Νέα πρόταση εξετάζεται εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σύμφωνα με την οποία χώρες που επιδιώκουν να ενταχθούν στο μπλοκ — όπως η Ουκρανία — θα μπορούσαν να γίνουν μέλη χωρίς πλήρη δικαιώματα ψήφου. Στόχος της ιδέας είναι να καμφθούν οι αντιστάσεις ηγετών όπως ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν, ο οποίος έχει μπλοκάρει επανειλημμένα τη διαδικασία διεύρυνσης.

Η πρόταση για αλλαγή των κανόνων ένταξης, όπως αποκαλύπτει σήμερα το Politico, βρίσκεται ακόμη σε πρώιμο στάδιο και, όπως αναφέρουν τρεις Ευρωπαίοι διπλωμάτες και ένας αξιωματούχος της Ε.Ε., θα χρειαστεί ομόφωνη έγκριση από τα 27 κράτη-μέλη. Η ιδέα προβλέπει ότι οι νέες χώρες θα αποκτούν πλήρη δικαιώματα μόνο αφού η Ένωση ολοκληρώσει τις απαραίτητες θεσμικές μεταρρυθμίσεις, ώστε να περιοριστεί η δυνατότητα ενός μόνο κράτους να ασκεί βέτο σε κρίσιμες πολιτικές.

1

Πρόκειται για τη νεότερη προσπάθεια υπέρ της διεύρυνσης, την οποία στηρίζουν κυβερνήσεις όπως της Αυστρίας και της Σουηδίας, σε μια περίοδο που η διαδικασία έχει «παγώσει» από αντιδράσεις πρωτευουσών όπως η Βουδαπέστη. Οι αντιρρήσεις αυτές συνδέονται με φόβους για οικονομικό ανταγωνισμό, ασφαλιστικά ζητήματα ή απώλεια εθνικής επιρροής.

Διεύρυνση ως στρατηγική απάντηση στη Ρωσία

Η Ε.Ε. έχει καταστήσει τη διεύρυνση στρατηγική προτεραιότητα, εν μέσω της επιθετικής πολιτικής του Βλαντίμιρ Πούτιν. Ωστόσο, η προοπτική αύξησης των μελών από 27 σε 30 την επόμενη δεκαετία αναδεικνύει τις εσωτερικές διαιρέσεις της Ένωσης.

«Οι μελλοντικοί υποψήφιοι θα πρέπει να παραιτηθούν προσωρινά από το δικαίωμα βέτο, έως ότου ολοκληρωθούν κρίσιμες θεσμικές αλλαγές, όπως η καθιέρωση της ενισχυμένης πλειοψηφίας στις περισσότερες πολιτικές», δήλωσε ο Άντον Χόφραϊτερ, πρόεδρος της Επιτροπής Ευρωπαϊκών Υποθέσεων της γερμανικής Bundestag. «Η διεύρυνση δεν πρέπει να καθυστερεί λόγω της αδράνειας μεμονωμένων κρατών-μελών».

Με την πρόταση αυτή, χώρες όπως Ουκρανία, Μολδαβία και Μαυροβούνιο θα μπορούσαν να απολαμβάνουν τα περισσότερα οφέλη της συμμετοχής στην Ε.Ε., αλλά χωρίς το δικαίωμα άσκησης βέτο — ένα προνόμιο που οι υπάρχουσες κυβερνήσεις θεωρούν ζωτικό για την προστασία των εθνικών τους θέσεων.

Ένταξη χωρίς αλλαγή Συνθηκών

Κατά τους εμπλεκόμενους αξιωματούχους, η ιδέα επιτρέπει τη διεύρυνση χωρίς ανάγκη τροποποίησης των βασικών ευρωπαϊκών Συνθηκών, κάτι που αρκετές κυβερνήσεις θεωρούν πολιτικά ανέφικτο. Μέχρι σήμερα, οι Ευρωπαίοι ηγέτες επέμεναν πως μια τέτοια συνταγματική αναθεώρηση είναι απαραίτητη πριν από οποιαδήποτε νέα ένταξη, φοβούμενοι θεσμικά αδιέξοδα στις Βρυξέλλες.

Ωστόσο, η πλήρης κατάργηση του δικαιώματος βέτο για τα υφιστάμενα μέλη έχει συναντήσει σθεναρή αντίσταση — όχι μόνο από την Ουγγαρία, αλλά και από τη Γαλλία και την Ολλανδία.

Αυξανόμενη δυσαρέσκεια στα Δυτικά Βαλκάνια

Η πρόταση για σταδιακή συμμετοχή θεωρείται «ρεαλιστική και λειτουργική» και θα εξασφάλιζε, όπως είπε ο Χόφραϊτερ, ότι η Ε.Ε. «παραμένει ικανή να δρα ακόμη και μετά τη διεύρυνσή της». Εκτίμησε επίσης ότι τα Δυτικά Βαλκάνια βλέπουν θετικά αυτή την προσέγγιση.

Η ιδέα έρχεται σε μια στιγμή αυξανόμενης απογοήτευσης σε υποψήφιες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και των Βαλκανίων, που έχουν προχωρήσει σε εκτεταμένες μεταρρυθμίσεις χωρίς ουσιαστική πρόοδο στις διαπραγματεύσεις. Ενδεικτικά, το Μαυροβούνιο διαπραγματεύεται την ένταξή του από το 2012.

«Η τελευταία χώρα που εντάχθηκε στην Ε.Ε. ήταν η Κροατία, πριν από περισσότερο από δέκα χρόνια — και στο μεταξύ, το Ηνωμένο Βασίλειο αποχώρησε», υπενθύμισε ο πρόεδρος του Μαυροβουνίου, Γιάκοβ Μιλάτοβιτς, μιλώντας στο POLITICO. «Γι’ αυτό θεωρώ πως τώρα είναι η στιγμή να αναζωογονήσουμε τη διαδικασία και να επαναφέρουμε την ιδέα μιας Ε.Ε. που εξακολουθεί να ασκεί έλξη».

