Σε πλήρη εξέλιξη βρίσκεται το μεγαλύτερο οδικό έργο που συναντάμε όχι μόνο στη χώρα αλλά σε ολόκληρη την Ευρώπη. Ο λόγος για τον Βόρειο Οδικό Άξονα Κρήτης (ΒΟΑΚ), έναν αυτοκινητόδρομο που θα διασχίζει όλη τη μεγαλόνησο από τη Σητεία έως και την Κίσσαμο, με μήκος περίπου 300 χιλιομέτρων. Το έργο, το οποίο υλοποιείται σε διαφορετικές φάσεις και με συνδυασμένα χρηματοδοτικά εργαλεία (ΣΔΙΤ, δημόσια έργα, παραχωρήσεις), αναμένεται να επιφέρει θεαματικές αλλαγές στον τρόπο μετακίνησης, την ασφάλεια και την οικονομική ζωή της Κρήτης.

Πρωταγωνιστές, οι μεγαλύτεροι κατασκευαστικοί όμιλοι της χώρας ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, ΑΚΤΩΡ και ΑΚΤΩΡ Παραχωρήσεις (η οποία βρίσκεται σήμερα σε φάση εξαγοράς από τον όμιλο ΑΚΤΩΡ).

1

Νεάπολη – Άγιος Νικόλαος

Το τμήμα Νεάπολη – Άγιος Νικόλαος αφορά και το πιο ώριμο κατασκευαστικά τμήμα, μήκους 14,5 χλμ., το οποίο εκτελείται ως δημόσιο έργο από τον όμιλο ΑΚΤΩΡ, με προϋπολογισμό 190 εκατ. ευρώ.

Το έργο προχωράει με σταθερούς ρυθμούς και με νέα απόφαση  του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών για το εν λόγω τμήμα εγκρίθηκαν τέσσερις τμηματικές παρατάσεις του έργου και συγκεκριμένα η 1η τμηματική προθεσμία του έργου μέχρι την 28/10/2025, η 2η τμηματική προθεσμία του έργου, μέχρι την 30/04/2026, η 3η τμηματική προθεσμία του έργου μέχρι την 31/05/2026 και η συνολική προθεσμίας του έργου έως και τις 30 Ιουνίου του 2026. Παρατάσεις που σύμφωνα με σχετικό έγγραφο δεν οφείλονται σε υπαιτιότητα του αναδόχου, αλλά σε καθυστέρηση απόδοσης απαλλοτριωμένων εκτάσεων και μετατόπισης δικτύων ΟΚΩ (ΔΕΔΔΗΕ και ΔΕΥΑ), και άλλων τεχνικών ζητημάτων.

Με την ολοκλήρωση θα παραδοθεί στην κυκλοφορία αυτοκινητόδρομος μήκους 14,5 χλμ. ο οποίος θα περιλαμβάνει δύο λωρίδες κυκλοφορίας και Λωρίδα Έκτακτης Ανάγκης ανά κατεύθυνση, διαχωριστικό στηθαίο ασφαλείας με πλάτος οδοστρώματος 22,5 μέτρων.

Τέλος, το έργο θα περιλαμβάνει τρεις ανισόπεδους κόμβους σε Νεάπολη, Λίμνες και Άγιο Νικόλαο και έρχεται να συμπληρώσει το μεγάλο έργο του ΒΟΑΚ στην Ανατολική Κρήτη.

Χανιά – Ηράκλειο

Το σημαντικότερο και μεγαλύτερο τμήμα του ΒΟΑΚ (157 χλμ.) υλοποιείται με σύμβαση παραχώρησης από τη ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, με προϋπολογισμό 1,7 δισ. ευρώ. Η διάρκεια της παραχώρησης έχει οριστεί στα 35 έτη εκ των οποίων τα 5 έτη αφορούν την περίοδο των μελετών και κατασκευών, με την ολοκλήρωση του έργου να τοποθετείται χρονικά στο 2030.

