Σε αναστολή μπαίνει, προς το παρόν, ο σχεδιασμός για την καθιέρωση Ενιαίου Κανονισμού Παροχών στον ΕΦΚΑ, καθώς το υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης δεν έχει καταφέρει να καταλήξει σε ένα λειτουργικό και δίκαιο πλαίσιο ενοποίησης των μη συνταξιοδοτικών παροχών. Σύμφωνα με πληροφορίες του «Monοnews», δεν αναμένεται να κατατεθεί στη Βουλή σχέδιο νόμου ούτε το πρώτο εξάμηνο το 2026.

Η προσπάθεια εξορθολογισμού των επιδομάτων ξεκίνησε με στόχο να καταργήσει τις μεγάλες αποκλίσεις μεταξύ των πρώην ασφαλιστικών ταμείων, ωστόσο η μελέτη κατέδειξε ότι η πλήρης εξομοίωση παραμένει εξαιρετικά δύσκολη υπό τις σημερινές συνθήκες. Το βασικό εμπόδιο που ανέδειξαν οι αρμόδιοι είναι ότι δεν καταβάλλονται ίδιες ασφαλιστικές εισφορές από όλες τις κατηγορίες ασφαλισμένων, άρα είναι αδύνατον να εφαρμοστούν ενιαίες παροχές σε όλους.

1

Οι μισθωτοί, οι ελεύθεροι επαγγελματίες, οι αυτοαπασχολούμενοι επιστήμονες και οι αγρότες στηρίζουν το σύστημα με εντελώς διαφορετικό ύψος και δομή εισφορών. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι παροχές που αναλογούν σε κάθε κατηγορία να διαφέρουν σημαντικά, καθιστώντας δύσκολη μια ενιαία προσέγγιση χωρίς να προκληθούν νέες ανισορροπίες.

Το «μωσαϊκό» των 88 κανονισμών παραμένει

Παρότι ο ΕΦΚΑ λειτουργεί ως ενιαίος φορέας από το 2017, εξακολουθεί να εφαρμόζει 88 διαφορετικούς κανονισμούς για τις μη συνταξιοδοτικές παροχές.

Πρόκειται για ένα σύνολο επιδομάτων και βοηθημάτων που έχουν τη «σφραγίδα» των πρώην ταμείων, τα οποία εξακολουθούν να ισχύουν για τους ασφαλισμένους ανάλογα με την προέλευσή τους.

Οι αποκλίσεις αυτές αφορούν κυρίως:

• επιδόματα μητρότητας
• επιδόματα ασθένειας
• αποζημιώσεις εργατικού ατυχήματος
• έξοδα κηδείας
• ειδικές παροχές που συνδέονται με προαιρετικές εισφορές, όπως φιλοξενία ηλικιωμένων σε ιδρύματα.

Η πρόθεση της κυβέρνησης ήταν να δημιουργηθεί ένα ενιαίο σύστημα, πιο απλό, περισσότερο διαφανές και πιο κατανοητό για τους ασφαλισμένους. Ωστόσο, όπως επισημαίνουν στελέχη του υπουργείου, «η ενοποίηση δεν μπορεί να γίνει με τρόπο που να αδικεί κατηγορίες ασφαλισμένων ή να δημιουργεί δυσανάλογες αυξήσεις κόστους».

Παραδείγματα που δείχνουν το αδιέξοδο

1. Έξοδα κηδείας

Σήμερα, τα ποσά που καταβάλλει ο ΕΦΚΑ για έξοδα κηδείας παρουσιάζουν εντυπωσιακές διαφορές, ανάλογα με το καθεστώς ασφάλισης:

• Στο ΝΑΤ το ποσό είναι 690 ευρώ
• Στον ΟΓΑ φτάνει τα 800 ευρώ
• Στο πρώην ΙΚΑ ανέρχεται σε 863,20 ευρώ
• Στο Δημόσιο χορηγούνται 1.000 ευρώ
• Στο Ταμείο Νομικών 1.100 ευρώ
• Στον ΟΑΕΕ και στο πρώην ΤΥΔΚΥ δίνονται 1.200 ευρώ
• Σε ορισμένα πρώην τραπεζικά ταμεία και στο πρώην ταμείο της ΔΕΗ η παροχή ξεπερνά τα 2.900 ευρώ

Η επιτροπή που μελέτησε τον Ενιαίο Κανονισμό εισηγήθηκε ένα κοινό βοήθημα περίπου 900–1.000 ευρώ. Ωστόσο, για να εφαρμοστεί κάτι τέτοιο θα έπρεπε είτε να μειωθούν σημαντικά οι υψηλές παροχές ορισμένων ειδικών ταμείων, είτε να αυξηθούν οι παροχές των υπολοίπων, με αντίστοιχο δημοσιονομικό κόστος.

2. Επιδόματα μητρότητας

Στις μισθωτές του πρώην ΙΚΑ, το επίδομα μητρότητας (για 119 ημέρες άδειας κυοφορίας και λοχείας) φτάνει περίπου τις 6.420 ευρώ, ενώ:

• Στο πρώην ΕΤΑΑ χορηγούνται 800 ευρώ
• Στον ΟΑΕΕ 600 ευρώ
• Στον ΟΓΑ 487 ευρώ

Οι αναλογίες αυτές σχετίζονται με το είδος και το ύψος των εισφορών ασφαλισμένων και εργοδοτών στις διαφορετικές κατηγορίες.

3. Επιδόματα ασθένειας και ατυχήματος

Οι μισθωτοί δικαιούνται επίδομα ασθένειας, το οποίο στο πρώην ΙΚΑ υπολογίζεται με κλίμακες ανάλογα με τα ημερομίσθια και μπορεί να φτάσει έως και 32,62 ευρώ την ημέρα. Αντίθετα, οι μη μισθωτοί δεν δικαιούνται επίδομα ασθένειας, παρά μόνο –σε ορισμένα ταμεία– επίδομα ατυχήματος.

Για παράδειγμα:

• Ο ΟΑΕΕ καταβάλλει επίδομα ατυχήματος ίσο με το τριπλάσιο της μηνιαίας εισφοράς.
• Το ΕΤΑΑ χορηγεί επίδομα ασθένειας/ατυχήματος για τρεις μήνες, με ημερήσια ποσά από 8 έως 27 ευρώ.

Η εξίσωση τέτοιων παροχών προϋποθέτει αντίστοιχη εξίσωση εισφορών, κάτι που σήμερα δεν ισχύει.

Γιατί είναι δύσκολο να υπάρξει «ενιαίος κανόνας»

Σύμφωνα ειδικούς στην κοινωνική ασφάλιση μια καθολική ενοποίηση θα έπρεπε να στηριχθεί στην αρχή ότι καταβάλουν όλοι οι ασφαλισμένοι «ίδιες εισφορές που οδηγούν σε ίδιες παροχές».

Στην πράξη όμως:

1. Οι μισθωτοί καταβάλλουν υψηλές ενιαίες εισφορές από κοινού με τον εργοδότη.
2. Οι ελεύθεροι επαγγελματίες επιλέγουν ασφαλιστική κατηγορία, συχνά χαμηλότερη.
3. Οι αυτοαπασχολούμενοι επιστήμονες είχαν επί χρόνια επιπλέον εισφορές και αντίστοιχες παροχές.
4. Οι αγρότες καταβάλλουν τις χαμηλότερες εισφορές στο σύστημα.

Η ενοποίηση παροχών χωρίς αλλαγή στο μοντέλο εισφορών θα δημιουργούσε αναπόφευκτα ενστάσεις:

• είτε από κατηγορίες που θα έβλεπαν μειώσεις,
• είτε από εκείνες που θα έπρεπε να χρηματοδοτήσουν αυξήσεις άλλων ομάδων.