Γιατί ένα μέλλον χωρίς μετρητά ίσως να μην είναι τόσο κοντά όσο νομίζετε

Εκατομμύρια άνθρωποι στον ανεπτυγμένο κόσμο ζουν ήδη σε μια κοινωνία de facto χωρίς μετρητά. Από το έξυπνο ρολόι στον καρπό σας μέχρι την κάρτα ανέπαφων συναλλαγών στο πορτοφόλι σας, η δυνατότητα να πληρώνετε για μικρά, καθημερινά αντικείμενα χωρίς προσφυγή σε μετρητά είναι γρήγορη, εύκολη και όλο και πιο πανταχού παρούσα.

Η κοινωνία χωρίς μετρητά δεν είναι μια ιδιαίτερα νέα ιδέα. Έχει γενικά αναφερθεί ως παράδειγμα της θετικής πορείας της προόδου, με μερικά από τα πιο επιδραστικά ονόματα στην παγκόσμια οικονομία να επισημαίνουν τα πιθανά οφέλη της. Ωστόσο, ενδέχεται να υπάρξουν μειονεκτήματα και μια μελέτη του Ηνωμένου Βασιλείου προειδοποίησε ότι η “υπνοβασία” προς μια κοινωνία χωρίς μετρητά θα μπορούσε να αφήσει εκατομμύρια ανθρώπων οικονομικά αδικημένους.

Μεταξύ των πολλών πλεονεκτημάτων της μετάβασης σε μια κοινωνία χωρίς μετρητά, η ασφάλεια είναι ίσως ένα από τις πιο προφανή. Τα μετρητά είναι βολικά, αλλά είναι επίσης ευάλωτα σε απώλεια και κλοπή. Από τα εγκλήματα εναντίον του ατόμου (ληστείες, επιθέσεις και ούτω καθεξής) μέχρι τις διαρρήξεις, τα μετρητά μπορούν να προσελκύσουν πολλή ανεπιθύμητη προσοχή. Και ως επί το πλείστον, όταν χάνονται, χάνονται.

Η Σουηδία είναι ένας από τους μεγαλύτερους υποστηρικτές της απομάκρυνσης από τη χρήση μετρητών. Είναι μια τάση που είναι εμφανής και αλλού στον ανεπτυγμένο κόσμο. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, 4.735 ταμειακές μηχανές βγήκαν εκτός υπηρεσίας από τον Ιούλιο του 2017 έως τον Ιούνιο του 2018 – δηλαδή περίπου 400 το μήνα.

Πολλές μικρότερες πόλεις, χωριά και προαστιακές περιοχές έχουν δει ένα κύμα λουκέτων σε τραπεζικά υποκαταστήματα, περίπου 60 ανά μήνα από το 2015. Είναι μια παρόμοια ιστορία και στις ΗΠΑ. Για τους ιδιοκτήτες μικρών επιχειρήσεων αυτό σημαίνει ότι η συνήθεια να πραγματοποιούν τακτικές σύντομες βόλτες για να πληρώνουν με μετρητά στην τράπεζα είναι παρελθόν. Αυτό μπορεί να οδηγήσει στη διατήρηση μεγαλύτερων ποσών μετρητών επί τόπου κατά τη διάρκεια της νύχτας. Μια παμπ του Λονδίνου, η Crown & Anchor στο Brixton, εγκατέλειψε εντελώς τα μετρητά μετά από μια σειρά διαρρήξεων με στόχο μετρητά.

Για τον οικονομολόγο Kenneth Rogoff, ο οποίος υποστηρίζει μια “κοινωνία με λιγότερα μετρητά” παρά μια κοινωνία χωρίς μετρητά, υπάρχουν συστημικά πλεονεκτήματα που πρέπει να εξεταστούν. Το χάρτινο χρήμα ευνοεί τη φοροδιαφυγή, το οργανωμένο έγκλημα και άλλες εγκληματικές δραστηριότητες, υποστηρίζει.

Με τον ίδιο τρόπο που είναι από τη φύση τους ευάλωτα όταν τα κρατούν ιδιώτες, τα μετρητά είναι από τη φύση τους δύσκολο να εντοπιστούν από την άποψη των κυβερνήσεων και των υπηρεσιών τους. Είναι πολύ εύκολο να αποκρυφθούν και να κυκλοφορήσουν χωρίς πλήρη υπευθυνότητα. Αυτό μπορεί να είναι ένα ιδιαίτερα οδυνηρό πρόβλημα σε μέρη του αναπτυσσόμενου κόσμου, όπου η διαφθορά και η απάτη συνεχίζουν να αποδυναμώνουν τις προσπάθειες οικονομικής ενδυνάμωσης και οικονομικής ένταξης.

