Εβδομήντα πέντε χρόνια μετά από την ιστορική Μάχη της Κρήτης, το Πολεμικό Μουσείο της Αθήνας πρόκειται να φιλοξενήσει μία μοναδική φωτογραφική έκθεση από το Αρχείο Κουτουλάκη του Δήμου Μαλεβιζίου, προς τιμήν των θυμάτων της Μεγαλονήσου κατά τη διάρκεια των χρόνων της Κατοχής.
Η έκθεση εγκαινιάζεται στο πλαίσιο Ημερίδας που θα πραγματοποιηθεί στις 2 Οκτωβρίου 2016 με θέμα: “75 Χρόνια από τη Μάχη της Κρήτης: Μνήμη και Δίκαιο για την Κατοχή και την Αντίσταση”, υπό την αιγίδα του Κέντρου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Πανεπιστημίου Κρήτης, της Περιφέρειας Κρήτης, του Δήμου Μαλεβιζίου και της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Πολιτιστικών Κρητικών Σωματείων ενώ θα παραμείνει ανοιχτή με ελεύθερη για το κοινό είσοδο, έως την Τετάρτη 5 Οκτωβρίου 2016.
Η Φωτογραφική Έκθεση – Η μυστήρια εξαφάνιση του Φωτογραφικού Αρχείου του Κωνσταντίνου Κουτουλάκη
Το φωτογραφικό υλικό του Κωνσταντίνου Κουτουλάκη, πέρα από το γεγονός πως είναι ένα από τα λιγοστά οπτικά αποδεικτικά στοιχεία των φρικαλαιοτήτων που διέπραξαν οι κατακτητές εναντίον των Κρητών, αποτελεί μέρος μίας ενδιαφέρουσας και -θα μπορούσε κανείς να πει- μυστήριας ιστορίας. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή, με αναφορές από το εκτενές ερευνητικό έργο δύο ιστορικών και ειδικών συμβούλων του Δήμου Μαλεβιζίου , του Μανώλη Δρακάκη και του Γιώργου Τζωράκη.
Το 1945, ύστερα από εντολή της Κυβέρνησης του Πέτρου Βούλγαρη, συγκροτήθηκε η “Κεντρική Επιτροπή Διαπιστώσεως Ωμοτήτων εν Κρήτη” από τον γνωστό σε όλους λογοτέχνη Νίκο Καζαντζάκη και τους διακεκριμένους καθηγητές του Πανεπιστημίου Αθηνών Ιωάννη Καλλιτσουνάκη και Ιωάννη Κακρίδη. Αποστολή της Επιτροπής ήταν η έρευνα και καταγραφή των καταστροφών και των εγκλημάτων -των “ωμοτήτων” όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά- που διαπράχθηκαν στην περίοδο της Κατοχής από τους Γερμανούς κατακτητές.
Στο πλαίσιο μίας περιοδείας που διήρκησε από τις 29 Ιουνίου μέχρι τις 6 Αυγούστου του ’45, τα μέλη της Επιτροπής βρέθηκαν και συνέλεξαν στοιχεία από όσο το δυνατόν περισσότερες τοποθεσίες της Μεγαλονήσου. Συγκεκριμένα, συλλέχθηκαν πληροφορίες από τις πόλεις και τα χωριά του Νομού Χανίων, Ρεθύμνης, Ηρακλείου και του υπό ιταλικής κατοχής Νομού Λασιθίου. Αν και τότε συμμετείχε ως βοηθητικό μέλος, η σημασία της συμβολής του στην έρευνα αποδείχθηκε ίσως η σημαντικότερη όλων. Ο λόγος γίνεται για τον φωτογράφο Κωνσταντίνο Κουτουλάκη, ο οποίος κατόρθωσε να απαθανατίσει τις τραγικές επιπτώσεις της τετραετούς βαρβαρικής υποδούλωσης στην Κρήτη.
“Σαράντα μέρες γύριζα το περασμένο καλοκαίρι την Κρήτη για να δω τα χωριά που γκρέμισαν κι έκαψαν οι βάρβαροι, και τους άντρες και τις γυναίκες που τους έντυσαν τη μαύρη αρματωσιά του πένθους. Περίμενα νʼ ακούσω κλάματα και να δω χέρια νʼ απλώνονται, να ζητούν βοήθεια. Και βρήκα ανυπόταχτες, απαράδοτες ψυχές και κορμιά μισόγυμνα, πεινασμένα και αλύγιστα» Νίκος Καζαντζάκης, Δεκέμβριος 1945.
Μετά το πέρας της αποστολής, η έκθεση που συντάχθηκε παραδόθηκε στο αρμόδιο Υπουργείο και από εκείνη τη στιγμή και μετά, όχι μόνο δεν αξιοποιήθηκε αλλά ως δια μαγείας εξαφανίστηκε για πολλές δεκαετίες. Ως αποτέλεσμα, το δύσκολο έργο της Επιτροπής έμεινε στην αφάνεια από τους επίσημους φορείς και κυρίως το μεγάλης σημασίας φωτογραφικό προϊόν του Κ. Κουτουλάκη δεν κατάφερε ποτέ να βγει στην προσκήνιο. Κατά τύχη και χάρη σε μία συγκυρία ωστόσο, ο Νίκος Καζαντζάκης είχε παραδώσει χειρόγραφο αντίγραφο της έκθεσης στον λογοτέχνη και αδελφικό του φίλο Παντελή Πρεβελάκη, το οποίο σήμερα σώζεται στο Ιστορικό Μουσείο της Κρήτης.
