Με μία κατάσταση «ανοιχτού τέλους» βρίσκεται αντιμέτωπη η παγκόσμια κοινότητα, όσον αφορά στην πανδημία του νέου κορονοϊού, μία συνθήκη που εντείνει τις ψυχικές επιπτώσεις της υγειονομικής κρίσης, δεδομένου ότι τα πάντα κινούνται σε ένα πλαίσιο αβεβαιότητας.
Συμπτώματα που παρατηρήθηκαν κατά την κορύφωση της κρίσης παρουσιάζουν παρατεταμένη διάρκεια και αυξημένη ένταση, καθώς δεν είναι ακόμα γνωστό εάν έχουμε διαφύγει τον κίνδυνο ή όχι και όλοι, κοινωνία, πολίτες, επιστημονική κοινότητα, πρέπει να κινούνται και να αποφασίζουν σε ένα περιβάλλον πολύ υψηλής αβεβαιότητας.
Όπως τόνισε η ομότιμη καθηγήτρια Ψυχιατρικής, ΕΚΠΑ, Μένη Μαλλιώρη, στο πλαίσιο του 21ου forum για τα οικονομικά και τις πολιτικές υγείας, άτομα που έρχονται έμμεσα σε επαφή με μία καταστροφική απειλή παρουσιάζουν στρες και μπορεί να αναπτύξουν την διαταραχή του μετατραυματικού στρες σε ποσοστό 11-13%.
Μια φυσιολογική αντίδραση στην απειλή θα μπορούσε να συνοδευτεί περιστασιακά και κατά συνθήκη από άγχος, ένταση, αϋπνία, υπεραντίδραση σε σχέση με τις συνθήκες που επικρατούν και σε κάποιες περιπτώσεις με μια ήπια καταθλιπτική αντίδραση στη συνέχεια. Η αυξημένη ένταση και η παρατεταμένη διάρκειά τους διαφοροποιούν την κατάσταση και αποτελούν χαρακτηριστικά του «μη φυσιολογικού», που χρήζει αντιμετώπισης από ειδικό ψυχικής υγείας.
Οι κυριότερες διαταραχές που παρατηρήθηκαν στην περίοδο της πανδημίας και αναμένονται ως συνέπεια αυτής είναι μια οξεία αντίδραση στο στρες με επιμέρους συμπτωματολογία, αδυναμία κάποιων ατόμων να παρακολουθήσουν τα ενδεικνυόμενα μέτρα και μια επιμένουσα μεταβολή της προσωπικότητας, που σε άλλες περιπτώσεις μπορεί να εμφανιζόταν ως καταθλιπτική αντίδραση και σε άλλες ως ένταση, θυμός, εξωτερίκευση της ψυχικής κατάστασης και δυσκολία συνύπαρξης με άλλα άτομα.
«Η συνθήκη του ανοιχτού τέλους δεν βοηθάει τους ανθρώπους να ηρεμήσουν, να προσαρμοστούν, να ξεχάσουν το γεγονός. Καταστάσεις ανοιχτού τέλους μπορεί να συσσωρεύσουν ακόμα περισσότερες διαταραχές, οι οποίες συχνά και κυρίως στις νεαρές ηλικίες οδηγούν στη σωματοποίηση του άγχους -κρίσεις πανικού, ταχυπαλμίες, άλλες διαταραχές από το αναπνευστικό σύστημα, το πεπτικό κλπ- ή σε μια συσσώρευση αλλαγών που απαιτούν κοινωνική προσαρμογή», ανέφερε η κα Μαλλιώρη.
Όπως η ίδια σημείωσε, το γεγονός ότι στη χώρα μας η υγειονομική κρίση ακολούθησε αιφνίδια την οικονομική, εντείνει ακόμα περισσότερο τα συμπτώματα. Πολλοί άνθρωποι ήδη αγωνιούν για το τι θα προκύψει πέραν του τομέα της υγείας και στον τομέα της οικονομίας αλλά και στο επαγγελματικό τους πεδίο.
Ήδη το ψυχικό φορτίο έχει αυξηθεί, με τα προβλήματα και τη βία στην οικογένεια, τα οικονομικά προβλήματα, τις δυσκολίες στις σχέσεις με τον κοινωνικό περίγυρο, την μακροπρόθεσμη ψυχοπαθολογία, την κατανάλωση εθιστικών ουσιών και τις εθιστικές (διαδίκτυο, τζόγος), αντικοινωνικές και παραπτωματικές συμπεριφορές να παρουσιάζουν αύξηση.
Είναι χαρακτηριστικό ότι όπως ανακοινώθηκε με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά των Ναρκωτικών, κατά την περίοδο της πανδημίας παρατηρήθηκε αύξηση της χρήσης μαριχουάνας, αλλά λόγω του lockdown και της δυσκολίας στην επικοινωνία και στην πρόσβαση σε ουσίες, σημειώθηκε μείωση της χρήσης κοκαΐνης και ηρωίνης.
«Οι ψυχολογικές επιπτώσεις δεν μπορεί να είναι έξω από την κοινωνική ζωή. Όλες αυτές οι συνθήκες μπορεί να αφορούν ένα άτομο αλλά πρέπει να αντιμετωπιστούν υπό μία ευρύτερη οπτική», σημείωσε από την πλευρά του ο αναπληρωτής καθηγητής Πολιτικών Δημόσιας Υγείας, Γιώργος Κουλιεράκης, τονίζοντας ότι ο φόβος, η αβεβαιότητα και η οικονομική ανασφάλεια επηρεάζουν την ανθεκτικότητα και την λειτουργικότητα της κοινότητας.
Ήδη ο διάλογος για τις επιπτώσεις της πανδημίας σε κοινωνικό επίπεδο έχει ξεκινήσει, προκειμένου να αναδειχθεί το αποτύπωμά της στην κοινωνική συνοχή.
Μετά από την παρατεταμένη περίοδο της επιβολής περιοριστικών μέτρων, σήμερα βρισκόμαστε σε μία φάση ομαλοποίησης με βασικό χαρακτηριστικό την λήψη ατομικής ευθύνης για την προστασία από τον ιό.
«Η οδηγία που έχουμε αυτή τη στιγμή είναι ότι “αν θέλετε να μείνετε υγιείς, κρατήστε αποστάσεις. Μείνετε μακριά ο ένας από τον άλλον”. Την ίδια στιγμή, όμως, βλέπουμε ότι όσο ανοίγουν οι δραστηριότητες οι άνθρωποι έρχονται πιο κοντά, άρα εδώ υπάρχει ένα διπλό μήνυμα το οποίο δεν γνωρίζουμε αν θα είναι βοηθητικό ή αν θα προκαλέσει μια κοινωνική δυσπιστία, που θα οδηγήσει στη μη τήρηση των μέτρων», ανέφερε ο κος Κουλιεράκης, σημειώνοντας παράλληλα ότι οι επιπτώσεις της εφαρμογής του μέτρου της κοινωνικής αποστασιοποίησης (φόβος, στρες), παραμένουν άγνωστες, ειδικά εάν το μέτρο εφαρμοστεί για αρκετό χρονικό διάστημα.
