Οι νέες ρυθμίσεις για εργαζόμενους και επιχειρήσεις που εισάγει η Κοινωνική Συμφωνία θα αποτελέσουν το βασικό αντικείμενο της σημερινής σύσκεψης στο Μέγαρο Μαξίμου, του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη με τους εκπροσώπους των κοινωνικών εταίρων παρουσία της Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης Νίκης Κεραμέως.

Το Σχέδιο Δράσης που στόχο θα έχει την υπογραφή περισσότερων συλλογικών συμβάσεων αναμένεται να δοθεί στη δημοσιότητα εντός Δεκεμβρίου και η τελική συμφωνία θα νομοθετηθεί τους πρώτους μήνες του 2026.

1

Ένα νέο καθεστώς στις Συλλογικές Συμβάσεις

Η Κοινωνική Συμφωνία που υπεγράφη μεταξύ κυβέρνησης και Εθνικών Κοινωνικών Εταίρων σηματοδοτεί μια ουσιαστική αλλαγή για την αγορά εργασίας, καθιερώνοντας νέο μοντέλο για τη σύναψη, την επέκταση και τη μετενέργεια των συλλογικών συμβάσεων. Η διαπραγμάτευση διήρκησε επτά μήνες στο Υπουργείο Εργασίας, υπό την υπουργό Νίκη Κεραμέως, με τη συμμετοχή των επικεφαλής των ΓΣΕΕ, ΣΕΒ, ΓΣΕΒΕΕ, ΕΣΕΕ, ΣΕΤΕ και ΣΒΕ.

Με την εφαρμογή του νέου πλαισίου καταργούνται στην πράξη οι μνημονιακές προβλέψεις που ισχύουν από το 2012, επαναφέροντας ένα σταθερό και προβλέψιμο σύστημα συλλογικών διαπραγματεύσεων. Το Σχέδιο Δράσης θα παρουσιαστεί τον Δεκέμβριο και η νομοθέτηση της συμφωνίας τοποθετείται χρονικά στις αρχές του 2026.

Οι τρεις πυλώνες που αλλάζουν τον χάρτη των ΣΣΕ

  1. Νέο πλαίσιο επέκτασης ΣΣΕ – Διεύρυνση της κάλυψης εργαζομένων

Κεντρική επιδίωξη αποτελεί η σημαντική αύξηση του ποσοστού εργαζομένων που καλύπτονται από κλαδικές συμβάσεις. Για το σκοπό αυτό προβλέπονται:

  • Μείωση του ορίου αντιπροσωπευτικότητας από 50% σε 40% για την επέκταση μιας ΣΣΕ στον κλάδο.
  • Όταν μια σύμβαση υπογράφεται ή συνυπογράφεται από τους εθνικούς κοινωνικούς εταίρους, το όριο του 40% δεν απαιτείται.
  • Η ΓΣΕΕ αποκτά επικουρικό ρόλο και μπορεί να συνάπτει ή να συνυπογράφει κλαδικές συμβάσεις ύστερα από πρόσκληση της αντίστοιχης κλαδικής οργάνωσης.

Παράλληλα, αποσαφηνίζεται ρητά το πεδίο εφαρμογής των συμβάσεων (ΚΑΔ, χαρακτηριστικά κλάδου) ώστε να αποφεύγονται αμφισβητήσεις, ενώ απλουστεύονται οι διαδικασίες εγγραφής των οργανώσεων στα μητρώα ΓΕΜΗΕΟ και ΓΕΜΗΣΟΕ, που αποτελούν τον θεμέλιο λίθο για την απόδειξη αντιπροσωπευτικότητας.

  1. Πλήρης προστασία εργαζομένων μετά τη λήξη ΣΣΕ – Κατάργηση της μερικής μετενέργειας

Το νέο πλαίσιο κατοχυρώνει ότι όλοι οι όροι μιας συλλογικής σύμβασης εξακολουθούν να ισχύουν στο σύνολό τους μετά τη λήξη της, μέχρι την υπογραφή νέας συλλογικής ή ατομικής σύμβασης.

Η διαδικασία προβλέπει:

  • Αυτόματη παράταση της ισχύος για τρεις μήνες μετά τη λήξη.
  • Διατήρηση όλων των όρων και μετά το τρίμηνο, έως ότου συναφθεί νέα συμφωνία.
  • Κάλυψη και των νεοπροσλαμβανόμενων εργαζομένων καθ’ όλη την περίοδο της παράτασης.

Με αυτόν τον τρόπο καταργείται οριστικά η μνημονιακή «μερική μετενέργεια» που ίσχυε από το 2012.

  1. Ταχύτερη και διαφανέστερη επίλυση συλλογικών διαφορών μέσω ΟΜΕΔ

Η συμφωνία ενισχύει τον θεσμικό ρόλο του ΟΜΕΔ εισάγοντας:

  • Μηχανισμό προελέγχου για μονομερείς προσφυγές σε μεσολάβηση ή διαιτησία.
  • Τριμελή επιτροπή – καθηγητή Εργατικού Δικαίου, καθηγητή Οικονομικών και ανώτατο δικαστή – που ελέγχει τις προϋποθέσεις προσφυγής.
  • Κατάργηση του δεύτερου βαθμού διαιτησίας για επιτάχυνση των διαδικασιών.

Παραμένει η δυνατότητα δικαστικής προσβολής της διαιτητικής απόφασης.

Αναμενόμενες επιπτώσεις

Όπως εκτιμούν το Υπουργείο Εργασίας και οι κοινωνικοί εταίροι, το νέο πλαίσιο θα οδηγήσει σε:

  • Αυξήσεις μισθών και παροχών για μεγάλο μέρος των εργαζομένων.
  • Σταθερό και προβλέψιμο περιβάλλον για τις επιχειρήσεις, με ξεκάθαρους κανόνες διαπραγμάτευσης.
  • Ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας μέσω περιορισμού πρακτικών αθέμιτου ανταγωνισμού.
  • Μεγαλύτερη διαφάνεια, χάρη στη σαφή τεκμηρίωση της αντιπροσωπευτικότητας.

Η «ρήτρα εξαιρέσεων»

Στο Σχέδιο Δράσης περιλαμβάνεται επίσης η ενεργοποίηση της «ρήτρας εξαιρέσεως», η οποία είχε θεσπιστεί με το άρθρο 53 του νόμου 4635/2019 για επιχειρήσεις που αντιμετωπίζουν σοβαρά οικονομικά προβλήματα, αλλά δεν εφαρμόστηκε ποτέ.

Η διάταξη δίνει τη δυνατότητα σε εθνικές ή κλαδικές συμβάσεις να προβλέπουν ειδικούς όρους για εργαζόμενους σε επιχειρήσεις που βρίσκονται σε εξυγίανση, εξωδικαστικό μηχανισμό, προπτωχευτική διαδικασία ή πτώχευση.

Η εφαρμογή της ρήτρας δεν προχώρησε μέχρι σήμερα, καθώς δεν υπήρχαν κλαδικές συμβάσεις ώστε να τεθεί ζήτημα εξαιρέσεων, ούτε είχε εκδοθεί η υπουργική απόφαση που θα καθόριζε τα κριτήρια. Με την επανεκκίνηση των συλλογικών διαπραγματεύσεων, η ρήτρα θα ενεργοποιηθεί και θα μπορεί να ενσωματωθεί στη σύναψη, την επέκταση και την εφαρμογή των κλαδικών ΣΣΕ.