Νέοι Κώδικες: Τι άλλαξε, ποιες κατηγορίες παραμένουν «χάδι» για τους δράστες

Με τροποποιήσεις άρθρων που είχαν χαρακτηριστεί «φωτογραφικά» για να ευνοηθούν κατηγορούμενοι εκκρεμών υποθέσεων αλλά δίχως μετατροπή άλλων που είχαν προκαλέσει σωρεία αντιδράσεων για ποινές «χάδι» σε εγκλήματα της καθημερινότητας, το νομοσχέδιο για τους νέους Κώδικες ψηφίζεται μέχρι το τέλος της τελευταίας εβδομάδας πριν από την προκήρυξη πρόωρων εκλογών και τη διάλυση της Βουλής.

Μετά από 69 χρόνια «ζωής», ο νέος Ποινικός Κώδικας και ο Κώδικας Ποινικής Δικονομίας θα ισχύσουν αμέσως (από την 1η Ιουλίου, στην αυλαία του τρέχοντος δικαστικού έτους) φέρνοντας τα πάνω-κάτω στην απονομή της ποινικής Δικαιοσύνης.

Ο,τι ξέραμε μέχρι σήμερα το ξεχνάμε! Οι ριζικές αλλαγές δεν επηρεάζουν μόνο το σύνολο των εκκρεμών υποθέσεων (είτε βρίσκονται σε αρχικό στάδιο της ποινικής διαδικασίας, είτε έχουν φτάσει για εκδίκαση στο ακροατήριο).

Είναι προφανές ότι θα επηρεάσουν και όσους ήδη έχουν καταδικαστεί για κατηγορίες και σε ποινές που σε λιγότερο από ένα μήνα θα έχουν μετατραπεί ως προς το ευνοϊκότερο.

Δεν είναι τυχαίο που τους τελευταίους μήνες, η εξέλιξη δεκάδων ποινικών υποθέσεων είχε «παγώσει». Αφενός, εισαγγελείς και δικαστές δεν προχωρούσαν στην άσκηση ποινικών διώξεων ή την έκδοση αποφάσεων, αφετέρου, οι δικηγόροι καθυστερούσαν τις δικονομικές τους ενέργειες, αναμένοντας άπαντες την επερχόμενη ψήφιση των νέων κωδίκων.

Βάσει αυτών, για όλους τους κατηγορούμενους θα εφαρμοστούν, όπως προβλέπει το Σύνταγμα, οι ευνοϊκότερες διατάξεις.

Οι μεγάλες τομές

Με την ψήφιση του νέου Ποινικού Κώδικα:

Δεν θα υπάρχει κίνδυνος ισόβιας κάθειρξης για τα οικονομικά εγκλήματα. Η επιβαρυντική διάταξη του νόμου 1608 του 1950 περί καταχραστών του Δημοσίου καταργείται και η ανώτατη προβλεπόμενη ποινή είναι τα 15 χρόνια.

Αυτό σημαίνει ότι οι (μετρημένοι στα δάχτυλα) ισοβίτες οικονομικών εγκλημάτων (όπως στην υπόθεση των εξοπλιστικών) θα διεκδικήσουν μετατροπή της ισόβιας κάθειρξης τους.

Για όλα τα κακουργήματα η ανώτατη ποινή πρόσκαιρης κάθειρξης μειώνεται στα 15 από τα 20 χρόνια που προβλέπεται μέχρι τώρα.

Αυτό σημαίνει ότι η πόρτα της φυλακής θα ανοίγει πολύ συντομότερα για τους βαρυποινίτες.

Δεκάδες κατηγορίες που μέχρι τώρα διώκονται σε βαθμό κακουργήματος μετατρέπονται σε πλημμελήματα.

Καταργούνται για πρώτη φορά αδικήματα που τιμωρούνται σε βαθμό πταίσματος. Τα ήσσονος σημασίας θα τιμωρούνται στο εξής ως διοικητικές παραβάσεις με πρόστιμα και όσα κρίνονται ως σοβαρά μετατρέπονται σε πλημμελήματα.

Τα πλημμελήματα διαχωρίζονται σε ελαφρά και σε βαριά.

Τα ελαφρά θα τιμωρούνται με ποινές φυλάκισης έως τρία χρόνια. Αυτές οι ποινές θα αναστέλλονται πάντα , πλην εξαιρέσεων υποτροπής.

