Σε μια περίοδο που η παγκόσμια φορολογική πολιτική μετατοπίζεται σταδιακά από τα έκτακτα μέτρα ελάφρυνσης της πανδημίας προς δημοσιονομικά πιο αυστηρές στρατηγικές, η Ελλάδα υιοθέτησε το 2024 μια σειρά μεταρρυθμίσεων που κρίνονται από τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) ως αντιπροσωπευτικές αυτής της νέας διεθνούς τάσης.

Η ετήσια έκθεση του ΟΟΣΑ για τις φορολογικές πολιτικές, η οποία παρακολουθεί τις εξελίξεις σε 86 χώρες, καταγράφει την πορεία της Ελλάδας σε τρεις κεντρικούς άξονες: τις κοινωνικές εισφορές, τη φορολογία ακινήτων και τη σύνδεση της φορολογίας με περιβαλλοντικούς και τουριστικούς στόχους.

1

Σύμφωνα με την έκθεση, η μετάβαση αυτή επιβεβαιώνεται από την υιοθέτηση αυξημένων φορολογικών συντελεστών σε βασικές κατηγορίες φόρων όπως ο ΦΠΑ, ο φόρος εισοδήματος φυσικών και νομικών προσώπων, καθώς και φόρων με περιβαλλοντική ή υγειονομική στόχευση. Πολλές χώρες επέλεξαν επίσης στοχευμένες επιβαρύνσεις, όπως φόρους υπερκερδών, είτε προσωρινούς είτε μόνιμους. Η Ελλάδα, μέσα σε αυτό το ευρύτερο πλαίσιο, εστίασε σε στοχευμένες παρεμβάσεις με κοινωνικό και αναπτυξιακό προσανατολισμό.

Τα ελληνικά μέτρα που ξεχωρίζουν

Ανάμεσα στα μέτρα που ξεχωρίζουν είναι η κατάργηση της εισφοράς επαγγελματιών για τους αυτοαπασχολούμενους και η αναπροσαρμογή του τρόπου υπολογισμού του ελάχιστου τεκμαρτού εισοδήματος τους, με στόχο τη μείωση της φορολογικής επιβάρυνσης σε επιλεγμένες περιπτώσεις.

Επίσης, θεσπίστηκε σημαντική μείωση του τεκμαρτού εισοδήματος κατά 50% για αυτοαπασχολούμενους που διαμένουν σε μικρούς δήμους κάτω των 1.500 κατοίκων, ενώ αυξήθηκαν οι ασφαλιστικές τους εισφορές κατά 2,7%.

Στον τομέα της φορολογίας ακινήτων, η Ελλάδα προχώρησε σε καίριες ελαφρύνσεις. Εισήχθη τριετής φορολογική απαλλαγή για το εισόδημα που προέρχεται από την ενοικίαση ακινήτων τα οποία είτε ήταν κενά είτε διατίθεντο αποκλειστικά για βραχυχρόνια μίσθωση.

Επιπλέον, παρατάθηκε η αναστολή του φόρου υπεραξίας σε συναλλαγές ακινήτων, ενώ διπλασιάστηκε η φορολογική έκπτωση στον ΕΝΦΙΑ για ιδιοκτήτες που έχουν ασφαλίσει την περιουσία τους έναντι φυσικών καταστροφών, υπό την προϋπόθεση ότι η αξία του ακινήτου δεν υπερβαίνει τις 500.000 ευρώ.

Σε επίπεδο φορολογικής συμμόρφωσης, η Ελλάδα εισήγαγε κίνητρα για τους συνεπείς φορολογούμενους. Συγκεκριμένα, θεσπίστηκε έκπτωση 2% έως 4% στο συνολικό ποσό του φόρου και σε άλλες βεβαιωμένες οφειλές, ανάλογα με την ημερομηνία εμπρόθεσμης υποβολής και εξόφλησης.

Παράλληλα, καθιερώθηκε φορολογική απαλλαγή για φιλοδωρήματα έως 300 ευρώ μηνιαίως, μέτρο που στόχευε κυρίως στους εργαζόμενους στον τομέα της εστίασης και του τουρισμού.

Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στην ενίσχυση της καινοτομίας και της επιχειρηματικότητας μέσω φορολογικών κινήτρων για τους επενδυτές νεοφυών επιχειρήσεων. Το όριο της φοροαπαλλαγής για angel investors τριπλασιάστηκε, φτάνοντας τις 900.000 ευρώ, με δυνατότητα έκπτωσης έως και 50% επί του φορολογητέου εισοδήματος.

Στο πλαίσιο της υποστήριξης των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, το ελάχιστο απαιτούμενο μετοχικό κεφάλαιο για συνεργασίες ΜΜΕ μειώθηκε από 125.000 ευρώ σε 100.000 ευρώ, προκειμένου να διατηρηθεί η δυνατότητα έκπτωσης φόρου 30% επί των κερδών. Επίσης, θεσπίστηκε η δυνατότητα μεταφοράς φορολογικών ζημιών έπειτα από επιχειρηματικούς μετασχηματισμούς.

Ο τουριστικός τομέας υπήρξε επίσης πεδίο παρέμβασης. Ο μειωμένος συντελεστής ΦΠΑ 13% για υπηρεσίες εστίασης παρατάθηκε έως τα μέσα του 2024, ενώ διατηρήθηκε σε ισχύ μέχρι τα τέλη του 2025 το γενικότερο καθεστώς αναστολής ΦΠΑ που εφαρμόζεται από το 2020.

Από την 1η Ιανουαρίου 2024, θεσπίστηκε η επιβολή ΦΠΑ 13% σε νομικά πρόσωπα που μισθώνουν ένα ή περισσότερα ακίνητα, καθώς και σε φυσικά πρόσωπα που μισθώνουν περισσότερα από δύο ακίνητα για βραχυχρόνια διαμονή μέσω ψηφιακών πλατφορμών.

Παράλληλα, αυξήθηκε το τέλος «ανθεκτικότητας στην κλιματική κρίση», το οποίο συνδέεται με τη διαμονή τουριστών, ενισχύοντας τον σύνδεσμο μεταξύ τουριστικής φορολογίας και περιβαλλοντικών στόχων.

Η συνολική εικόνα

Όπως σημειώνει ο ΟΟΣΑ, η Ελλάδα βρίσκεται σε ευθυγράμμιση με την τάση αύξησης των κοινωνικών εισφορών που παρατηρείται και σε άλλες χώρες της Ευρωζώνης, ως μέσο ενίσχυσης της βιωσιμότητας των ασφαλιστικών τους συστημάτων. Η χώρα ακολουθεί επίσης τη γενικότερη ευρωπαϊκή στρατηγική για ενίσχυση των περιβαλλοντικών φόρων και της πράσινης μετάβασης.

Ωστόσο, διαφοροποιείται ως προς τη φορολογία της ακίνητης περιουσίας, επιλέγοντας ελαφρυντικά μέτρα αντί για αυξήσεις ή περιορισμούς που καταγράφονται σε άλλες χώρες της Ευρώπης.

Επιπλέον, ενώ πολλές χώρες της Ευρωζώνης προχώρησαν σε ανατροπή της τάσης μείωσης των εταιρικών συντελεστών φορολογίας και τους αύξησαν, στην Ελλάδα δεν καταγράφονται αντίστοιχες μεταβολές, γεγονός που υποδεικνύει έναν πιο περιορισμένο προσανατολισμό στην επιβολή φορολογικού βάρους στις επιχειρήσεις.

Συνολικά, η προσέγγιση της Ελλάδας το 2024 χαρακτηρίζεται από στοχευμένες φορολογικές ελαφρύνσεις που επιδιώκουν την τόνωση της επιχειρηματικότητας, την υποστήριξη ευάλωτων περιοχών και κοινωνικών ομάδων, την ενίσχυση της φορολογικής συμμόρφωσης και την προώθηση της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας. Ο συνδυασμός αυτών των μέτρων αποτυπώνει μια προσπάθεια εξισορρόπησης μεταξύ δημοσιονομικής σταθερότητας και κοινωνικής ευαισθησίας.