Το συνολικό μήκος του τμήματος Χανιά-Ηράκλειο ανέρχεται σε 187 χλμ., συμπεριλαμβανομένων και 30 χλμ. που αφορούν το υπό προαίρεση τμήμα Κίσσαμος-Χανιά, ενώ το συνολικό μήκος του ΒΟΑΚ ανέρχεται σε περίπου 300 χλμ., συμπεριλαμβανομένων των τμημάτων «Χερσόνησος- Άγιος Νικόλαος» και «Άγιος Νικόλαος – Νεάπολη».

Σύμφωνα με πληροφορίες, στην οικονομική προσφορά της ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ η αιτούμενη κατά την περίοδο μελετών και κατασκευών χρηματοδοτική συμβολή του Δημοσίου ανέρχεται στα 693 εκατ. ευρώ, ενώ η επιδότηση κατά την περίοδο λειτουργίας (δικαίωμα απόληψης σκιώδους διοδίου) αντιστοιχεί σε ποσοστό 64,62% επί των επιβαλλόμενων στους χρήστες διοδίων τελών.

Η χρηματοδότηση του ΒΟΑΚ από το Ταμείο Ανάκαμψης προσδιορίζεται στα 490 εκατ. για το σύνολο των τμημάτων από Χανιά μέχρι και τον Άγιο Νικόλαο. Από τα οποία τα 200 εκατ. ευρώ αφορούν το βασικό τμήμα Χανιά-Ηράκλειο, τα 90 εκατ. ευρώ το τμήμα Χερσόνησος-Νεάπολη και τα 200 εκατ. ευρώ το τμήμα Νεάπολη-Άγιος Νικόλαος.

Το έργο προβλέπει την αναβάθμιση του τμήματος Χανιά-Ηράκλειο σε κλειστό αυτοκινητόδρομο με σκοπό να γίνει στο μεγαλύτερο τμήμα στην υφιστάμενη χάραξη, ενώ σε κάποια τμήματα θα υπάρχει νέα χάραξη αλλά και σήραγγες. Ειδικότερα, με τα επιμέρους τμήματα προβλέπει 46 Ανισόπεδους Κόμβους, 15 Σήραγγες με 14,5 χιλιόμετρα μήκος και 40 Γέφυρες με 8,67 χιλιόμετρα μήκος.

Η μέθοδος προβλέπει την ταυτόχρονη κατασκευή και λειτουργία του δρόμου και άρα την τμηματική παράδοση του οδικού άξονα. Αυτό σημαίνει πως εφόσον τα έργα ξεκινήσουν το 2026 αφού εξασφαλιστεί δηλαδή η περάτωση των απαλλοτριώσεων και των μελετών η ολοκλήρωση θα πρέπει να αναμένεται μετά το 2030 συμπεριλαμβανομένων των τμηματικών παραδόσεων.

Η ασφάλεια του οδικού άξονα θα εξασφαλίζεται με τα στηθαία ασφαλείας που θα τοποθετηθούν τόσο ενδιάμεσα στα ρεύματα κυκλοφορίας, όσο και στα πλάγια του άξονα, ενώ η ανώτατη ταχύτητα που θα μπορεί να αναπτύξει ο οδηγός θα είναι κατά τόπους τα 130χλμ/ώρα όπως συμβαίνει και στην υπόλοιπη χώρα. Τέλος με την ολοκλήρωση των εργασιών η διαδρομή Χανιά-Ηράκλειο θα διανύεται σε μόλις 70 λεπτά, ενώ η διαδρομή Χανιά-Άγιος Νικόλαος σε περίπου 100 λεπτά.

Ο νέος αυτοκινητόδρομος θα διαθέτει σε όλο το μήκος του δύο λωρίδες ανά κατεύθυνση και Λωρίδα Έκτακτης Ανάγκης (ΛΕΑ), ανισόπεδους κόμβους, Σταθμούς Εξυπηρέτησης Αυτοκινητιστών (ΣΕΑ). Διόδια θα λειτουργούν στο υπό παραχώρηση τμήμα Χανιά-Ηράκλειο.

Υπενθυμίζεται πως εκκρεμούν προσφυγές των δήμων Ηρακλείου και Μαλεβιζίου, που ζητούν αλλαγές σε κόμβους και άλλες παρεμβάσεις στο σχεδιασμό του ΒΟΑΚ.

