Μια σημαντική μεταρρύθμιση στην αγορά εργασίας σηματοδοτεί η Κοινωνική Συμφωνία που υπεγράφη μεταξύ της κυβέρνησης και των Εθνικών Κοινωνικών Εταίρων, εγκαινιάζοντας ένα νέο πλαίσιο για τη σύναψη, την επέκταση και τη μετενέργεια των Συλλογικών Συμβάσεων Εργασίας.

Πρόκειται για την πρώτη συμφωνία αυτού του τύπου που συνυπογράφεται από το σύνολο των κορυφαίων εργοδοτικών ενώσεων και τη ΓΣΕΕ, εξέλιξη που εκτιμάται ότι θα επηρεάσει άμεσα τη μισθολογική εξέλιξη, την ανταγωνιστικότητα και τη λειτουργία της ελληνικής αγοράς.

1

Ο διάλογος για την επίτευξη της συμφωνίας διήρκησε επτά μήνες στο Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης υπό την υπουργό Νίκη Κεραμέως και τους επικεφαλής των εθνικών φορέων (ΓΣΕΕ, ΣΕΒ, ΓΣΕΒΕΕ, ΕΣΕΕ, ΣΕΤΕ, ΣΒΕ). Με την εφαρμογή της, ουσιαστικά μπαίνει τέλος σε μνημονιακές ρυθμίσεις που ίσχυαν από το 2012, επαναφέροντας ένα πιο σταθερό και προβλέψιμο σύστημα συλλογικών διαπραγματεύσεων. Το Σχέδιο Δράσης θα δημοσιευθεί εντός Δεκεμβρίου, ενώ η συμφωνία αναμένεται να νομοθετηθεί στις αρχές του 2026.

«Σύντομα, θα καλύπτονται από Συλλογικές Συμβάσεις πολλοί περισσότεροι εργαζόμενοι, με πολλά και πολύ σημαντικά οφέλη για εκείνους, αλλά και για τις επιχειρήσεις. Για τους εργαζόμενους, σημαίνει δυνατότητα για αύξηση μισθών και παροχών, σταθερό, ασφαλές και προβλέψιμο εργασιακό περιβάλλον, λιγότερο άγχος, αφού μειώνεται η ανησυχία για αλλαγές στους εργασιακούς όρους. Είναι μια βαθιά ανάσα ασφάλειας και αξιοπρέπειας. Για τις επιχειρήσεις, σημαίνει σταθερότητα, δυνατότητα επένδυσης στους εργαζόμενους, περιβάλλον με ξεκάθαρους κανόνες δίχως συνεχείς ή ανοιχτές διαπραγματεύσεις, περιβάλλον που διευκολύνει και ενισχύει την ανάπτυξη και την καταπολέμηση αθέμιτου ανταγωνισμού», δήλωσε η χαρακτηριστικά η κα Κεραμέως.

Τρεις πυλώνες που αλλάζουν τον χάρτη των Συλλογικών Συμβάσεων

1. Νέο πλαίσιο για την επέκταση των ΣΣΕ – Ενίσχυση της κάλυψης εργαζομένων
Κεντρικός στόχος της Συμφωνίας είναι να αυξηθεί σημαντικά το ποσοστό των εργαζομένων που καλύπτονται από Συλλογικές Συμβάσεις.

Για τον λόγο αυτό εισάγονται τρεις κρίσιμες αλλαγές:

• Το όριο αντιπροσωπευτικότητας μειώνεται από 50% σε 40% για την επέκταση μιας ΣΣΕ σε ολόκληρο τον κλάδο.

• Όταν μια ΣΣΕ συνυπογράφεται από εθνικούς κοινωνικούς εταίρους, το κριτήριο του 40% δεν εξετάζεται, διευκολύνοντας ακόμη περισσότερο την επέκτασή της.

• Η ΓΣΕΕ αποκτά επικουρικό ρόλο ώστε να μπορεί να συνάπτει ή να συνυπογράφει κλαδικές συμβάσεις, όταν προσκληθεί από την αντίστοιχη οργάνωση του κλάδου.