Στο πέρασμα του χρόνου και ύστερα από πολυετείς απόπειρες καταγραφής των στοιχείων που περιελάμβανε η έκθεση -και φυσικά του φωτογραφικού αρχείου που υπολογίζεται πως αποτελείτο από εκατοντάδες κομμάτια- οι περισσότερες από τις φωτογραφίες του Κ. Κουτουλάκη παρέμειναν ανέκδοτες και μάλιστα κανείς δεν ήταν σε θέση να γνωρίζει εάν υπήρχαν ακόμη. Τη δεκαετία του ’90, ο ιστορικός και δημοσιογράφος Μανώλης Δουλγεράκης εκδίδει ένα λεύκωμα με τίτλο “50 Χρόνια από τη Μάχη της Κρήτης” με πλούσιο φωτογραφικό υλικό. Μεταξύ πολλών, είκοσι δύο από τις συμπεριληφθείσες στο βιβλίο φωτογραφίες αναγράφεται από τον εκδότη πως ανήκουν στον Κ. Κουτουλάκη, χωρίς όμως να αποτελεί επιβεβαιωμένο στοιχείο μέχρι τότε.
Η αλήθεια βγαίνει στην επιφάνεια ύστερα από το θάνατο του Μ. Δουλγεράκη, όταν το 2005 βρέθηκαν στα προσωπικά του αντικείμενα φωτοθήκες με σειρά αρνητικών με τον τίτλο “Αρχείο Κουτουλάκη”. Ύστερα από δωρεά, από το 2014 και έκτοτε, ανήκουν στο Δήμο Μαλεβιζίου.
Η πραγματική αιτία της απόκρυψης αυτών των σημαντικών για την εξέλιξη της χώρας ντοκουμέντων δεν έχει βρεθεί μέχρι τώρα και το πιο πιθανό είναι πως ποτέ δεν θα δοθεί μία ουσιαστική απάντηση στο ερώτημα. Ωστόσο θα μπορούσε κανείς να πει, πως έγινε σε μία προσπάθεια βελτίωσης των τεταμένων σχέσεων μεταξύ της Ελλάδας και της Γερμανίας κατά την είσοδο της παγκόσμιας κοινότητας στον Ψυχρό Πόλεμο.
Η Ημερίδα
Από ιστορική πλευρά, η σημασία και η βαρύτητα της διοργάνωσης είναι πολύ μεγάλη. Η αξία της όμως γίνεται ακόμη μεγαλύτερη, καθώς σηματοδοτεί την επαναφορά του ζητήματος των γερμανικών αποζημιώσεων σε μία κρίσιμη για τη χώρα χρονική στιγμή. Στο πλαίσιο της ημερίδας, μέσα από τις ομιλίες σπουδαίων προσώπων του ακαδημαϊκού, δημοσιογραφικού και πολιτικού χώρου πρόκειται να δoθεί το έναυσμα για μία συντονισμένη προσπάθεια ανάδυσης του θέματος στην επικαιρότητα και διεκδίκησης των πολεμικών επανορθώσεων που μέχρι σήμερα βρίσκονται σε εκκρεμότητα.
Την ημερίδα συντονίζει ο Αναπληρωτής Καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης κ. Δημήτρης Ξενάκης ο οποίος δήλωσε στο mononews.gr ότι «ανοίγουμε το θέμα των επανορθώσεων για την Κρήτη. Αλλά δεν αρκεί μόνο η συγκέντρωση και η καταγραφή ακόμη και η ανάδειξη εντός της Ελλάδας, κάτι που συνήθως γίνεται αντικείμενο στείρας κομματικής εκμετάλλευσης. Εκείνο που επείγει είναι η ανάδειξη του ζητήματος στο εξωτερικό και κυρίως στη Γερμανία. Ταυτόχρονα επείγει και η χάραξη μιας περισσότερο αποτελεσματικής στρατηγικής, ενός Οδικού Χάρτη για τη διεκδίκηση, ενδεχομένως από κοινού με άλλες χώρες με παρόμοιες εκκρεμότητες.»
Στόχος λοιπόν της διοργάνωσης, είναι η ανάδειξη και προβολή σημαντικών ιστορικών ντοκουμέντων της περιόδου 1941-1945 στην Κρήτη και του φωτογραφικού αρχείου Κουτουλάκη που εικονογραφεί σε σημαντικό βαθμό όλες τις πτυχές της ζοφερής εκείνης εποχής. Η προσπάθεια ανάδειξης του πολύτιμου αυτού υλικού έχει ξεκινήσει από το 2015 σε συνεργασία και με την αρωγή της Περιφέρειας Κρήτης, διοργανώνοντας με μεγάλη επιτυχία εκδηλώσεις σε Ηράκλειο, Βιάννο, Κριτσά, και Χανιά καθώς και με ειδικές εκδηλώσεις στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στην ειδική επιτροπή της Βουλής για τις πολεμικές επανορθώσεις.
Πλέον, κάτω από ωριμότερες σε σχέση με το παρελθόν συνθήκες, η ελληνική επιχειρηματολογία γύρω από το ζήτημα ενισχύεται σε μεγάλο βαθμό και φέρνει στην επιφάνεια καινούργια και κυρίως ακλόνητα επιχειρήματα. “Εβδομήντα στον αρθμό. Όσες δηλαδή και οι φωτογραφίες του Κωνσταντίνου Κουτουλάκη”.
Πολεμικό Μουσείο Αθηνών
Διεύθυνση: Ριζάρη 2, Αθήνα
Διαβάστε ακόμη:
http://www.mononews.gr/pistopiisi-ton-pedikon-charon-tou-dimou-irakliou-kritis-apo-tin-tuv-hellas-tuv-nord/78458
