Πρέσπες: Ζητείται νερό

Επισκέφτηκα τις Πρέσπες την προηγούμενη εβδομάδα, έναν πανέμορφο υδροβιότοπο που ενώνει τη χώρα μας με την Αλβανία και τη Βόρεια Μακεδονία. Σας προτείνω ανεπιφύλακτα να επισκεφτείτε την περιοχή, ανεξαρτήτως εποχής.

Για να φτάσεις από Αθήνα είναι προτιμότερο να κινηθείς μέσω Νέας Οδού, Κεντρικής Οδού ως την Καλαμπάκα και μετά προς Γρεβενά, Καστοριά, Φλώρινα. Μια απόσταση 500km για την οποία υπολογίστε περί των 6 ωρών. Υπάρχουν δυο λίμνες η Μικρή και η Μεγάλη Πρέσπα.

 

Μικρή Πρέσπα

Αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα και πιο παρθένα οικοσυστήματα της Ευρώπης. Είναι μια μακρόστενη λίμνη, τμήμα της οποίας ανήκει και στην Αλβανία.

Με έκταση περίπου 48,5 τετραγωνικών χιλιομέτρων και μέγιστο βάθος που κάποτε έφτανε τα 10 μέτρα αλλά σήμερα είναι στο μισό είναι η μικρότερη από τις δύο λίμνες των Πρεσπών, αλλά με τεράστια οικολογική αξία, αποτελώντας τον πυρήνα του Εθνικού Δρυμού Πρεσπών.

Η λίμνη διακρίνεται για τις εκτεταμένες ρηχές ζώνες με τους πυκνούς καλαμιώνες και τα υγρολίβαδα, τα οποία λειτουργούν ως ιδανικά καταφύγια και τόποι αναπαραγωγής για την πλούσια ορνιθοπανίδα.

Η Μικρή Πρέσπα φιλοξενεί τη μεγαλύτερη αποικία αργυροπελεκάνων στον κόσμο, ένα παγκοσμίως σπάνιο είδος, καθώς και πλήθος άλλων παρυδάτιων πτηνών, όπως ροδοπελεκάνους, κορμοράνους και ερωδιούς. Συνολικά, στην ευρύτερη περιοχή έχουν καταγραφεί πάνω από 260 είδη πουλιών.

Στο εσωτερικό της λίμνης σχηματίζονται δύο νησίδες, ο Άγιος Αχίλλειος και το Βιδρονήσι. Στον Άγιο Αχίλλειο, όπου υπάρχει και οικισμός, σώζονται τα ερείπια του ομώνυμου βυζαντινού ναού.

Μια πλωτή πεζογέφυρα συνδέει το νησί με την απέναντι όχθη, διευκολύνοντας την πρόσβαση των επισκεπτών. Η πανίδα της περιοχής είναι εξαιρετικά πλούσια, περιλαμβάνοντας σπάνια είδη θηλαστικών όπως η βίδρα, η αρκούδα και ο λύκος, ενώ η ιχθυοπανίδα χαρακτηρίζεται από υψηλό βαθμό ενδημισμού, με πολλά είδη ψαριών να απαντώνται μόνο στις Πρέσπες.

Η φυσική ομορφιά, σε συνδυασμό με την πολιτιστική κληρονομιά, καθιστούν τη Μικρή Πρέσπα έναν μοναδικό προορισμό για φυσιολάτρες και περιπατητές.

Περάσαμε περπατώντας την πεζογέφυρα, οι ντόπιοι προτιμούν τις παλιές βάρκες. Καταγράψαμε την αγωνία τους, καθώς οι πλωτές προβλήτες βρίσκονται πια με ελάχιστο νερό από κάτω: «Λίγο ακόμη και η βάρκα θα ακουμπήσει στη λάσπη του βυθού, δεν θα μπορούμε να μετακινηθούμε».

Μιλήσαμε με το Γιώργο που έχει το μοναδικό καφέ πάνω στο νησάκι του Αγ. Αχιλλείου: «Δύσκολη η ζωή εδώ το χειμώνα» μας λέει ενώ καθαρίζει δυο μεγάλα ψάρια από τη λίμνη. Η γυναίκα του δίπλα φτιάχνει μια πρασσόπιτα. Αμφότεροι εκφράζουν την αγωνία τους για τη στάθμη του νερού της λίμνης.