Παράλληλα, γίνεται σαφής περιγραφή του πεδίου εφαρμογής κάθε σύμβασης (ΚΑΔ, χαρακτηριστικά κλάδου), ώστε να περιοριστούν οι παρερμηνείες και να ενισχυθεί η διαφάνεια.

Επιπλέον, απλουστεύονται οι διαδικασίες εγγραφής εργοδοτικών και εργατικών οργανώσεων στα Μητρώα (ΓΕΜΗΕΟ – ΓΕΜΗΣΟΕ), στοιχείο καθοριστικό για την τεκμηρίωση της αντιπροσωπευτικότητας.

2. Πλήρης προστασία των εργαζομένων μετά τη λήξη μιας ΣΣΕ – Τέλος στο καθεστώς της μερικής μετενέργειας

Σε μία από τις πιο καθοριστικές παρεμβάσεις, η Συμφωνία προβλέπει ότι όλοι οι όροι μιας ΣΣΕ συνεχίζουν να ισχύουν στο ακέραιο μετά τη

λήξη της, έως την υπογραφή νέας συλλογικής ή ατομικής σύμβασης.

Η διαδικασία έχει ως εξής:

• Μετά τη λήξη, η σύμβαση παρατείνεται αυτόματα για τρεις μήνες.

• Μετά την τριμηνία, όλοι οι όροι διατηρούνται μέχρι τη σύναψη νέας ρύθμισης.

• Οι νεοπροσλαμβανόμενοι καλύπτονται από τους όρους της ΣΣΕ κατά τη διάρκεια της παράτασης.

Η ρύθμιση αυτή καταργεί οριστικά το μνημονιακό πλαίσιο της «μερικής μετενέργειας» που ίσχυε από το 2012.

3. Ταχύτερη και πιο διαφανής επίλυση συλλογικών διαφορών μέσω ΟΜΕΔ

Η Συμφωνία ενισχύει τον ρόλο του Οργανισμού Μεσολάβησης και Διαιτησίας, εισάγοντας:

• Μηχανισμό προελέγχου για μονομερείς προσφυγές σε μεσολάβηση ή διαιτησία.

• Τριμελή επιτροπή (καθηγητής Εργατικού Δικαίου, καθηγητής Οικονομικών, ανώτατος δικαστής) που κρίνει αν μια προσφυγή πληροί τις προϋποθέσεις.

• Κατάργηση του δεύτερου βαθμού διαιτησίας, κάτι που αναμένεται να μειώσει τον χρόνο επίλυσης διαφορών.

Η δυνατότητα δικαστικής προσβολής της διαιτητικής απόφασης παραμένει.
Επιπτώσεις στην αγορά εργασίας και στις επιχειρήσεις

Σύμφωνα με το υπουργείο Εργασίας και τους εκπροσώπους των κοινωνικών εταίρων το νέο πλαίσιο αναμένεται να έχει πολλαπλές οικονομικές και λειτουργικές συνέπειες:

• Αύξηση μισθολογικών και μη μισθολογικών παροχών για μεγάλο αριθμό εργαζομένων.

• Περισσότερη σταθερότητα για τις επιχειρήσεις, που πλέον θα λειτουργούν σε περιβάλλον με καθαρούς κανόνες και λιγότερη διαπραγματευτική αβεβαιότητα.

• Ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, μέσω περιορισμού του αθέμιτου ανταγωνισμού.

• Βελτίωση της διαφάνειας στους κλάδους, αφού η αντιπροσωπευτικότητα των οργανώσεων τεκμηριώνεται με συγκεκριμένα στοιχεία.