Είναι σαφές ότι κάθε ενέργεια που μπορεί να μειώσει την έκταση μιας τέτοιας διαφθοράς, δίνοντας στους επενδυτές μεγαλύτερη εμπιστοσύνη σε εκείνες τις περιοχές του κόσμου όπου τα μεγάλα έργα υποδομής θα αποδώσουν τα μέγιστα αποτελέσματα, μπορεί να είναι μόνο καλή. Αλλά μόνο το 2% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σε χώρες όπου οι ψηφιακές συναλλαγές είναι η πλειοψηφία. Οποιαδήποτε κίνηση ευρείας κλίμακας προς ένα μέλλον χωρίς μετρητά θα πρέπει να εξασφαλίσει ότι οι υπόλοιποι δεν θα μείνουν πίσω.

Το 2016, η ινδική κυβέρνηση απέσυρε από την κυκλοφορία τα χαρτονομίσματα των 500 και 1.000 ρουπιων, σε μια προσπάθεια να καταπολεμήσει τη διαφθορά και να στραφεί προς μια οικονομία χωρίς μετρητά. Παρόλο που στόχευε στο να βοηθήσει τους φτωχούς, η προσπάθεια εκδημοκρατισμού έπληξε περισσότερο τα περιθωριοποιημένα τμήματα της κοινωνίας.

Την ώρα που στη Σουηδία η χρήση χρημάτων μπορεί να μειώνεται σχεδόν στο μηδέν, αυτό δεν συμβαίνει απαραίτητα αλλού και δεν υπάρχει σαφής διαχωρισμός μεταξύ του τεχνολογικά προηγμένου ανεπτυγμένου κόσμου και των αναδυόμενων αγορών. Στη μεγαλύτερη και πιο επιδραστική οικονομία της Ευρώπης, στη Γερμανία, τα μετρητά χρησιμοποιούνται περίπου στο 80% όλων των συναλλαγών σε σημεία λιανικής πώλησης. Επιπλέον, η αξία των χαρτονομισμάτων και κερμάτων σε κυκλοφορία αυξάνεται σε ορισμένες από τις μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ και της Ιαπωνίας.

Από ad hoc φιλανθρωπικές δωρεές μέχρι μικρές πληρωμές σε φίλους και οικογένεια, τα μετρητά εξακολουθούν να είναι εξαιρετικά σημαντικά συνολικά, παρά την πτώση τους σε μέρη του κόσμου. Επιπλέον, θα υπάρχουν τμήματα σε κάθε κοινωνία για τα οποία η μετάβαση στις αποκλειστικά ψηφιακές πληρωμές θα παρουσιάσει τεράστιες προκλήσεις.

Αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνει άτομα με προβλήματα ψυχικής υγείας ή σωματικές αναπηρίες ή γνωστικές διαταραχές που σχετίζονται με την ηλικία, για παράδειγμα. Η παρακολούθηση του τρόπου πληρωμής, της συσκευής ή της κάρτας που πρέπει να χρησιμοποιήσει κανείς μπορεί να είναι αγχωτική ή ακόμα και να μας αναστατώνει. Οι άνθρωποι που έχουν εμπλακεί σε καταστάσεις ενδοοικογενειακής βίας μπορεί να ανακαλύψουν ότι έχουν ακόμη λιγότερη οικονομική ελευθερία, την οποία τα μετρητά μπορεί να τους έφερναν, αν οι δαπάνες τους παρακολουθούνται συνεχώς και ελέγχονται από έναν σύντροφο.

Κινδυνεύει επίσης το άνοιγμα ενός άλλου χάσματος, με τις επιχειρήσεις να υιοθετούν διαφορετικές δομές τιμολόγησης που να χρεώνουν περισσότερο την πληρωμή με μετρητά, παρά την ψηφιακή.

“Η Βρετανία πρέπει να ετοιμαστεί από τώρα για έναν κόσμο με λιγότερες συναλλαγές μετρητών, ώστε να μπορούμε να υποστηρίξουμε όσους εξαρτώνται από τα μετρητά και να τους συμπεριλάβουμε όλους στη μελλοντική ψηφιακή μας οικονομία”, λέει η Natalie Ceeney CBE, πρόεδρος της Access to Cash, η οποία προειδοποιεί για τους κινδύνους του να βιαστούμε για ένα μέλλον χωρίς μετρητά.

Η έρευνα της οργάνωσης κατέληξε στο συμπέρασμα ότι 1,3 εκατομμύρια άνθρωποι στο Ηνωμένο Βασίλειο δεν έχουν πρόσβαση σε τραπεζικές υπηρεσίες και ότι ενώ μόνο 2,2 εκατομμύρια Βρετανοί πολίτες χρησιμοποιούν μετρητά για όλες τις καθημερινές τους πληρωμές, “για το 47% – ήτοι 25 εκατομμύρια άνθρωποι – τα μετρητά δεν είναι επιλογή, αλλά μια αναγκαιότητα”.

Το κείμενο δημοσιεύθηκε στο world economic forum.org και συγγραφέας είναι ο Sean Fleming