πάντοτε ήταν προβληματική η περίπτωση χορήγησης βίζας από τις προξενικές ελληνικές αρχές. Ουρές συνήθως σχηματίζονταν στο πρόσφατο παρελθόν στα προξενεία, κυρίως από χώρες των Βαλκανίων, για να αποκτήσουν την πολυπόθητη βίζα. Ακόμα, όπως έλεγαν μεταξύ αστείου και σοβαρού στο προξενείο μας στο Λονδίνο και ο δισεκατομμυριούχος Σερ Ρίτσαρντ Μπράνσον δυσανασχετούσε βλέποντας τις ουρές που σχημάτιζαν όλοι αυτοί που ήθελαν βίζα, περιμένοντας καρτερικά μέσα στη βροχή στην ελληνική πρεσβεία, στην περιοχή Holland Park, κοντά στην οικία του.

Είχαν επιπλέον καταγραφεί και οικονομικά σκάνδαλα για τα οποία επιλήφθηκε η ελληνική Δικαιοσύνη. Πρόξενοι, στο παρελθόν είχαν κατηγορηθεί για απιστία, ενώ πολύς θόρυβος γινόταν και εξακολουθεί να γίνεται για την λεγόμενη Golden Visa, ή με τις βίζες που χορηγούνται σε Τούρκους υπηκόους για να επισκεφθούν 11 ελληνικά νησιά. Και αυτές οι βίζες μπορεί να χαρακτηριστούν πολύτιμες αν όχι χρυσές, για την οικονομία των νησιών.

Όταν η Κομισιόν υιοθέτησε τη συνεργασία με τις ιδιωτικές εταιρείες, στο πλαίσιο της έκδοσης θεωρήσεων εισόδου Schengen, η Ελλάδα άρπαξε την ευκαιρία. Ειπώθηκε άλλωστε πως είναι μια πρακτική που προβλέπεται στο άρθρο 43 του Κώδικα Θεωρήσεων (Κανονισμός 810/2009 της ΕΕ) και ακολουθείται από όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ.

Η συνεργασία με εξωτερικούς παρόχους αποσκοπεί, λένε σήμερα διπλωματικές πηγές προς το mononews.gr, «στην καλύτερη εξυπηρέτηση των πολιτών τρίτων κρατών που ενδιαφέρονται να επισκεφθούν τη χώρα μας».

Στα καθήκοντα των εταιρειών αυτών συμπεριλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, η ενημέρωση των πολιτών σχετικά με τα δικαιολογητικά και τη διαδικασία για την έκδοση θεώρησης, η συλλογή των αιτήσεων, καθώς και η διαβίβασή τους στην Προξενική Αρχή. Έτσι το υπουργείο Εξωτερικών με μια κοινοτική πρακτική απαλλάχτηκε από το άγχος της βίζας και μάλιστα χωρίς να πληρώνει. Και τούτο επειδή σύμφωνα με το άρθρο 17 του Κώδικα Θεωρήσεων, η εταιρεία χρεώνει τέλος εξυπηρέτησης, το οποίο δεν μπορεί να υπερβαίνει το ήμισυ του τέλους θεώρησης (που ανέρχεται στα 90€) και επιβαρύνει τον αιτούντα. Συνεπώς, η συνεργασία των Προξενικών Αρχών με εξωτερικούς παρόχους δεν συνεπάγεται καμία οικονομική επιβάρυνση για το Δημόσιο.

Αποτέλεσμα; Σήμερα, η πλειοψηφία των ελληνικών Προξενικών αρχών συνεργάζεται με «εξωτερικούς παρόχους». Αλλά με ποιους;

Οι ελληνικές προξενικές αρχές στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική (κι όχι μόνο) συνεργάζονται με την εταιρεία «VFS Global», στην Κίνα, την Ινδία και τη Ρωσία με την εταιρία «GVC» (Global Visa Center), ενώ στην Τουρκία με την εταιρία «Kosmos Vize».

Διαβάστε επίσης:

Διπλωματικές πηγές: Ανανεώθηκε για ακόμα έναν χρόνο το πρόγραμμα βίζα – εξπρές για Τούρκους σε ελληνικά νησιά

Βρετανία: Ποια είναι η διαδικασία για την έκδοση βίζας από Ευρωπαίους πολίτες – Πόσο κοστίζει

Guardian: 12μηνη βίζα εργασίας ενδέχεται να προτείνει στη Βρετανία η ΕΕ