Βασίλης Μποζίκας, καθηγητής Ψυχιατρικής, ΑΠΘ
Αυξημένη είναι η ανησυχία των απανταχού ειδικών, σχετικά με τις σωματικές και ψυχικές επιπτώσεις της πανδημίας του νέου κορονοϊού, τόσο ως «απάντηση» στην υγειονομική απειλή όσο και ως αποτέλεσμα των σκληρών περιοριστικών μέτρων.
Δεδομένου ότι δεν υπάρχει καμία αντίστοιχη εμπειρία από το παρελθόν, οι επιστήμονες αδυνατούν να κάνουν εκτιμήσεις, εντούτοις, καλούνται να εντοπίσουν τις συνέπειες αυτές, προκειμένου να χαραχτούν στρατηγικές με στόχο την πρόληψη και διαχείρισή τους.
Στο πλαίσιο αυτό, βρίσκεται σε εξέλιξη μία παγκόσμια διαδικτυακή μελέτη (COH-FIT), η οποία αξιολογεί τον αντίκτυπο της πανδημίας COVID-19 και των περιοριστικών μέτρων (π.χ. περιορισμός κυκλοφορίας, κοινωνική αποστασιοποίηση, καραντίνα) στην ψυχική και σωματική υγεία του γενικού πληθυσμού, αλλά και των εργαζομένων στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης.
Στόχος της είναι η διερεύνηση παραγόντων που επηρεάζουν την υγεία σε καιρούς μεταδοτικών λοιμώξεων και περιοριστικών μέτρων και η αναγνώριση προστατευτικών παραγόντων που θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην ανάπτυξη στρατηγικών πρόληψης και παρέμβασης, όχι μόνο κατά την τρέχουσα πανδημία αλλά και μελλοντικά, σε περίπτωση εμφάνισης ανάλογων καταστάσεων.
Το ερευνητικό αυτό εγχείρημα προωθείται στην Ελλάδα, από την Β΄ Πανεπιστημιακή Ψυχιατρική Κλινική του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (Α.Π.Θ), σε συνεργασία με πάνω από 200 ερευνητές σε ερευνητικούς φορείς και πανεπιστήμια τουλάχιστον 35 χωρών ανά την υφήλιο και υπό την αιγίδα της Ελληνικής και της Ευρωπαϊκής Ψυχιατρικής Εταιρείας και πολυάριθμων εθνικών και διεθνών επιστημονικών οργανισμών.
Μάλιστα, η χώρα μας είναι από τις πρώτες που εισήχθησαν σε αυτή την έρευνα, μαζί με την Ουγγαρία και την Ιταλία, ενώ τώρα μπαίνουν σταδιακά και άλλες χώρες, όπως οι ΗΠΑ, η Γαλλία, η Ισπανία και το Ηνωμένο Βασίλειο.
Αναπάντητα ερωτήματα
Μιλώντας στο mononews.gr, ο καθηγητής Ψυχιατρικής του Α.Π.Θ., Βασίλειος Μποζίκας, ο οποίος είναι ένας από τους συντονιστές της μελέτης για την Ελλάδα, υπογράμμισε ότι σχετικά με τα ζητήματα που εξετάζει η έρευνα, εγείρονται πολλά ερωτήματα, οι απαντήσεις των οποίων δεν αποκλείεται να διαφέρουν από χώρα σε χώρα.
«Ένας άνθρωπος που ζει με την απειλή μιας αρρώστιας, η οποία μπορεί να έχει και σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία του και στη ζωή του και που αναγκάζεται να κλειστεί στο σπίτι προκειμένου να προστατευτεί, αντιλαμβανόμαστε ότι δέχεται έντονη συναισθηματική επιβάρυνση, με συναισθήματα ανασφάλειας, αβεβαιότητας, θυμού, φόβου κ.ά., τα οποία ενδέχεται να οδηγήσουν στην εμφάνιση άγχους και καταθλιπτικών συμπτωμάτων. Ωστόσο, δεν γνωρίζουμε ούτε την έκταση αυτών των συμπτωμάτων, εφόσον διαπιστωθούν, ούτε τη διάρκειά τους.
Τα δεδομένα μας αυτή τη στιγμή δεν μπορούμε να τα προβάλουμε στο μέλλον και να δούμε πότε θα τελειώσει αυτή η ιστορία, αν θα επιστρέψουμε σε περιοριστικά μέτρα ή θα προχωρήσουμε στη σταδιακή άρση τους και άρα θα αισθανόμαστε πιο ασφαλείς, αν θα βρεθεί φάρμακο και εμβόλιο ή εάν θα επέλθει οικονομική κρίση. Είναι δεδομένα που δεν γνωρίζουμε πώς θα αλληλεπιδράσουν μεταξύ τους, αλλά και με την ευαλωτότητα και την ανθεκτικότητα του κάθε ανθρώπου», σημείωσε ο καθηγητής.
Πέραν όμως των επιπτώσεων στην ψυχική υγεία του πληθυσμού, διερευνώνται και οι συνέπειες στη σωματική υγεία, δεδομένου ότι υπάρχει μία πληθώρα ασθενειών με ψυχολογικές συνιστώσες.