Τμήμα Κίσσαμος – Χανιά 

Το τμήμα Κίσσαμος – Χανιά ως προαίρεση του βασικού τμήματος του ΒΟΑΚ (Χανιά – Ηράκλειο) με ανάδοχο την ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ μπαίνει και αυτό σιγά σιγά σε φάση υλοποίησης. Ειδικότερα πρόσφατα η Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) για το έργο «Μελέτη, κατασκευή, χρηματοδότηση, λειτουργία, συντήρηση και εκμετάλλευση του ΒΟΑΚ στο τμήμα Κίσσαμος – Χανιά» τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση έως και τον Σεπτέμβριο του 2025, απαραίτητο βήμα για την ενεργοποίηση της προαίρεσης.

Ακόμη,  πρόσφατα ο Υπουργός Υποδομών και Μεταφορών Χρίστος Δήμας εξέφρασε την ελπίδα εντός του 2025 θα ενεργοποιηθεί η προαίρεση για το τμήμα Χανιά – Κίσσαμος, ενώ ανακοινώθηκε η πλήρης χρηματοδότηση των μελετών για το τμήμα Παχιά Άμμος – Σητεία, με στόχο την ωρίμανση και αυτού του έργου.

Το έργο αφορά την κατασκευή και λειτουργία του τμήματος Κίσσαμος Χανίων – Χανιά (Βαμβακόπουλο), μήκους 30,4 χιλιομέτρων. Η αρχή του τμήματος βρίσκεται στο πέρας του προβλεπόμενου Ισόπεδου Κόμβου Καλουδιανών, στην είσοδο της πόλης του Κισσάμου, και καταλήγει στον υφιστάμενο Ανισόπεδο Κόμβο Βαμβακόπουλου. Το έργο αυτό εντάσσεται στην Παραχώρηση του ΒΟΑΚ από Χανιά έως Ηράκλειο, συνολικού μήκους 187 χιλιομέτρων.

Η τεχνική φυσιογνωμία του έργου περιλαμβάνει κατασκευή αυτοκινητόδρομου τετράιχνης διατομής πλάτους 21,50 μέτρων χωρίς τις πλευρικές διαμορφώσεις. Η διατομή θα περιλαμβάνει δύο λωρίδες κυκλοφορίας ανά κατεύθυνση, συνολικού πλάτους 7 μέτρων, λωρίδα έκτακτης ανάγκης πλάτους 2,50 μέτρων με λωρίδες καθοδήγησης, καθώς και κεντρική νησίδα συνολικού πλάτους 2,50 μέτρων με αμφίπλευρο στηθαίο ασφαλείας τύπου New Jersey.

Παράλληλα, προβλέπεται η κατασκευή συνοδού παράπλευρου και κάθετου οδικού δικτύου μήκους 31,4 χιλιομέτρων (23,25 χλμ. + 8,09 χλμ.), καθώς και σειράς τεχνικών έργων, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται έξι ανισόπεδοι κόμβοι, ένας ισόπεδος κόμβος, δέκα γέφυρες με μέγιστο μήκος 214,2 μέτρα, δύο σήραγγες συνολικού μήκους περίπου 1.430 μέτρων, ένα ημιστέγαστρο μήκους 80 μέτρων, 41 ανισόπεδες διαβάσεις (34 κάτω και 7 άνω), 71 οχετοί διαφόρων διαστάσεων (σωληνωτοί και κιβωτοειδούς διατομής), καθώς και 36 έργα αντιστήριξης συνολικού μήκους περίπου 8 χιλιομέτρων και μέγιστου ύψους 17,5 μέτρων.

Επιπλέον, στο πλαίσιο της κατασκευής προβλέπεται η δημιουργία Κέντρων Ελέγχου Σηράγγων, Κέντρου Λειτουργίας και Συντήρησης, καθώς και Σταθμού Εξυπηρέτησης Επιβατών. Με βάση τη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, σημαντικά είναι και τα μέτρα που προτείνονται για τον περιορισμό των περιβαλλοντικών επιπτώσεων του έργου. Κατά τη φάση κατασκευής, προβλέπεται ότι από τις πιστώσεις για την υλοποίηση του έργου, θα εξασφαλίζονται κατά προτεραιότητα οι απαιτούμενες δαπάνες για έργα προστασίας του περιβάλλοντος, όπως η φύτευση και η αποκατάσταση του τοπίου. Επιπλέον, τονίζεται ότι για οποιαδήποτε δραστηριότητα ή εγκατάσταση απαραίτητη για την κατασκευή και τη λειτουργία του έργου, θα πρέπει να έχουν προηγουμένως εξασφαλιστεί όλες οι απαιτούμενες άδειες και εγκρίσεις, όπως προβλέπει η κείμενη νομοθεσία.

