Είναι επικίνδυνοι οι επισκέπτες των μουσείων; Φθορές σε έργα τέχνης

Σέλφι μπροστά σε έργα τέχνης, επιτηδευμένες πόζες για χάρη των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και των «likes», απρόσεκτες «προσεγγίσεις» και ακραίος συνωστισμός γύρω από αριστουργήματα, όπως για παράδειγμα η Τζοκόντα. Το Λούβρο δια της διευθύντριάς του Λοράνς ντε Καρ επιθυμεί διακαώς την απομόνωσή της με την δημιουργία ειδικής αίθουσας που θα την φιλοξενεί για την βλέπουν ξεχωριστά από το υπόλοιπο μουσείο οι επισκέπτες, με το ανάλογο, ξεχωριστό επίσης, εισιτήριο. Άλλοι όμως δεν έχουν την ίδια δυνατότητα, έτσι καταφεύγουν σε διαφορετικά μέτρα. Όπως η Πινακοθήκη Ουφίτσι στην Φλωρεντία, που αποφάσισε να περιορίσει τις σέλφι των ενθουσιωδών επισκεπτών ειδικά μπροστά σε έναν συγκεκριμένο πίνακά της, ύστερα από ζημιά που ήδη προκλήθηκε. Στην Αυστριακή Πινακοθήκη Μπελβεντέρε της Βιέννης εξάλλου, όπου το διάσημο «Φιλί» του Γκούσταβ Κλιμτ συγκεντρώνει χιλιάδες ερωτευμένους και μη, η λύση βρέθηκε με την επιλογή, που δίνεται στους επισκέπτες να τραβήξουν την πολυπόθητη σέλφι τους μπροστά σε ένα αντίγραφο του έργου.

Αλλά και στην Ελλάδα στο Μουσείο Ακρόπολης, που δέχεται πάνω από 2 εκατομμύρια επισκέπτες το χρόνο η φωτογράφιση στην αίθουσα των Αρχαϊκών Γλυπτών δεν επιτρέπεται για τον πολύ απλό λόγο της προστασίας των αγαλμάτων, που βρίσκονται ελεύθερα τοποθετημένα στο χώρο άρα μπορεί να κινδυνεύσουν από τους ερασιτέχνες φωτογράφους.

Αποτροπή προβληματικών συμπεριφορών

Τα μουσεία οφείλουν να προστατεύουν το πολύτιμο περιεχόμενό τους και αυτό πράττουν με επιτυχία στις πλείστες των περιπτώσεων, με τα μέτρα να αναπροσαρμόζονται σε κάθε εποχή και ανάλογα με τις νέες απαιτήσεις. Πόσο μάλλον που τα τελευταία χρόνια τα μουσεία χρησιμοποιούνται συχνά ως χώροι ακτιβιστικών δράσεων με θύματα τα έργα τέχνης.

Αυτό που επιδιώκει τώρα και η Πινακοθήκη Ουφίτσι, με τον διευθυντή της Σιμόνε Βέρντε να χαρακτηρίζει «Το πρόβλημα των επισκεπτών που έρχονται σε μουσεία για να κάνουν μιμίδια ή να βγάζουν σέλφις για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ως ανεξέλεγκτο». Ο ίδιος δηλώνει έτσι, ότι θα τεθούν πολύ σαφή όρια, που «θα αποτρέπουν την συμπεριφορά που δεν είναι συμβατή με την αίσθηση των θεσμών μας και τον σεβασμό της πολιτιστικής κληρονομιάς».

Αφορμή γι΄αυτό ήταν ένας άνδρας, ο οποίος θέλησε να απαθανατισθεί μιμούμενος την στάση του Φερδινάνδο ντε Μέντιτσι, Μεγάλου Πρίγκιπα της Τοσκάνης, όπως απεικονίζεται σε ένα πορτρέτο του 1712 από τον Άντον Ντομένικο Γκαμπιάνι. Ο νεαρός Ιταλός ζήτησε από την συνοδό του να τον τραβήξει μία φωτογραφία με φόντο το έργο και τον ίδιο ως Φερδινάνδο, ωστόσο σκόνταψε στην υπερυψωμένη κατασκευή γύρω από τον πίνακα, που έχει τοποθετηθεί ακριβώς για να αποτρέψει την προσέγγισή του. Κατόπιν αυτού και στην προσπάθειά του να διατηρήσει την ισορροπία του έπεσε πάνω στον πίνακα αφήνοντας μία τρύπα στο σημείο της μπότας του πρίγκιπα, που ήταν μέγας προστάτης των τεχνών και ειδικά της μουσικής χρηματοδοτώντας, μεταξύ άλλων την εφεύρεση του πιάνου από τον κατασκευαστή οργάνων Μπαρτολομέο Κριστοφόρι.

