Χρήστος Κόλλιας: Ο καθηγητής για την «οικονομία της άμυνας»

Δεν μετράει τόσο το τι λες, αλλά πώς το λες. Έτσι, ο καθηγητής οικονομικών Χρήστος Κόλλιας στο βιβλίο Εθνική οικονομία, Εθνική άμυνα και ο ελληνοτουρκικός ανταγωνισμός (εκδ. Πατάκη) προσφέρει την πλαγιοκόπηση των διημερών θέσεων από την άποψη των οικονομικών τους δυνάμεων.

Σήμερα μάλιστα που το θέμα της προώθησης των αμοιβαίων συμφερόντων τους παραμένει νωπό. Ως γκουρού της οικονομίας άμυνας, ο Χρήστος Κόλλιας συνεχίζει τη θεωρητική παράδοση που ξεκινάει από τον Θουκυδίδη θέτοντας ανοιχτά διλήμματα πολέμου, ειρήνης και επενδύσεων.

Ένα διαχρονικό ερώτημα

H εθνική οικονομία αποτελεί τεκμήριο ισχύος, το καθημερινό μέτρο μεγέθους της εθνικής άμυνας. Λόγω γεωγραφικής θέσης, Ελλάδα και Τουρκία θα παραμείνουν αέναα «στρατηγικοί ανταγωνιστές», αρπαχτικά πτηνά γύρω από τα πολυπόθητα νερά του Αιγαίου.

Πώς θα εκμεταλλευτούν την οικονομική τους δύναμη για να σφυριλατήσουν εθνικά επωφελή εξωτερική πολιτική; Χωρίς να μαδάνε την τσέπη τους;

Ο τουρκικός αναθεωρητισμός αποτελεί «δομική σταθερά» του εξωτερικού περιβάλλοντος ασφάλειας και συνιστά στρατηγική απειλή για τον ελληνισμό.

Η εξισορρόπηση της αναθεωρητικής Τουρκίας επηρεάζεται από την εκπόνηση επαρκούς στρατιωτικής ισχύος.

Όμως η παραγωγή στρατιωτικής ισχύος προϋποθέτει οικονομική ευρωστία, ένα οικονομικό πλεόνασμα: «Δαπάνη όπλα ωφελεί», σύμφωνα με τη γνωστή ρήση του Θουκυδίδη.

Ετήσιο ασφάλιστρο εις το διηνεκές

Τι διαφορετικό προσφέρει στο δεδομένο πρόβλημα η ανάλυση του Χρήστου Κόλλια;

Το κλειδί έγκειται στην ορολογία που χρησιμοποιεί, που προσφέρει μια άλλη οπτική γωνία θεώρησης των ελληνοτουρκικών σχέσεων μέσα από το γνωστικό πεδίο της οικονομικής άμυνας.

Η εθνική άμυνα αποτελεί δημόσιο αγαθό. Και ως τέτοιο πρέπει να χρηματοδοτείται επαρκώς, σε συνάρτηση με το εκτιμώμενο μέγεθος της απειλής.

Όμως, οι οικονομικές δυνάμεις της χώρας υστερούν των αντίστοιχων στην Τουρκία.

Θεωρεί τις στρατιωτικές δαπάνες σαν μορφή ετήσιου ασφάλιστρου, που αναγκαστικά θα καταβάλλει η Ελλάδα για να θεωρείται αξιόπιστος ανταγωνιστής της τουρκικής αναθεωρητικής στρατηγικής.

Έτσι, ο Χρήστος Κόλλιας  εκτιμά ότι η Ελλάδα θα πληρώνει για τη μειονεξία της μπροστά στην Τουρκία.

Επιδείνωση στο μέλλον

Σύμφωνα με τον καθηγητή, η δυνατότητα να χρηματοδοτείται η εθνική άμυνα δεν αφορά μόνο τον συσχετισμό ισχύος στον παρόντα χρόνο, αλλά κυρίως στη διαμόρφωση μελλοντικών στρατιωτικών συσχετισμών. Η διατήρηση της υφιστάμενης δυναμικής θα μετατρέψει τη σημερινή διαφορά σε μελλοντικό χάσμα.

Η μέχρι τώρα εξέλιξη του ΑΕΠ σε σχέση με τις στρατιωτικές δαπάνες της Ελλάδας και της Τουρκίας και η προβολή τους στο μέλλον καταδεικνύουν επιδείνωση στη σχετική ισχύ των δύο κρατών, εις βάρος της Ελλάδας.

Ο Χρήστος Κόλλιας φοβάται ότι η διαχρονικά υστερούσα ελληνική οικονομία άμυνας θα αναδειχθεί σε εθνική αχίλλειο πτέρνα με επαχθείς επιπτώσεις για τα εθνικά συμφέροντα αν δεν αλλάξει ρότα.

Μακροπροθέσμως, ο επιδεινούμενος οικονομικός συσχετισμός θα επηρεάσει καταλυτικά τους συσχετισμούς στρατιωτικής ισχύος.

Βαθιές τομές

Πώς θα ανταποκριθεί η Ελλάδα;

Σύμφωνα με το Χρήστο Κόλλια, αυτή η εικόνα επιβάλλει βαθιές τομές στην ελληνική αμυντική πολιτική.

Θα χρειαστεί να επιταχύνει τις επιδόσεις της ώστε να υπερκεράσει την προβλεπόμενη μειονεξία.