«Υπάρχουν ερωτήματα που αφορούν προϋπάρχοντα σωματικά νοσήματα και αν αυτά έχουν επιβαρυνθεί ως αποτέλεσμα της πανδημίας, με την έννοια της απειλής, αλλά και των περιοριστικών μέτρων. Γνωρίζουμε μια μεγάλη γκάμα ψυχοσωματικών νόσων. Πρόκειται κατά βάση για χρόνια νοσήματα, τα οποία έχουν ψυχολογικές συνιστώσες. Είτε επιβαρύνονται από το άγχος και την κατάθλιψη που μπορεί κανείς να αισθάνεται ως αποτέλεσμα άλλων ψυχοπιεστικών παραγόντων, είτε τα ίδια τα νοσήματα οδηγούν σε άγχος και καταθλιπτικά συμπτώματα.
Για παράδειγμα, το βρογχικό άσθμα είναι μία σωματική κατά βάση νόσος, η οποία όμως έχει και ψυχολογικές συνιστώσες. Ξέρουμε πολύ καλά ότι η ψυχική πίεση μπορεί να προκαλέσει αύξηση των κρίσεων άσθματος», εξήγησε ο καθηγητής.
Υπενθυμίζεται, επιπλέον, ότι μελέτες έχουν καταδείξει σημαντική μείωση εισαγωγών στα νοσοκομεία με αιτία επείγουσες καταστάσεις (π.χ. έμφραγμα και εγκεφαλικό επεισόδιο) μετά το ξέσπασμα της πανδημίας, φαινόμενο το οποίο επιβεβαιώνεται και από την εμπειρία στη χώρα μας.
Οι ενδεχόμενες διαφοροποιήσεις
Ανάλογα με την γενικότερη κουλτούρα του εκάστοτε λαού, με τα μέτρα και τη δεδομένη χρονική στιγμή που ελήφθησαν, δεν αποκλείεται να διαπιστωθούν διαφοροποιήσεις στα ευρήματα μεταξύ των χωρών. Με βάση αυτό το ενδεχόμενο, η συμμετοχή του ελληνικού πληθυσμού στην έρευνα αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα, καθώς μπορεί να δώσει σημαντικές πληροφορίες για την χάραξη στρατηγικών διαχείρισης σε επίπεδο χώρας.
«Η διαχείριση του προβλήματος μέχρι σήμερα, με τα λίγα κρούσματα και τους λίγους νεκρούς, μάς δείχνει ότι το άγχος για την αρρώστια θα είναι μειωμένο σε σχέση με άλλες χώρες. Εμείς δεν αντιμετωπίσαμε την απειλή της Ιταλίας ή των ΗΠΑ με τους χιλιάδες νεκρούς κάθε μέρα. Τα μέχρι στιγμής αποτελέσματα μάς επιτρέπουν ίσως να αισθανόμαστε μια ασφάλεια και αυτό ενδέχεται να αποτυπωθεί στα αποτελέσματα της μελέτης. Ωστόσο, δεν είναι βέβαιο, καθώς αναμένεται να ακολουθήσουν και οι οικονομικές συνέπειες, οι οποίες δεν γνωρίζουμε ακόμα ούτε τι έκταση θα λάβουν, ούτε πόσο θα διαρκέσουν.
Παράλληλα, παράγοντες όπως η οικογένεια και το ταμπεραμέντο μας ως λαός, ίσως να δρουν προστατευτικά απέναντι σε πολύ ψυχοπιεστικούς παράγοντες, όπως είναι η πανδημία που πρώτη φορά βιώνουμε», τόνισε ο κος Μποζίκας
Απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα θα δώσουν τα ευρήματα της έρευνας, τα οποία αναμένονται με ιδιαίτερο ενδιαφέρον από την παγκόσμια επιστημονική κοινότητα. «Θα αρχίσουμε να αξιολογούμε όταν επιστρέψουμε σε μία κανονικότητα, στο βαθμό φυσικά που μας επιβάλλει η παρουσία του ιού. Μια πρώτη εικόνα θα έχουμε προς το τέλος του καλοκαιριού», σημείωσε ο καθηγητής.
Καταλήγοντας, τόνισε ότι ο ελληνικός λαός έχει αντιμετωπίσει με ιδιαίτερη ωριμότητα την κατάσταση μέχρι τώρα, αποδεικνύοντας ότι, παρά τις τυχόν προκαταλήψεις, τελικά μπορεί να αντιδράσει ώριμα σε δύσκολες καταστάσεις.
Η μελέτη διεξάγεται διαδικτυακά σε περισσότερες από 25 γλώσσες, στον ιστότοπο www.COH-FIT.com και οι απαντήσεις είναι ανώνυμες.
Εθνικοί συντονιστές της για την Ελλάδα είναι ο καθηγητής Ψυχιατρικής του Α.Π.Θ., Βασίλειος Μποζίκας, ο επίκουρος καθηγητής Ψυχιατρικής του Α.Π.Θ., Αγοραστός Αγοραστός, η αναπληρώτρια καθηγήτρια του Linköping University της Σουηδίας Έλενα Δραγκιώτη και ο ψυχίατρος, επισκέπτης-ερευνητής του King’s College της Αγγλίας, Δρ. Κωνσταντίνος Τσαμάκης.
