Γιατί η σουηδική κοινωνία χωρίς χρήμα δεν είναι πια ουτοπία

Η σουηδική αγορά πληρωμών λιανικής απομακρύνεται ταχέως από τη χρήση μετρητών. Η τρέχουσα αξία του ρευστού σε κυκλοφορία έχει μειωθεί στο 1% του σουηδικού ΑΕΠ. Η εξέλιξη αυτή εγείρει ορισμένα κρίσιμα ζητήματα σχετικά με τον ρόλο του κράτους στην αγορά πληρωμών.

Για εκατοντάδες χρόνια, στο κοινό προσφέρονταν χαρτονομίσματα και κέρματα από την κεντρική τράπεζα. Εάν τα μετρητά σταματούσαν να λειτουργούν, τότε όλοι θα εξαρτώνταν από τον ιδιωτικό τομέα για πρόσβαση σε χρήματα και τρόπους πληρωμής. Θα ήταν μια ιστορική αλλαγή χωρίς προηγούμενο. Επομένως, η κεντρική τράπεζα της Σουηδίας, η Riksbank, διερευνά τις πιθανές συνέπειες αυτής της αλλαγής, συμπεριλαμβανομένου του τρόπου σχεδιασμού ενός ψηφιακού νομίσματος της κεντρικής τράπεζας, που ονομάζεται e-krona. Αλλά τι είναι ακριβώς το e-krona;

Ας ξεκινήσουμε από την αρχή. Η σουηδική νομοθεσία επιτρέπει στα καταστήματα λιανικής, τα εστιατόρια και άλλες επιχειρήσεις να αρνούνται να δεχθούν μετρητά, για παράδειγμα με την τοποθέτηση μίας ταμπέλας στην είσοδο ή από το ταμείο. Μαζί με τις τράπεζες που σταματούν να προσφέρουν υπηρεσίες μετρητών, η άρνηση μετρητών αποτελεί όλο και πιο διαδεδομένο φαινόμενο. Επιπλέον, οι Σουηδοί κατά μέσο όρο προσαρμόζονται ευχαρίστως στις νέες τεχνολογίες, και έτσι οι κάρτες είναι ευρέως διαδεδομένες και την εφαρμογή άμεσων πληρωμών Swish την έχει “κατεβάσει” περισσότερο από το μισό του πληθυσμού.

Συνδέοντας έναν τραπεζικό λογαριασμό σε οποιαδήποτε τράπεζα με έναν αριθμό κινητού τηλεφώνου, το Swish έχει γίνει ένας δημοφιλής τρόπος για να μοιραστείς ένα λογαριασμό εστιατορίου, να δώσεις χαρτζιλίκι στα παιδιά, να μαζέψεις χρήματα για ένα δώρο γενεθλίων στο γραφείο και να πληρώσεις για προϊόντα. Ο διακανονισμός πραγματοποιείται με τη βοήθεια του συστήματος ακαθάριστων διακανονισμών σε πραγματικό χρόνο της Riksbank. Το να “swishάρεις” χρήματα έχει γίνει ακόμη και ρήμα στη σουηδική γλώσσα.

Μέσα σε λίγα χρόνια, εάν συνεχιστεί η σημερινή τάση στη χρήση μετρητών, οι Σουηδοί θα μπορούσαν επομένως να βρεθούν σε μία κατάσταση όπου τα μετρητά δεν θα είναι πλέον γενικά αποδεκτά ως μέσο πληρωμής.

Η εξέλιξη θέτει ορισμένα κρίσιμα ζητήματα σχετικά με το ρόλο του κράτους στην αγορά πληρωμών. Για εκατοντάδες χρόνια, στο κοινό προσφέρονταν χαρτονομίσματα και κέρματα από την κεντρική τράπεζα. Εάν τα μετρητά σταματούσαν να λειτουργούν, τότε όλοι θα εξαρτώνταν από τον ιδιωτικό τομέα για πρόσβαση σε χρήματα και τρόπους πληρωμής. Θα ήταν μια ιστορική αλλαγή χωρίς προηγούμενο. Στη Νορβηγία παρατηρείται μια παρόμοια τάση και οι δύο κεντρικές τράπεζες συνεργάζονται σε αυτόν τον τομέα. Στην ευρωζώνη, τα μετρητά εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται σε μεγάλο βαθμό. Η αξία του ρευστού σε κυκλοφορία αντιστοιχεί στο 10% του ΑΕΠ της Ευρωζώνης, έναντι του σουηδικού μόλις 1%.

Η εμφάνιση του e-krona

Τα επόμενα χρόνια, θα απαιτηθούν κάποιες σκληρές επιλογές. Μια επιλογή είναι να μην κάνουμε τίποτα, δηλαδή να αποδεχόμαστε ότι το ευρύ κοινό δεν έχει πια πρόσβαση στα χρήματα της κεντρικής τράπεζας. Ένα τέτοιο μέλλον θα σήμαινε μια αλλαγή του πεδίου για τον δημόσιο τομέα. Η αγορά πληρωμών θα πρέπει να ρυθμίζεται και να εποπτεύεται με νέους τρόπους, ώστε να ανταποκρίνεται στην επίτευξη του στόχου της ύπαρξης ασφαλούς, αποτελεσματικής και χωρίς αποκλεισμούς αγοράς πληρωμών.