Ο άνδρας εντοπίσθηκε αμέσως βέβαια, και πρόκειται να διωχθεί ποινικά, ωστόσο η ζημιά έχει γίνει, όπως ανακοινώθηκε μάλιστα, η έκθεση «Φλωρεντία και Ευρώπη: Καλλιτέχνες του 18ου αιώνα στην Ουφίτσι» θα παραμείνει κλειστή ως τις 2 Ιουλίου, προκειμένου να πραγματοποιηθεί η αποκατάσταση του πίνακα.

Το περιστατικό ήρθε σε συνέχεια ενός άλλου, πρόσφατου ατυχήματος στο Παλάτσο Μαφέι στη Βερόνα, κατά τη διάρκεια του οποίου ένας επισκέπτης κατέστρεψε ένα κρύσταλλο έργο, που ονομάζεται «Καρέκλα του Βαν Γκογκ» (2006-07) από τον καλλιτέχνη Νίκολα Μπόλα.

Όπως φαίνεται από το κλειστό κύκλωμα τηλεόρασης ο άνδρας κάθισε στην καρέκλα, προκειμένου να ποζάρει για μια φωτογραφία, μόνο που το κάθισμα λύγισε κάτω από το βάρος του.

Η περίπτωση της «Μόνα Λίζα»

Το μουσείο όμως, με την μεγαλύτερη επισκεψιμότητα στον κόσμο είναι το Λούβρο προσελκύοντας πέρυσι 8,7 εκατ. ανθρώπους. Μια επιτυχία ωστόσο, με αντίτιμο τον κορεσμό των αιθουσών του και την μειωμένη εμπειρία που μπορεί να προσφέρει στο κοινό με αποτέλεσμα τις έντονες διαμαρτυρίες, ακόμη όμως και του προσωπικού του, που πριν λίγες μέρες πραγματοποίησε απεργία, ακριβώς λόγω της δυσκολίας να αντεπεξέλθει στις συνθήκες.

Η λύση έχει βρεθεί μέσω ενός αποκλειστικού χώρου για την «Μόνα Λίζα» στο πλαίσιο την ανακαίνισης του Λούβρου, που έχει προϋπολογιστεί στα 800 εκατ. ευρώ. Ο σχετικός αρχιτεκτονικός διαγωνισμός ανοίγει στις 27 Ιουνίου, όπως ανακοινώθηκε και στις προδιαγραφές του περιλαμβάνεται η αίθουσα 3.000 τ.μ. της «Μόνα Λίζα» με δική της είσοδο και δικό της εισιτήριο. Σύμφωνα με την Ντε Καρ εξάλλου, η ολοκλήρωση του έργου για το «Nouveau Louvre», όπως αποκαλείται, αναμένεται ως το 2031.

Η Ντε Καρ υποστηρίζει, ότι η ανακαίνιση θα βελτιώσει την εμπειρία των επισκεπτών, ιδίως γύρω από τη «Μόνα Λίζα», η οποία περιβάλλεται καθημερινά από πλήθη που βγάζουν σελφις, αγνοώντας μάλιστα άλλα σημαντικά έργα στην ίδια πινακοθήκη, όπως ο «Γάμος στην Κανά» του Πάολο Βερονέζε.

Εν τω μεταξύ θα αρχίσει να εφαρμόζεται και νέα οικονομική πολιτική, με την αύξηση του εισιτηρίου στα 30 ευρώ για επισκέπτες από χώρες εκτός ΕΕ και 22 ευρώ για τους ευρωπαίους πολίτες.

Εν τέλει όμως, είναι «επικίνδυνοι» οι επισκέπτες των μουσείων; Το ερώτημα δεν θα έπρεπε να τίθεται καν, αλλά η πραγματικότητα είναι διαφορετική. Ουδέποτε έλειψαν τα προβλήματα κάθε είδους, που προκαλούνται από απρόσεκτους, ασυνείδητους, ή ανθρώπους που επί τούτου προκαλούν καταστροφές στα έργα τέχνης για όποιο λόγο. Κάθε μέτρο λοιπόν, θεωρείται θεμιτό, ακόμη κι αν περιορίζει, αναγκαστικά την πρόσληψη της τέχνης.

Διαβάστε επίσης:

Μουσείο Μπενάκη – Μια φωτογραφική ματιά στην ιερή αύρα της Δήλου

Ραλλού Παναγιώτου: «Hard Shoulder» — Όταν τα σώματα γίνονται τοπία και τα αντικείμενα μιλούν

Simon de Pury στο mononews: «Οι δημοπρασίες είναι σαν το… ποδόσφαιρο», λέει ο «Mick Jagger των δημοπρασιών»