Ο χώρος είναι γεμάτος με έργα τέχνης, από την κόρη του. Περπατάμε μέχρι την κορυφή του λόφου στην εκκλησία της Παναγίας Πορφύρας. Λίγα φτωχικά σπίτια, κότες, νεροβούβαλοι, κατσίκες. Μας κάνει εντύπωση ότι δεν υπάρχουν σκυλιά, προφανώς πάνω στο μικρό νησί δεν υπάρχει αντικείμενο εργασίας γι’ αυτά.

Παντού φασολιές, οι Πρέσπες φημίζονται: Τα φασόλια Πρεσπών είναι ένα από τα πιο φημισμένα ελληνικά όσπρια, συνώνυμο της υψηλής ποιότητας και της ιδιαίτερης γεύσης. Καλλιεργούνται παραδοσιακά στις παραλίμνιες περιοχές της Μικρής και Μεγάλης Πρέσπας, στη Φλώρινα, όπου το ψυχρό κλίμα και τα πλούσια χώματα ευνοούν την ανάπτυξή τους.

Ξεχωρίζουν ποικιλίες όπως οι Γίγαντες-Ελέφαντες και τα Πλακέ (ή τσαλιά). Χαρακτηρίζονται από το λευκό τους χρώμα, τη λεπτή τους φλούδα και τον σύντομο χρόνο βρασμού τους, καθιστώντας τα ιδανικά για την παραδοσιακή φασολάδα, αλλά και για φούρνο (γίγαντες).

Αποτελούν προϊόν Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ένδειξης (ΠΓΕ), διασφαλίζοντας την αυθεντικότητα και τη θρεπτική τους αξία, που τα καθιστά βασικό συστατικό της μεσογειακής διατροφής.

Η Βασιλική του Αγίου Αχιλλείου είναι ένα από τα σημαντικότερα και πιο επιβλητικά βυζαντινά μνημεία των Βαλκανίων, το οποίο δεσπόζει στο ομώνυμο νησάκι της Μικρής Πρέσπας.

Πρόκειται για έναν μεγάλο, κατεστραμμένο ναό, αφιερωμένο στον Άγιο Αχίλλειο, επίσκοπο Λαρίσης. Χτίστηκε πιθανότατα γύρω στο 1000 μ.Χ. από τον τσάρο Σαμουήλ της Βουλγαρίας, ο οποίος, αφού κατέλαβε τη Λάρισα το 986 μ.Χ., μετέφερε τα λείψανα του Αγίου Αχιλλείου στο νησί, καθιστώντας τον Άγιο Αχίλλειο κέντρο της Βουλγαρικής Αρχιεπισκοπής για σύντομο χρονικό διάστημα.

Ο ναός ήταν μία τρίκλιτη βασιλική με νάρθηκα και εξωνάρθηκα, εντυπωσιακών διαστάσεων: είχε μήκος περίπου 47 μέτρα και πλάτος 30 μέτρα. Στο εσωτερικό του υπήρχαν πλούσιοι τοιχογραφικοί διάκοσμοι, των οποίων μικρά μόνο τμήματα έχουν διασωθεί σήμερα.

Η καταστροφή της βασιλικής οφείλεται κυρίως στις αλώσεις και τις φθορές του χρόνου. Η ανασκαφική έρευνα αποκάλυψε όχι μόνο τον ίδιο τον ναό αλλά και τα κατάλοιπα ενός μεγάλου βυζαντινού οικισμού που άκμασε γύρω του. Σήμερα, η επίσκεψη στη Βασιλική προσφέρει στον επισκέπτη μια μοναδική επαφή με τη βυζαντινή ιστορία στο εκπληκτικό τοπίο των Πρεσπών.

Μεγάλη Πρέσπα

Επόμενη στάση το χωριό Ψαράδες μοναδικός ελληνικός οικισμός στη νότια όχθη της Μεγάλης Πρέσπας. Χτισμένοι σε υψόμετρο 850 μέτρων, 59 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Φλώρινας, οι Ψαράδες φημίζονται για την ιδιαίτερη φυσική ομορφιά τους και την αυθεντική τους ατμόσφαιρα.