Πώς πρέπει να κατανείμει τους πόρους της στην παραγωγή στρατιωτικής δύναμης;

Και επιπλέον (θα μπορούσε κανείς να αναρωτηθεί) η τελευταία συνάντηση Ερντογάν-Μητσοτάκη πώς πρέπει να ενημερώσει τις μελλοντικές στρατηγικές προϋπολογισμού στην οικονομία άμυνας;

Εν τω μεταξύ, η τουρκική υπεροχή εντείνει την αίσθηση ανασφάλειας από ελληνικής πλευράς. Και όπως ουκ ολίγοι οικονομολόγοι επισημαίνουν, η οικονομία εκπηγάζει εν πολλοίς από τη διαμόρφωση της μαζικής ψυχολογίας.

Το βιβλίο εξετάζει με λεπτομέρεια και επιμονή τις διάφορες μεταβλητές που επηρεάζουν το συσχετισμό ισχύος μεταξύ των δύο χωρών.

Η οικονομική επίδραση των αμυντικών δαπανών

Στο βιβλίο του ο Χρήστος Κόλλιας ασχολείται με ολόκληρο το γνωστικό πεδίο που ονομάζεται οικονομία της άμυνας.

Θα μπορούσε να αποτελεί αντικείμενο υπομελέτης τόσο στον κλάδο των πολιτικών σπουδών και διεθνών σχέσεων όσο και σε αυτόν της οικονομίας -από την άποψη της οικονομικής επίδρασης των αμυντικών δαπανών.

Εισάγει και χρησιμοποιεί μεθοδολογικά εργαλεία της οικονομικής επιστήμης με εστίαση στο πολυδιάστατο φάσμα εθνικής άμυνας.

Το βιβλίο παράλληλα απαντά σε καίρια ερωτήματα:

Πού εντοπίζονται εξοπλιστικοί ανταγωνισμοί, πώς σχηματίζεται η αμυντική βιομηχανία, πώς εξελίσσεται η παγκόσμια αγορά οπλικών συστημάτων;

Πόλεμος και Ειρήνη

Η οικονομία της άμυνας συνιστά και αυτοτελή γνωστικό κλάδο. Συμπυκνώνεται στη διάσημη απόφανση του Θουκυδίδη «…και εστίν ο πόλεμος ούχ όπλων το πλέον αλλά δαπάνης, δι’ ην τα όπλα ωφελεί…».

Στην εξέλιξη της παγκόσμιας ιστορίας, ο πόλεμος και η οικονομία, το χρήμα και η ισχύς μονίμως εξυφαίνονται σε μία διαχρονική σχέση αλληλεξάρτησης.

Από τον Θουκυδίδη και τον Κικέρωνα έως τους κλασικούς της πολιτικής οικονομίας όπως ο Άνταμ Σμιθ, αυτή η περίπλοκη ισορροπία απασχολεί τους σύγχρονους επιστήμονες αλλά και τους πολιτικούς.

Η συγγραφή αυτού του βιβλίου ενημερώνει τον ανήσυχο αναγνώστη πλαγιοκοπώντας τις παραμέτρους του πολέμου και της ειρήνης, τη μεταξύ τους διαλεκτική σχέση, από την πλευρά του οικονομικού παράγοντα.

Βούτυρο ή κανόνια;

Η δύναμη και ο πλούτος: Οι δύο πυλώνες, που πρέπει διαρκώς να διαπραγματεύεται η εκάστοτε κυβέρνηση. Όπως το είχε ορίσει στους Αθηναίους ο Δημοσθένης με το δίλημμα μεταξύ θεωρικών και στρατιωτικών.  Που στη σύγχρονη εποχή συμπυκνώνεται με το λαϊκό λεκτικό σχήμα «βούτυρο ή κανόνια»;

Με τους περιορισμένους πόρους που διαθέτει κάθε κράτος πρέπει να μεριμνήσει για την ποιότητα ζωής των πολιτών, που συμπεριλαμβάνει και την έννοια της ασφάλειας από μια ασαφή απειλή. Πού θα επενδύσει η κάθε κυβέρνηση; Εκεί από όπου θα αδράξει τα άμεσα οφέλη;

Ένα δίλημμα που στην Ελλάδα δεν έχει ακόμη απαντηθεί.

Το βιβλίο του Χρήστου Κόλλια δεν εμπίπτει στα πιο δημοφιλή θέματα της οικονομίας, όμως εστιάζει σε ένα από τα πιο καίρια προβλήματα της σύγχρονης ελληνικής πραγματικότητας.

Σε μια εποχή που ταλανίζεται καθημερινά από ειδήσεις για διεξαγωγή εχθροπραξιών και ποικιλόμορφων πολεμικών συρράξεων σε όλη την υφήλιο, τα παραπάνω ρητορικά ερωτήματα, διεκδικούν επείγουσα και έμπρακτη επίλυση.

Who is Who

Ο Χρήστος Κόλλιας διδάσκει στο τμήμα οικονομικών επιστημών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας ως αναπληρωτής καθηγητής και συνεργάζεται με το ΕΛΙΑΜΕΠ με ειδίκευση στην οικονομική της άμυνας και της ασφάλειας.

Έχει διατελέσει αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος Διοίκησης Επιχειρήσεων του ΤΕΙ Λάρισας (1998-2004), επιστημονικός συνεργάτης στο ΚΕΠΕ (1995-1998) και έχει διδάξει ως εντεταλμένος λέκτορας και επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Κρήτης (1992-1995).

Πληροφορίες

Χρήστος Γ. Κόλλιας

Εθνική οικονομία – Eθνική άμυνα

και ο ελληνοτουρκικός ανταγωνισμός

Εκδόσεις Πατάκη, Δεκέμβριος 2023

Σελίδες 272