Μια δεύτερη εναλλακτική λύση είναι η έκδοση χρημάτων από την κεντρική τράπεζα σε ψηφιακή μορφή, ως συμπλήρωμα των μετρητών και των χρημάτων που διατηρούνται σε τραπεζικούς λογαριασμούς. Το αποκαλούμε “e-krona” από το σουηδικό νόμισμα, την κορώνα. Το ψηφιακό νόμισμα που εκδίδεται από την κεντρική τράπεζα είναι μια νέα και σχετικά ανεξερεύνητη δυνατότητα, αλλά προσελκύει αυξανόμενο ενδιαφέρον από διάφορες κεντρικές τράπεζες.

Η βασική ιδέα για το e-krona είναι η εξής: θα είναι ψηφιακό και θα έχει μετατροπή 1 προς 1 με τη συνηθισμένη κορώνα που διατηρείται σε λογαριασμό στην Riksbank ή αποθηκεύεται τοπικά, για παράδειγμα σε μια κάρτα ή σε μία εφαρμογή κινητού.

Από την πλευρά του ατόμου, το e-krona θα μπορούσε να διακρατείται είτε σε μορφή που βασίζεται στην αξία, όπως μια κάρτα ή μια εφαρμογή, είτε σε μια δομή που βασίζεται σε λογαριασμούς. Για τον κλάδο των πληρωμών, η Riksbank θα παρέχει υποδομή για συναλλαγές σε e-krona στις οποίες μπορούν να συνδεθούν οι πάροχοι υπηρεσιών πληρωμών και στις οποίες μπορούν να δημιουργήσουν υπηρεσίες πληρωμών για τελικούς χρήστες.

Ανάλογα με το πεδίο εφαρμογής και τις επιλογές σχεδιασμού, θα μπορούσαν να υπάρξουν διαφορετικές συνέπειες. Ο αντίκτυπός του στο χρηματοπιστωτικό σύστημα εξαρτάται από το πόσο μεγάλη θα είναι η ζήτηση για το e-krona σε διαφορετικές περιστάσεις. Το αν θα κερδίσει το ενδιαφέρον ή όχι είναι μια άλλη βασική ερώτηση. Αν το e-krona αποσπάσει μηδενικό ενδιαφέρον, το οποίο θα το καθιστά ισοδύναμο με τα μετρητά από την άποψη αυτή, θα μπορούσε να έχει αρνητικά αποτελέσματα για τη διεξαγωγή επεκτατικής νομισματικής πολιτικής, εάν τα επιτόκια στην οικονομία είναι χαμηλά. Από την άλλη πλευρά, ένα e-krona με επιτόκιο θα μπορούσε να γίνει ένα νέο εργαλείο πολιτικής για την κεντρική τράπεζα.

Η τεχνολογία για την κατασκευή ενός e-krona είναι ήδη διαθέσιμη σήμερα. Δεν εξαρτάται από τη χρήση της κατανεμημένης τεχνολογίας ledger χαρτονομισμάτων και δεν πρέπει να συγχέεται με τα κρυπτονομίσματα.

Το επόμενο βήμα είναι να δημιουργηθεί ένα πρωτότυπο που θα μπορούσε να εκδοθεί υπό την τρέχουσα νομική εντολή της Riksbank. Οι γνώσεις που αποκτάμε κατά τη διάρκεια της πορείας μας θα μας δώσουν περιθώρια ελιγμών στο μέλλον.

Για εκατοντάδες χρόνια, ο ιδιωτικός τομέας και ο δημόσιος τομέας έχουν αλληλεπιδράσει γύρω από τον τρόπο παροχής χρημάτων που λειτουργούν ως αποθηκευτικό μέσο αξίας και ως αποτελεσματικό μέσο συναλλαγών. Το 2018, η Riksbank εορτάζει την 350η επέτειό της και κοιτάζει πίσω στις ρίζερ της στη δεκαετία του 1660, όταν ογκώδη και βαριά χάλκινα νομίσματα ανταλλάσσονταν με αποδοτικά χαρτονομίσματα. Αλλά καθώς η τεχνολογία βελτιώνεται, οι προτιμήσεις των ανθρώπων αλλάζουν – στην περίπτωσή μας μακριά από τα μετρητά. Επομένως, κοιτάμε μπροστά, για να δούμε πώς μπορούμε να συνεχίσουμε να παρέχουμε στην κοινωνία ένα ασφαλές και αποτελεσματικό σύστημα πληρωμών για το μέλλον.

Το κείμενο δημοσιεύθηκε στο world economic forum.org και συγγραφέας είναι η Cecilia Skingsley, υποδιοικήτρια της Κεντρικής Τράπεζας της Σουηδίας (Sveriges Riksbank)