Έχοντας ανακηρυχθεί παραδοσιακός οικισμός, διατηρεί την πέτρινη και πλινθόκτιστη αρχιτεκτονική της Μακεδονίας, προσφέροντας στον επισκέπτη μια εικόνα άλλης εποχής. Έχεις την αίσθηση πως ο χρόνος είναι σταματημένος εδώ. Η πρώτη εικόνα που συναντήσαμε μπαίνοντας στο χωριό, στον κεντρικό δρόμο, είναι ψαράδες να ξεμπερδεύουν τα δίχτυα τους.

Η ζωή στον οικισμό, που κατοικείται από περίπου 70-100 μόνιμους κατοίκους, περιστρέφεται παραδοσιακά γύρω από την αλιεία, την κτηνοτροφία (όπως η σπάνια βραχυκερατική αγελάδα) και, πλέον, τον τουρισμό.

Οι ψαράδες της Πρέσπας φημίζονται για τα νόστιμα ψάρια της λίμνης, με το γριβάδι (κυπρίνος) και τα λιαστά τσιρόνια να αποτελούν τοπικούς μεζέδες που αξίζει κανείς να δοκιμάσει. Οι Ψαράδες είναι το σημείο αφετηρίας για μια μοναδική βαρκάδα στα κρυστάλλινα νερά της Μεγάλης Πρέσπας.

Ο Θωμάς είναι χημικός μηχανικός (σπούδασε στα Γιάννενα) αλλά αποφάσισε να ασχοληθεί με τον τουρισμό.

Η βόλτα με τη βάρκα στη λίμνη μαζί του, είναι αγχολυτική και διδακτική. Σταματήσαμε στα ασκηταριά και τις βραχογραφίες της βυζαντινής και μεταβυζαντινής περιόδου που βρίσκονται σκαρφαλωμένα στους απόκρημνους βράχους. Μεταξύ άλλων, ξεχωρίζουν τα ασκηταριά της Παναγίας Ελεούσας και της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, ενώ η διαδρομή προσφέρει θέα στο τριεθνές σημείο, όπου «σμίγουν» τα σύνορα.

Η περιοχή, είναι ενταγμένη στον Εθνικό Δρυμό Πρεσπών, προστατεύεται από τη συνθήκη Ραμσάρ, και φιλοξενεί πλούσια ιχθυοπανίδα (18 είδη) και σπάνια πουλιά. Η γαλήνη του τοπίου, η ιστορική του σημασία (εδώ υπογράφηκε η Συμφωνία των Πρεσπών το 2018) και η φυσική του μεγαλοπρέπεια καθιστούν τους Ψαράδες έναν προορισμό που προσφέρει μια αξέχαστη εμπειρία στην καρδιά της φύσης.

Η συζήτηση με το Θωμά περιστρέφεται γύρω από τις υποδομές: Τις προβλήτες που καθίστανται μη προσβάσιμες όταν πέφτει η στάθμη του νερού: Εδώ βλέπαμε για μήνες ένα αρκουδάκι, μας δείχνει ένα σημείο, δεν ξέρω αν επιβίωσε τελικά.

Το νομικό πλαίσιο της περιοχής Natura και η αδιαφορία της Περιφέρειας, έρχονται σε αντίθεση με τις τεράστιες δυνατότητες τουριστικής ανάπτυξης της περιοχής: «Περιμένουμε να ανοίξουν τα σύνορα με τους γείτονες, να μπορούμε να πάμε απέναντι με τη βάρκα και να έρθουν και αυτοί» λέει ο βαρκάρης μας.

Οι δυσκολίες πολλές πρέπει να πας στα Γιάννενα ή στη Φλώρινα για γιατρό, συνεργείο, ψώνια. Τα ψάρια, οι πιπεριές και το φασόλι αποτελούν τις βασικές πηγές εσόδων τους μαζί με τον τουρισμό.

Επιστρέφοντας νιώθαμε σα να κάναμε ένα ταξίδι στο χρόνο σε μια Ελλάδα που αργοπεθαίνει αλλά είναι τόσο ανθρώπινη, τόσο αγχολυτική. Στο μυαλό μου είχε καρφωθεί το εξής: «Θεέ μου πόση ομορφιά, άνθρωπέ μου πόση εγκατάλειψη;»

Διαβάστε επίσης:

«Αυτοκίνητο Της Χρονιάς 2026»: Υποψήφια 50 νέα μοντέλα

Τζον Έλκαν, Ferrari: Οι οδηγοί μας ας μιλάνε λιγότερο

Mustang Mach-E California