Η παραχώρηση

Μπορεί η ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ να έχει λάβει τη μερίδα του λέοντος στο μεγαλύτερο οδικό έργο που πραγματοποιείται αυτή τη στιγμή, ωστόσο τα ενδεχόμενα για την είσοδο και άλλων παικτών (βλ. ΑΚΤΩΡ – ΜΕΤΚΑ) στο έργο παραχώρησης των 1,7 δις. ευρώ δεν έχει εγκαταλειφθεί. Άλλωστε, η αναφορά του Διευθύνοντα Συμβούλου του ομίλου Άκτωρ Αλέξανδρου Εξάρχου σε δύο υφιστάμενες νέες παραχωρήσεις τις οποίες συζητάει η εταιρεία με σκοπό να τις εντάξει σε ένα όλο και πιο διευρυμένο χαρτοφυλάκιο  σίγουρα φουντώνουν τα σενάρια.

Χερσόνησος – Νεάπολη

Το τμήμα Χερσόνησος – Νεάπολη το οποίο υλοποιείται  με τη μέθοδο ΣΔΙΤ αφορά έργο, συνολικού μήκους 22,4 χλμ., με ανάδοχο κοινοπραξία τις ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ – ΑΚΤΩΡ – ΑΚΤΩΡ Παραχωρήσεις και χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης.

Σήμερα το έργο βρίσκεται σε φάση κατασκευής και αναμένεται να ολοκληρωθεί έως το 2027.

Το έργο αφορά την κατασκευή, χρηματοδότηση, λειτουργία και συντήρηση του τμήματος Χερσόνησος – Νεάπολη στα τμήματα Χερσόνησος – Μάλια και Μάλια – Νεάπολη, συνολικού μήκους 22,5 χλμ. και του συνοδού παράπλευρου και κάθετου οδικού δικτύου εξυπηρέτησης, μήκους περίπου 9,7 χλμ.

Παχιά Άμμος – Σητεία

Το ανατολικότερο και πιο πρώιμο τμήμα είναι το Παχιά Άμμος – Σητεία, για το οποίο οι μελέτες βρίσκονται σε προετοιμασία, με εξασφαλισμένη χρηματοδότηση και στόχο την ενσωμάτωσή του στον ενιαίο άξονα. Το πρώτο υποτμήμα (Παχιά Άμμος) έχει μήκος 5,76 χλμ.

Παρεμβάσεις οδικής ασφάλειας

Την ώρα που οι εργασίες στα επιμέρους τμήματα τρέχουν από τα κατασκευαστικά σχήματα και οι μελέτες για τα λιγότερο προχωρημένα σημεία του νέου αυτοκινητόδρομου ωριμάζουν, το Υπουργείο μέσα στο καλοκαίρι δρομολογεί παρεμβάσεις οδικής ασφάλειας με στόχο τον περιορισμό των τροχαίων ατυχημάτων, μέχρι να ολοκληρωθεί η κατασκευαστική του νέου αυτοκινητόδρομου που υπόσχεται να απαλλάξει την Κρήτη από χιλιάδες τροχαία δυστυχήματα.

Τα πρώτα δύο τμήματα στα οποία ξεκινούν οι παρεμβάσεις οδικής ασφάλειας είναι: Κολυμπάρι – Χανιά, ΧΥΤΑ Ηρακλείου – Λινοπεράματα και εντός του 2025, προβλέπονται ακόμη πέντε παρεμβάσεις, στα εξής σημεία: Χανιά – Γεωργιούπολη, Πετρές – Ατσιπόπουλο, Κίσσαμος – Κολυμπάρι, Ρέθυμνο – Γεροπόταμος και Γεροπόταμος – ΧΥΤΑ Ηρακλείου.

