Καλώδιο Ελλάδας – Κύπρου: Στην κόψη του ξυραφιού το έργο – Το παρασκήνιο με Κύπριους, Γάλλους, Τούρκους

Πολύμηνες καθυστερήσεις, χρηματοδοτικές ελλείψεις, σκεπτικισμός στη Λευκωσία, κόντρες Ρυθμιστικών Αρχών και Διαχειριστών αλλά κυρίως τουρκικές παρενοχλήσεις εμφανείς και αφανείς: αυτή είναι η σημερινή εικόνα στην ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ, το Great Sea Interconnector.

Είναι, όμως, παράλληλα και διάχυτη η αίσθηση στην Αθήνα ότι το μεγάλο αυτό έργο θα προχωρήσει οπωσδήποτε παρά τα εμπόδια.

Πρόσφατα σε τηλεοπτική συνέντευξη, ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης εξέφρασε την πεποίθηση ότι το καλώδιο Ελλάδας-Κύπρου θα προχωρήσει σε κάθε περίπτωση. Πρόσθεσε ότι, τα έργα θα ξεκινήσουν «όταν οι γεωπολιτικές συνθήκες είναι κατάλληλες και όταν κλείσουν οι τελικές εκκρεμότητες με την Κύπρο. Ελπίζω ότι θα κλείσουν σύντομα», σχολίασε σε σχέση με τις αποφάσεις της Λευκωσίας που εκκρεμούν, για το έσοδο του έργου.

Αναφορικά με την γεωπολιτική προέκταση της διασύνδεσης, ο Πρωθυπουργός  σημείωσε χαρακτηριστικά πως, «με τον ένα ή τον άλλο τρόπο θα γίνει» και αιτιολογώντας την βεβαιότητά του αυτή, είπε πως «η όδευση ενός καλωδίου, εν προκειμένω ενεργειακού, δεν απαιτεί ουσιαστικά κάποια ιδιαίτερη ενημέρωση και σίγουρα δεν απαιτεί έγκριση κανενός παράκτιου κράτους».

«Η Τουρκία εγείρει κάποια ερωτήματα, τα οποία κατά την άποψή μας είναι παντελώς αδικαιολόγητα», πρόσθεσε ο πρωθυπουργός. Σύμφωνα με τον ίδιο, η Άγκυρα δεν μπορεί να ζητάει προσέγγιση με την ΕΕ και από την άλλη να μπλοκάρει ένα ευρωπαϊκό έργο.

Σε ότι αφορά το ζήτημα επιμερισμού του κόστους, διευκρίνισε ότι το καλώδιο είναι ένα σημαντικό έργο, το οποίο θα πληρώσουν «και η Ελλάδα και η Κύπρος», γι’ αυτό και θα πρέπει το κόστος να επιμεριστεί με τρόπο δίκαιο. «Πιστεύω ότι το ζήτημα αυτό με την Κύπρο θα το λύσουμε».

Η εμπλοκή (και) της Κομισιόν

Επειδή το έργο έδειξε σε κάποια στιγμή να «κολλάει» ενεργοποιήθηκε Κομισιόν που έχει δεσμεύσει 657 εκατομμύρια ευρώ για την υλοποίησή του. Η εμπλοκή των Βρυξελλών δεν δείχνει να φέρνει αποτελέσματα έως τώρα και η κυπριακή πλευρά που μέχρι πρότινος, τουλάχιστον δια στόματος του υπουργού Ενέργειας, Γιώργου Παπαναστασίου, είχε εγκρίνει τα πρώτα 25 εκατομμύρια, όπως προβλέπει η διακρατική συμφωνία του περασμένου Σεπτέμβρη με την Ελλάδα, μάλλον παλινδρομεί σήμερα.

Η Λευκωσία ενημέρωσε τους συνομιλητές της ότι έχει αρχικά λάβει απόφαση έγκρισης των 25 εκατομμυρίων, όπως προβλέπει η διακρατική συμφωνία, αλλά δεν  δεσμεύτηκε για το πότε θα τα πληρώσει που είναι και το βασικό.

Με τις αλλεπάλληλες τηλεδιασκέψεις που συγκαλεί η  Κομισιόν (θα γίνει άλλη μία πριν τις 31 Ιουλίου) το θέμα για τον ΑΔΜΗΕ είναι να εισπράξει  φέτος 20 εκατομμύρια, τα 7 που του ενέκρινε πρόσφατα προς ανάκτηση η ΡΑΑΕΥ συν 13 από τη κυπριακή πλευρά, ώστε να πληρώσει τη Nexans για να συνεχίσει εκείνη τη κατασκευή του καλωδίου.