Ανάλογη θέση εξέφρασε και ο Ουκρανός αναπληρωτής πρωθυπουργός Τάρας Κατσκά, ο οποίος υπογράμμισε την ανάγκη για «δημιουργικές λύσεις» ώστε να ξεμπλοκάρει η διεύρυνση, καθώς το ουγγρικό βέτο έχει σταματήσει προσωρινά την υποψηφιότητα του Κιέβου.

«Η αναμονή δεν είναι επιλογή», είπε χαρακτηριστικά. «Χρειαζόμαστε λύση εδώ και τώρα — όχι μόνο για την Ουκρανία, αλλά και για την ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση… Όπως η Ρωσία δοκιμάζει την ευρωπαϊκή ασφάλεια με drones, το ίδιο συμβαίνει και με τη συνοχή της Ε.Ε.».

Αντιδράσεις και εσωτερικές πιέσεις

Παρά τις πιέσεις, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις εμφανίζονται απρόθυμες να επιταχύνουν τη διαδικασία. Πρόσφατα, οι χώρες-μέλη απέρριψαν πρόταση του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Αντόνιο Κόστα για επίσπευση της διεύρυνσης.

Την Τετάρτη, οι ηγέτες των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων (Αλβανία, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Κόσοβο, Μαυροβούνιο, Βόρεια Μακεδονία και Σερβία) θα συναντηθούν στο Λονδίνο, στο πλαίσιο της Διαδικασίας του Βερολίνου, με στόχο την ενίσχυση της περιφερειακής συνεργασίας ως προθάλαμο για ένταξη στην Ε.Ε.

Σύμφωνα με Ευρωπαίους διπλωμάτες, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξετάζει επίσης τρόπους να προχωρούν οι διαπραγματεύσεις χωρίς να απαιτείται κάθε φορά η ομόφωνη έγκριση των 27 μελών — εξέλιξη που θα περιόριζε το δικαίωμα βέτο του Όρμπαν. Παράλληλα, το λεγόμενο «πακέτο διεύρυνσης» θα συνοδεύεται και από προτάσεις για εσωτερικές θεσμικές μεταρρυθμίσεις, ώστε η Ε.Ε. να είναι θεσμικά έτοιμη να υποδεχθεί νέα μέλη.

Η γεωπολιτική διάσταση

Το θέμα της διεύρυνσης, ωστόσο, απουσιάζει από το προσχέδιο συμπερασμάτων της Συνόδου Κορυφής των Βρυξελλών — γεγονός που προκάλεσε την οργή των φιλοδιευρυντικών χωρών.

Η συμμετοχή στην Ε.Ε. θεωρείται εδώ και χρόνια το ισχυρότερο γεωπολιτικό εργαλείο της Ευρώπης απέναντι στη ρωσική επιρροή. «Αν η Ένωση δεν επιταχύνει, θα χάσει έδαφος από τρίτες δυνάμεις που περιμένουν να καλύψουν το κενό», προειδοποίησε η Αυστριακή υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων Κλαούντια Πλάκολμ.

Η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν έχει θέσει τη διεύρυνση στο επίκεντρο της στρατηγικής της, με στόχο την ένταξη της Ουκρανίας και της Μολδαβίας έως το 2030, αλλά οι χώρες-μέλη εξακολουθούν να αντιστέκονται στην επιτάχυνση.

Στη Μολδαβία, η προοπτική ένταξης αποτέλεσε βασικό θέμα στις πρόσφατες εκλογές που κέρδισε η φιλοευρωπαία πρόεδρος Μάια Σάντου, ενώ για την Ουκρανία η ευρωπαϊκή πορεία υπήρξε καθοριστικός παράγοντας ήδη από την εξέγερση του Μαϊντάν το 2014.

«Οι Ουκρανοί πολεμούν καθημερινά τα τελευταία τρεισήμισι χρόνια για να κρατήσουν τη Ρωσία έξω από την Ευρώπη», δήλωσε η επίτροπος Διεύρυνσης Μάρτα Κος. «Στη Μολδαβία, η αξιοπιστία της ευρωπαϊκής προοπτικής ήταν καθοριστική. Είμαι βέβαιη πως τα κράτη-μέλη δεν θα διακινδυνεύσουν αυτό το κεκτημένο».

Καμία βιασύνη για νέα μέλη

Παρά τη ρητορική υπέρ της διεύρυνσης, αρκετοί Ευρωπαίοι ηγέτες που αντιμετωπίζουν άνοδο ακροδεξιών κομμάτων εντός των χωρών τους, δεν φαίνονται πρόθυμοι να προχωρήσουν άμεσα.

Ο Γερμανός καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς, σε δηλώσεις του τον Ιούλιο, παραδέχθηκε ότι δεν αναμένει την ένταξη της Ουκρανίας πριν από το 2034, όταν ολοκληρωθεί ο επόμενος επταετής προϋπολογισμός της Ε.Ε. «Η ένταξη της Ουκρανίας δεν θα έχει πιθανότατα άμεση επίδραση στη μεσοπρόθεσμη οικονομική προοπτική της Ένωσης», είπε χαρακτηριστικά.

 

Διαβάστε επίσης 

Τουφάν Έρχιουρμαν: Το προφίλ του νέου ηγέτη των Τουρκοκυπρίων

Γεωργιάδης: «Το μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη έχει ιερότητα – Πρέπει να μας ενώνει, όχι να διχάζει»

Τραμπ: Η κατάπαυση του πυρός του Ισραήλ και της Χαμάς παραμένει σε ισχύ