Τα βαριά πλημμελήματα θα τιμωρούνται με ποινές φυλάκισης από τρία έως πέντε χρόνια, οι οποίες όμως (σε αντίθεση με τις πλημμεληματικές ποινές σήμερα) θα εκτίονται. Δηλαδή οι καταδικασμένοι προβλέπεται να οδηγούνται στη φυλακή.

Σε βαρύ πλημμέλημα μετατρέπονται και τα κακουργήματα του εμπρησμού, της διατάραξης ασφάλειας συγκοινωνιών, της πρόκλησης πλημμύρας και της παράνομης ηχογράφησης τηλεφωνικής συνομιλίας.

Αυτό σημαίνει ότι οι πολύνεκρες τραγωδίες με αεροπορικά δυστυχήματα, με ναυάγια, εμπρησμούς ή πλημμύρες θα διώκονται μόνο για πλημμέλημα.

Ομοίως και ο Παύλος Πολάκης (εάν και όταν αρθεί η βουλευτική του ασυλία) θα διωχθεί για πλημμέλημα για την υπόθεση της παράνομης ηχογράφησης της συνομιλίας του με τον επικεφαλής της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννη Στουρνάρα.

Καταργούνται όλες οι χρηματικές ποινές και μόνη μετατροπή ποινής που προβλέπεται είναι εκείνη που αφορά στην παροχή κοινωφελούς εργασίας. Επίσης καταργούνται, η στέρηση πολιτικών δικαιωμάτων και το αξιόποινο για απεργίες δημοσίων υπαλλήλων.

Οι αλλαγές

Μετά την αρχική δημοσιοποίηση των δύο κωδίκων και τις ποικίλες αντιδράσεις που προκλήθηκαν, ο υπουργός Δικαιοσύνης Μιχάλης Καλογήρου προχώρησε σε βελτιώσεις αρκετών διατάξεων.

Ωστόσο, δεν υπήρξε καμία αλλαγή σε μία διάταξη που είχε συζητηθεί πολύ και είναι η μετατροπή από κακούργημα σε πλημμέλημα της κατοχής εκρηκτικών υλών, όπως είναι οι μολότοφ (η χρήση τους παραμένει κακούργημα).

Από το υπουργείο Δικαιοσύνης υποστηρίζουν ότι ακόμα και με αυτή την αλλαγή, η τιμωρία θα είναι πιο βαριά καθώς πλέον η ποινή για το πλημμέλημα της κατοχής μολότοφ (3-5 χρόνια) θα εκτίεται.

Οι τροποποιήσεις που ανακοινώθηκαν από το υπουργείο είναι οι εξής:

Ορίστηκε αυστηρότερο πλαίσιο ποινής για τους διευθύνοντες εγκληματικές οργανώσεις (κάθειρξη έως 15 έτη).

Η αρχικά προβλεπόμενη εξομοίωση των κατηγορουμένων ως αρχηγών με τα φερόμενα ως μέλη της οργάνωσης είχε θεωρηθεί ότι ευνοούσε σκανδαλωδώς τους κατηγορουμένους χρυσαυγίτες βουλευτές. Η διεύθυνση εγκληματικής οργάνωσης θα παραμείνει ξεχωριστή πράξη.

Από τη μετατροπή αδικημάτων από κακουργήματα σε πλημμελήματα και την τελική παραγραφή πολλών εξ αυτών, λήφθηκε πρόνοια ώστε να μην επηρεάζονται οι αστικές απαιτήσεις των παθόντων.

Ο κλέφτης θα μπορεί να συλλαμβάνεται επ’ αυτοφώρω, χωρίς η αστυνομία να χρειάζεται να… ψάχνει τον παθόντα ιδιοκτήτη προκειμένου πρώτα να… καταθέσει μήνυση σε βάρος του κλέφτη. Εγκλήματα όπως η κλοπή και η φθορά προβλέφθηκε ότι θα διώκονται κατ’ αρχήν αυτεπαγγέλτως, ώστε να εξυπηρετηθούν οι (αυτονόητες) ανάγκες της σύλληψης, με τη δυνατότητα όμως της εκ των υστέρων παύσεως της ποινικής δίωξης αν υποβάλει σχετική δήλωση ο ίδιος ο παθών.

Για τον βιασμό, προστέθηκε μία επιπλέον παράγραφος (απειλή για παράνομη πράξη) στο άρθρο 336, το οποίο ορίζει τις λοιπές (πλην του εξαναγκασμού με σωματική βία ή απειλή κατά της ζωής ή της σωματικής ακεραιότητας) μορφές βιασμού, με αναλογική κλιμάκωση των απειλούμενων ποινών.