Σε διαφορετική περίπτωση όπως έχουν αναφέρει εγκαίρως mononews.gr και wiseman, η παύση πληρωμών από τον ΑΔΜΗΕ προς τη κατασκευάστρια Nexans που έρχεται ολοένα και πιο κοντά.

Τι περιμένουν οι Κύπριοι

Σύμφωνα με δικές μας πληροφορίες από τη Λευκωσία, η κυπριακή πλευρά, παρ’ ότι δεν το δηλώνει ανοικτά, περιμένει πότε το ελληνικό ΥΠΕΞ θα εκδώσει τις Navtex για τη συνέχιση των ερευνών βυθού στη Κάσο (κάτι που δεν διαφαίνεται), γεγονός που καθιστά αβέβαιη την έκβαση και της επόμενης σύσκεψης.

Παράλληλα ο υφυπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Νίκος Τσάφος επιβεβαίωσε ότι η πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΝ βρίσκεται σε συνεχή επικοινωνία με την κυβέρνηση της Κύπρου, προκειμένου να βρεθεί τρόπος να διευθετηθούν οι ρυθμιστικές εκκρεμότητες, κάτι που το mononews.gr είχε αναγράψει από τον Ιούνιο.

Εάν πάντως και  ο Ιούλιος περάσει χωρίς να πληρώσει ο ΑΔΜΗΕ τη Nexans (έχει πληρωθεί μέχρι και τον Ιούνιο), θα αναδυθεί ο κίνδυνος για τη συνέχιση του έργου.

H συμπεριφορά της μεγάλης γαλλικής Nexans που κάνει τις υδρογεωλογικές έρευνες, κατασκευάζει  και ποντίζει το καλώδιο είναι και το απόλυτο κλειδί για τις εργασίες.

Οι Γάλλοι έχουν απαυδήσει με το πρότζεκτ. Μια «γαλλική» πηγή στην Αθήνα μας αποκάλυψε πως το μεγάλο αφεντικό του Ομίλου, ο 53χρονος CEO Κριστοφέρ Γκερέν (Christopher Guérin) που μιλάει απευθείας με τον Πρόεδρο Εμμανουέλ Μακρόν, δέχτηκε πολύ πρόσφατα εισήγηση από 2 στενούς συνεργάτες του, να εγκαταλείψει οριστικά το έργο!

Ο top manager του Γαλλικού Ομίλου δεν έχει αποδεχθεί (ακόμη…) την εισήγηση αλλιώς θα είχε αποχωρήσει από το έργο.

Πάντως  εάν δεν υπήρχε η προσωπική σχέση και επαφή μεταξύ του Κυριάκου Μητσοτάκη και του Προέδρου Μακρόν, ίσως ο κος Γκερέν να τα σκεφτόταν πολύ τεχνοκρατικά τα πράγματα. Τώρα υποχρεωτικά περιμένει κατόπιν εντολών άνωθεν, αλλά ως πότε είναι το ερώτημα.

…Και αν φύγει η Nexans;

Οι Γάλλοι  έχουν μέχρι τώρα κατασκευάσει 160 χιλιόμετρα καλωδίου (απομένουν άλλα 140 χλμ), εντούτοις παραμένουν ανοιχτά όλα τα ενδεχόμενα.

Εάν τελικά πληρώσει ο ΑΔΜΗΕ τη Nexans, τότε η τελευταία να συνεχίσει τη παραγωγή των υπόλοιπων 140 χιλιομέτρων.

Στην απευκταία περίπτωση που υπάρξει ναυάγιο του GSI, θα υπάρξει προφανής γεωπολιτική ζημιά για τη χώρα μας αλλά και για την Κύπρο.

Στο καθαρά τεχνικό-οικονομικό  μέρος του μπλοκαρίσματος, ο ΑΔΜΗΕ θα βασιστεί στη διακρατική συμφωνία Ελλάδας-Κύπρου, που αναφέρει πως το μέχρι τότε κόστος επιμερίζεται 50% στη μια χώρα και 50% στην άλλη. Θα απαιτήσει από τη Λευκωσία το 50% των συνολικών μέχρι τώρα δαπανών, δηλαδή τα 125 εκατ. από τα 250 εκατ. ευρώ.

