Απειλή για τις συντάξεις από την επέλαση των ευέλικτων μορφών απασχόλησης

Σε «γάγγραινα» για το ασφαλιστικό σύστημα εξελίσσεται η ραγδαία εξάπλωση των ευέλικτων μορφών απασχόλησης και η αντικατάσταση ολοένα και περισσότερων θέσεων εργασίας πλήρους απασχόλησης με επισφαλείς θέσεις μερικής ή εκ περιτροπής σύμβασης.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του συστήματος «Εργάνη» για το μήνα Οκτώβριο, στο σύνολο των 248.592 νέων προσλήψεων, οι 156.056 (122.455 + 33.601) είναι μερικής και εκ περιτροπής απασχόλησης, ήτοι ποσοστό-ρεκόρ που αγγίζει το 63%. Οι νέες θέσεις μόνιμης και πλήρους απασχόλησης περιορίστηκαν σε μόλις 92.536.

Την ίδια στιγμή, τον Οκτώβριο είχαμε έκρηξη των μετατροπών από συμβάσεις εργασίας πλήρους απασχόλησης σε μερική απασχόληση ή σε εκ περιτροπής εργασία. Συγκεκριμένα 5.850 θέσεις πλήρους απασχόλησης μετατράπηκαν σε μερική και 2.018 (1.916 + 102) θέσεις πλήρους απασχόλησης μετατράπηκαν σε εκ περιτροπής (με συναίνεση ή όχι του εργαζομένου), εξέλιξη που σημαίνει ότι συνολικά 7.878 εργαζόμενοι καλούνται να ζήσουν με μηνιαίο μισθό έως και 300 ευρώ.

Το φαινόμενο αυτό δεν εμφανίστηκε ξαφνικά τον Οκτώβριο του 2019. Σύμφωνα με τα στοιχεία του «Εργάνη», όλο το 2019 οι ευέλικτες μορφές απασχόλησης επικρατούν των νέων προσλήψεων με συντριπτικά ποσοστά. Η εξέλιξη αυτή είναι ιδιαίτερα ανησυχητική, όπως επισημαίνουν ειδικοί στην κοινωνική ασφάλιση, για την εύρυθμη πορεία του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης και της διατήρησης του ύψους των παρεχόμενων συντάξεων ακόμη και στα σημερινά επίπεδα.

Οι απώλειες για τα ασφαλιστικά ταμεία από την επέλαση των ευέλικτων μορφών αγγίζουν τα 2,5 δισ. ευρώ το χρόνο. Σύμφωνα μάλιστα με τις υπάρχουσες εκτιμήσεις, η επικράτηση της ευέλικτης απασχόλησης αναμένεται να δημιουργήσει μέχρι το 2020 επιπλέον έλλειμμα στο ασφαλιστικό σύστημα της χώρας της τάξης των 10 δις. ευρώ.

Μελέτη των Σάββα Ρομπόλη (ομότιμου καθηγητή του Παντείου Πανεπιστημίου) και Βασίλη Μπέτη (υποψήφιου διδάκτορα του Παντείου Πανεπιστημίου), επισημαίνει ότι το ποσό των απωλειών μέχρι το έτος 2055 ενδέχεται να φτάσει σε παρούσες αξίες τα 65,6 δισ. ευρώ, 48 δισ. ευρώ από την κύρια σύνταξη και 17,6 δισ. από την επικουρική σύνταξη με καταστροφικές συνέπειες για το ύψος των μελλοντικών συντάξεων των ασφαλισμένων και κατ’ επέκταση της επιβίωσης τους. Μάλιστα, το 2055 οι ευέλικτες μορφές απασχόλησης θα έχουν φτάσει μέχρι το 29% του συνολικού απασχολούμενου πληθυσμού.

Η αιτία που οι εργοδότες επιλέγουν τις ευέλικτες μορφές απασχόλησης είναι το υπέρογκο μη μισθολογικό κόστος που καλούνται να πληρώσουν. Για να αμειφθεί κάποιος με περισσότερα από 2.000 ευρώ καθαρά, ο εργοδότης θα πρέπει να πληρώνει περισσότερα στο κράτος – είτε σε μορφή φόρων είτε σε μορφή ασφαλιστικών εισφορών – από ότι στον εργαζόμενό του. Για να πληρώνεται ένας εργαζόμενος με 3.000 ευρώ, το τελικό κόστος ξεπερνά τα 7.000 ευρώ και από αυτά περίπου 4.000 ευρώ θα πρέπει να καταλήξουν στο δημόσιο το οποίο εισπράττει πάνω από το 50%.

Η ηγεσία του υπουργείου Εργασίας και ο αρμόδιος υπουργός Γιάννης Βρούτσης έχει εξαγγείλει τρεις παρεμβάσεις για την ανακοπή του κύματος των ευέλικτων μορφών απασχόλησης. Συγκεκριμένα μέσω του νέο νόμου προωθείται η δημιουργία ηλεκτρονικού μητρώου παραβατικότητας για τους εργοδότες που δεν τηρούν την εργατική νομοθεσία, την αύξηση του κόστους κατά 12% για κάθε επιπλέον ώρα απασχόλησης για όσους βρίσκονται σε καθεστώς μερικής απασχόλησης, αλλά και τη μείωση των ασφαλιστικών εισφορών κατά 5 μονάδες έως το 2023 μόνο για τους εργαζόμενους που απασχολούνται σε καθεστώς πλήρους εργασίας.