Περιλήφθηκε ειδική διάταξη αυστηρής τιμώρησης του ρατσιστικού εγκλήματος. Θα υπάρχει αύξηση της ποινής όταν τα κίνητρα του δράστη είναι ρατσιστικά.

Προστέθηκαν δύο επιπλέον περιοριστικοί όροι για την αναστολή εκτέλεσης της ποινής ενώ αλλαγές υπήρξαν για την κατ’ οίκον έκτιση της ποινής (ασθένειες κατόπιν συγκεκριμένων ιατρικών πιστοποιητικών, συγκεκριμένη ηλικία ανήλικων τέκνων), την παροχή κοινωφελούς εργασίας, την υπ’ όρον απόλυση και τη μεταχείριση των ανηλίκων.

Στα 15 χρόνια ορίστηκε η ποινή κάθειρξης για τη δωροληψία πολιτικών προσώπων ενώ στα 10 χρόνια για όσους δωροδόκησαν πολιτικά πρόσωπα. Επιπλέον, διευκρινίζεται ποια πρόσωπα θεωρούνται πολιτικά.

Συμπληρώθηκαν οι διατάξεις για την ενίσχυση της προστασίας των ανηλίκων απέναντι στην γενετήσια εκμετάλλευσή τους και προσαρμόστηκαν σε διεθνείς υποχρεώσεις της Ελλάδας.

Προβλέφθηκε η αυτεπάγγελτη δίωξη της κακουργηματικής απιστίας και στον ιδιωτικό τομέα προς αποφυγήν τυχόν καταχρήσεων, κυρίως εκ μέρους οργάνων της διοίκησης μεγάλων επιχειρήσεων και οργανισμών.

Η διαπραγμάτευση

Δεν θα έχουν δικαίωμα ποινικής διαπραγμάτευσης (συμφωνία για αποκατάσταση της ζημίας, με επακόλουθο την ευνοϊκότερη μεταχείριση ή και την αθώωση), οι κατηγορούμενοι για εγκλήματα αυξημένης ηθικοκοινωνικής απαξίας, όπως οι βιαστές, οι προαγωγοί και όσοι κινδυνεύουν με ισόβια.

Επιπλέον, ο εισαγγελέας θα έχει την ευχέρεια να θεωρήσει υπόθεση ως ακατάλληλη προς διαπραγμάτευση, βάσει των περιστάσεων τέλεσης και την προσωπικότητα του κατηγορουμένου.

Εκτός κώδικα τέθηκε η πρόβλεψη για ορισμό εισηγητή δικαστή σε δίκες κακουργημάτων, αφού θα επιβαρύνονταν οι σύνεδροι δικαστές.

Για την ποινική διαταγή, προβλέφθηκε ευμενέστερη ποινική αντιμετώπιση όσων την αποδέχονται και μεγαλύτερη προθεσμία για τη διαδικασία εκδίκασης αντιρρήσεων και ανατροπής της απόφασης της ποινικής διαταγής.

Θεσπίστηκε το δικαίωμα του κατηγορουμένου να ζητεί χρόνο προετοιμασίας για την αντίκρουση της κατηγορίας, «αν από την αποδεικτική διαδικασία προκύψουν νέες περιστάσεις, οι οποίες θα μπορούσαν να συνδεθούν με επιτρεπτή μεταβολή της».

Θεσπίστηκε ως αναγκαία και σύγχρονη αξίωση ο ειδικός τρόπος έναρξης της προθεσμίας αναίρεσης ύστερα από ειδοποίηση με e-mail.

Για την αποσυμφόρηση των ακροατηρίων, προβλέφθηκε υποθέσεις όπως η συγχώνευση ποινών και ο καθορισμός συνολικής ποινής να εκδικάζονται από τα Μονομελή Εφετεία αντί των Τριμελών.

Στο Μονομελές Πλημμελειοδικείο, θα εκδικάζονται μόνο τα ελαφρά πλημμελήματα, με ποινή φυλάκισης έως τρία έτη.

Προβλέφθηκε για τις προφανώς αβάσιμες μηνύσεις, η άρση κατάσχεσης να διατάσσεται απευθείας από τον εισαγγελέα, ώστε να αποκαθίσταται ταχύτερα η νομιμότητα και να μην επιβαρύνεται το δικαστικό συμβούλιο.