Θα πληρώσουν τότε οι Κύπριοι; Και αν δεν πληρώσουν τι θα γίνει; Ποιος θα τους αναγκάσει;

Για το λόγο αυτό και ο ΥΠΕΞ Γιώργος Γεραπετρίτης επεσήμανε πρόσφατα ότι συνεχίζει να παράγεται από την ανάδοχο εταιρεία και “βεβαίως θα συνεχιστούν οι έρευνες. Η έρευνα και η υπόθεση του καλωδίου θα γίνει στον χρόνο που θα επιλεγεί. Είναι μια εξαιρετικά σύνθετη άσκηση. Είναι η μεγαλύτερη πόντιση επιφανειακού καλωδίου η οποία μπορεί να συντελεστεί”. Σημείωσε δε, πως η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει επανειλημμένως τονίσει τη σημασία του συγκεκριμένου ενεργειακού έργου, το οποίο πρωτίστως αφορά την άρση της ενεργειακής απομόνωσης της Κύπρου και άρα είναι ένα εθνικό ζήτημα.

“Άρα έχουμε την ΕΕ μαζί μας, έχουμε όλους τους ισχυρούς παίκτες. Εάν υπάρξει παρεμπόδιση, θα το αξιολογήσουμε. Η αίσθησή μου πάντως είναι ότι αυτή τη στιγμή είναι αδύνατον, αδιανόητο για τον οποιονδήποτε, ο οποίος επικαλείται το διεθνές δίκαιο, να προβεί σε τέτοια κίνηση παρεμπόδισης”.

Ποιος εμποδίζει τη ΡΑΕΚ να πληρώσει;

Για τον ίδιο ακριβώς λόγο ο Επίτροπος Ενέργειας της Κομισιόν, ο Δανός κος Νταν Γιόργκενσεν (Dan Jørgensen, που πρόσφατα είχε επισκεφθεί την Αθήνα) προχώρησε σε αλλεπάλληλα έκτακτα zoom call με υψηλόβαθμους παράγοντες της ΕΕ και με Γάλλους αλλά και Γερμανούς αξιωματούχους.

Αντικείμενο των εικονο-τηλεφωνικών επαφών ήταν η στάση της Κύπρου στο θέμα του καλωδίου. Ο Δανός Επίτροπος προσπάθησε  να κινητοποιήσει  την  Κομισιόν τονίζοντας πως  «αν η ΡΑΕΚ δεν φανεί συνεπής και εξαιτίας της ο ΑΔΜΗΕ δεν πληρώσει τη Nexans μέχρι τις 31 Ιουλίου,  οι Γάλλοι ίσως  ανακοινώσουν την οριστική διακοπή  της παραγωγής του καλωδίου, δηλαδή ταφόπλακα στο έργο…».

Μίλησε με κορυφαίους Γάλλους και Γερμανούς υπουργούς: οι μεν πρώτοι να συστήσουν στη Nexans υπομονή, οι δε δεύτεροι να πιέσουν ασφυκτικά τον Πρόεδρο Νίκο Χριστοδουλίδη ώστε και εκείνος να πιέσει τη ΡΑΕΚ να πληρώσει τα χρήματα που οφείλει. Ο Δανός Επίτροπος μίλησε με υψηλά ιστάμενο Γερμανό αξιωματούχο. Του ζήτησε να πιέσει τον Κύπριο Πρόεδρο Νίκο Χριστοδουλίδη ώστε ο τελευταίος να πιέσει τον κο Πόλυ Λεμονάρη, επικεφαλής της ΡΑΕΚ για να αρχίσει να πληρώνει.

Ο Γερμανός έκανε μερικά τηλεφωνήματα και κατόπιν είπε στο Δανό: «Μην ψάχνεις, ο Χριστοδουλίδης είναι που δεν αφήνει τον Λεμονάρη να πληρώσει επειδή φοβάται την αντίδραση του Ερντογάν. Βέβαια επικαλείται πως το έσοδο για τους Κύπριους δεν είναι διασφαλισμένο έτσι όπως το σχεδίασε ο ΑΔΜΗΕ και για αυτό όλο το πρότζεκτ είναι στον αέρα…».