Όπως επισημαίνει στο «Mononews» ο δικηγόρος Γιάννης Καρούζος: «Η Κοινωνική Συμφωνία που υπεγράφη μεταξύ του Υπουργείου Εργασίας και των Εθνικών Κοινωνικών Εταίρων αποτελεί ένα γεγονός ιστορικής αξίας για τα εργασιακά δεδομένα της χώρας. Πρόκειται για τη σημαντικότερη θεσμική παρέμβαση μετά τους νόμους 1264/1982 και 1876/1990, καθώς επαναφέρει βασικές αρχές που είχαν ανατραπεί τα χρόνια των μνημονίων. Το πρόσημό της είναι ξεκάθαρα θετικό, αφού καταργεί διατάξεις που επέτρεπαν στις επιχειρήσεις να μειώνουν μονομερώς τους μισθούς μετά τη λήξη μιας συλλογικής σύμβασης, δημιουργώντας συνθήκες αθέμιτου ανταγωνισμού.
Με το νέο πλαίσιο επανέρχεται η πλήρης και καθολική μετενέργεια, εξασφαλίζοντας ότι μισθολογικοί και θεσμικοί όροι συνεχίζουν να ισχύουν έως την υπογραφή νέας συμφωνίας. Αυτό προστατεύει άμεσα την τσέπη των εργαζομένων και ταυτόχρονα διασφαλίζει ίσους όρους λειτουργίας για τις επιχειρήσεις του ίδιου κλάδου.

Ιδιαίτερης σημασίας είναι και η επαναφορά στη ΓΣΕΕ της δυνατότητας υπογραφής κλαδικών συμβάσεων εθνικού επιπέδου, χωρίς έλεγχο αντιπροσωπευτικότητας, αρκεί να υπάρχει αντίστοιχη εργοδοτική οργάνωση. Παράλληλα, η σύσταση επιστημονικής επιτροπής στον ΟΜΕΔ θα ενισχύσει τη διαφάνεια και την αποτελεσματικότητα στις συλλογικές διαφορές».

Γιάννης ΚαρούζοςΗ ρήτρα εξαιρέσεων

Την ενεργοποίηση της ρήτρας εξαιρέσεως θα περιλαμβάνει μεταξύ άλλων το σχέδιο δράσης για την επαναφορά των συλλογικών διαπραγματεύσεων. Η “ρήτρα” των εξαιρέσεων προβλέπεται στο άρθρο 53 του νόμου 4635/2019 για τις επιχειρήσεις που αντιμετωπίζουν σοβαρά οικονομικά προβλήματα, η οποία δεν έχει ενεργοποιηθεί μέχρι σήμερα.

Η διάταξη αναφέρει ότι “οι εθνικές και τοπικές ομοιοεπαγγελματικές και κλαδικές συλλογικές συμβάσεις είναι δυνατόν να θεσπίζουν ειδικούς όρους ή να εξαιρούν από την εφαρμογή συγκεκριμένων όρων τους εργαζομένους που απασχολούνται σε ειδικής κατηγορίας επιχειρήσεις, όπως επιχειρήσεις κοινωνικής οικονομίας, νομικά πρόσωπα μη κερδοσκοπικού σκοπού και επιχειρήσεις που αντιμετωπίζουν σοβαρά οικονομικά προβλήματα, όπως κατ’ εξοχήν επιχειρήσεις σε καθεστώς προπτωχευτικής ή παραπτωχευτικής ή πτωχευτικής διαδικασίας ή εξωδικαστικού συμβιβασμού ή εξυγίανσης”.

Η ρήτρα αυτή προβλέφθηκε μεν στον νόμο, αλλά δεν έχει ενεργοποιηθεί, καθώς ο νόμος προβλέπει κριτήρια που θα καθοριστούν με απόφαση του υπουργείου Εργασίας. Τέτοια απόφαση δεν έχει εκδοθεί, καθώς δεν υπήρχαν και οι λόγοι για να καθοριστούν εξαιρέσεις από τη στιγμή που δεν υπογράφονταν κλαδικές συμβάσεις.

Τώρα όμως που καταρτίζεται το νέο πλαίσιο για την επαναφορά των συλλογικών συμβάσεων, θα ενεργοποιηθεί και η ρήτρα εξαίρεσης επιχειρήσεων από την υπογραφή, την επέκταση και την εφαρμογή των όποιων αυξήσεων θα εμπεριέχονται στους όρους των συμβάσεων.

Διαβάστε επίσης

Kεραμέως για συλλογικές συμβάσεις: «Καταργούνται όλοι οι μνημονιακοί περιορισμοί»

Μητσοτάκης για συλλογικές συμβάσεις: Συμβαίνει για πρώτη φορά στην Ελλάδα και έγινε από κεντροδεξιά κυβέρνηση