Βέβαια σε πολιτικό-γεωπολιτικό επίπεδο ουδείς επιθυμεί  να τορπιλιστεί οριστικά το έργο και για το λόγο αυτό, ο γραφειοκράτης Γιόρκενσεν σκαρφίστηκε για να κάνει καθυστέρηση στην καθυστέρηση, μία  ακόμη τηλεδιάσκεψη λίαν προσεχώς!

Τα τεχνικά χαρακτηριστικά του έργου

Θυμίζουμε ότι  το έργο Great Sea Interconnector είναι η  ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ μέσω υποβρυχίων καλωδίων υψηλής τάσης. Με μήκος άνω των 1.200 χιλιομέτρων και δυνατότητα μεταφοράς ρεύματος 1.000 MW, το έργο έχει στρατηγική σημασία για την ενεργειακή ασφάλεια και την περιφερειακή σταθερότητα. Η Κύπρος βγαίνει από την ενεργειακή της απομόνωση, το Ισραήλ αποκτά εναλλακτική ενεργειακή σύνδεση με την Ευρώπη και η Ελλάδα αναδεικνύεται σε ενεργειακό κόμβο της Ανατολικής Μεσογείου.

Το σχέδιο ξεκίνησε  μετά την τραγική έκρηξη στο Μαρί της Κύπρου τον Ιούλιο του 2011, που κατέστρεψε τον κύριο σταθμό παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας του νησιού που  ανέδειξε την ανάγκη για διασύνδεση. Το 2012 ιδρύθηκε η εταιρεία EuroAsia Interconnector, που ξεκίνησε τις πρώτες μελέτες. Το έργο προγραμματιζόταν αρχικά να ολοκληρωθεί το 2019, όμως οι καθυστερήσεις ήταν συνεχείς.

Το καλώδιο έχει συνολικό μήκος 1.208 χλμ., εκ των οποίων τα 898 καλύπτουν τη διαδρομή Κρήτης – Κύπρου. Η μεταφορική του ικανότητα είναι 1.000 MW, η τάση του 500 kV και η πόντιση φτάνει σε βάθη έως 3.000 μέτρα. Ο προϋπολογισμός έχει φτάσει πλέον τα 1,9 δισ. ευρώ, με χρηματοδότηση από την ΕΕ, την Κύπρο και την Ελλάδα.

Οι καθυστερήσεις ήταν πολλές: από την αδυναμία της EuroAsia να προχωρήσει σε πληρωμές για την κατασκευή, μέχρι τη στάση της ΡΑΕΚ που το 2024 απέρριψε τη δυνατότητα απόδοσης εσόδων πριν την εμπορική λειτουργία. Η κυπριακή κυβέρνηση επίσης δεν τήρησε τη δέσμευσή της να συμμετάσχει μετοχικά. Η Ελλάδα, βλέποντας τον κίνδυνο κατάρρευσης του project, ανέθεσε την υλοποίησή του στον ΑΔΜΗΕ. Από τον Οκτώβριο του 2023, ο ΑΔΜΗΕ είναι ο κύριος φορέας υλοποίησης.

H μεγάλη σημασία του έργου

Το καλοκαίρι του 2024, τουρκικά πολεμικά πλοία παρενόχλησαν το ιταλικό ερευνητικό σκάφος που εκτελούσε υποβρύχιες έρευνες για το καλώδιο. Η Τουρκία επικαλείται το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο για να αποτρέψει την πρόοδο του έργου στα διεθνή ύδατα. Η ελληνική κυβέρνηση χειρίζεται την υπόθεση σε διπλωματικό επίπεδο, έχοντας αναγνωρίσει το project ως κρίσιμο για την εθνική και ενεργειακή ασφάλεια.

Το έργο μειώνει το ενεργειακό κόστος, ενισχύει την αξιοπιστία του συστήματος ηλεκτροδότησης και στηρίζει τις επενδύσεις σε ΑΠΕ. Στην Κύπρο, υπολογίζεται ότι ένα μέσο νοικοκυριό θα εξοικονομεί πάνω από 400 ευρώ ετησίως στους λογαριασμούς ρεύματος. Σε επίπεδο κοινωνικού οφέλους, η συνολική απόδοση του έργου ξεπερνά τα 6 δισ. ευρώ.

Παρά τις δυσκολίες, η στήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και η διακρατική συμφωνία Ελλάδας – Κύπρου έχουν βάλει το έργο σε τροχιά.