Το είδος των παρεμβάσεων που θα συντελεστεί στα συγκριμένα σημεία τα οποία περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων: Διαμόρφωση διατομής 3 λωρίδων, ενδιάμεση λωρίδα ασφαλούς προσπέρασης, διάζωμα με πλαστικά κολονάκια, διάστρωση ασφαλτικού με στρώσιμο αντιολισθητικής επίστρωσης, νέα διαγράμμιση και σήμανση με τοποθέτηση απαιτούμενων ρυθμιστικών πινακίδων, διαμόρφωση 2 νέων κόμβων: ΧΥΤΑ Ηρακλείου & Λινοπεράμματα, ανακατασκευή υπαρχόντων κόμβων, προσωρινά μέτρα προστασίας από καταπτώσεις.

Διόδια

Υπενθυμίζεται πως η σύμβαση παραχώρησης για τον ΒΟΑΚ, ύψους σχεδόν 1,8 δισ. ευρώ, που υπέγραψε το Ελληνικό Δημόσιο με τη ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, καθορίζει την ανώτατη χρέωση διοδίων για Ι.Χ. οχήματα κατηγορίας 2 στο τμήμα Κίσσαμος – Χανιά – Ηράκλειο το οποίο θα είναι 0,053 ευρώ ανά χιλιόμετρο συν ΦΠΑ, όπως και στους υπόλοιπους αυτοκινητοδρόμους της χώρας.

Το έργο αναμένεται να ξεκινήσει μέσα στο 2025, ενώ προβλέπεται σταδιακή εγκατάσταση και λειτουργία διοδίων, αρχικά μέσω προσωρινών μετωπικών σταθμών και στη συνέχεια με πλήρη εφαρμογή του Εθνικού Συστήματος Ηλεκτρονικών Διοδίων. Τα σκιώδη, δηλαδή τα επιδοτούμενα από το κράτος διόδια, αντιστοιχούν στο 64,62% του εκάστοτε καταβαλλόμενου διοδίου και εκτιμώνται σε 400,7 εκατ. ευρώ σε όρους παρούσας αξίας, καλύπτοντας μέρος των εσόδων του παραχωρησιούχου για λόγους οικονομικής βιωσιμότητας της επένδυσης, ιδιαίτερα εκτός της θερινής περιόδου.

Το χρηματοδοτικό μίγμα περιλαμβάνει 200 εκατ. ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης, 693 εκατ. από το δημόσιο, και 99 εκατ. για προαίρεση, ενώ το δάνειο προς τον παραχωρησιούχο υπολογίζεται σε 971,8 εκατ. ευρώ και η ίδια συμμετοχή του επενδυτή ανέρχεται σε 219,38 εκατ. ευρώ. Η ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ έχει εξασφαλίσει Κοινό Εξασφαλισμένο Ομολογιακό Δάνειο έως 1,301 δισ. ευρώ από τις τέσσερις μεγάλες τράπεζες.

Η χρέωση διοδίων για τα φορτηγά και λεωφορεία θα καθορίζεται με συγκεκριμένους συντελεστές, ενώ οι εγγεγραμμένοι χρήστες θα χρεώνονται ανάλογα με τη διανυόμενη απόσταση και οι μη εγγεγραμμένοι μέσω ενιαίας χρέωσης ανά ζώνη. Προσωρινή λειτουργία μετωπικών σταθμών διοδίων θα εφαρμοστεί σε συγκεκριμένα τμήματα του έργου, ενώ με την ολοκλήρωση του συνολικού έργου θα εφαρμοστεί το αναλογικό ηλεκτρονικό σύστημα επιβολής διοδίων. Ειδικά για τις αστικές μετακινήσεις, συγκεκριμένοι κόμβοι στην παράκαμψη Χανίων, Ρεθύμνου και Ηρακλείου θα απαλλάσσονται από χρέωση διοδίων υπό προϋποθέσεις.

Η πλήρης λειτουργία του ηλεκτρονικού συστήματος θα επιτρέπει την αναλογική χρέωση μέσω πομποδέκτη DSRC και αναγνώρισης πινακίδων, ενώ ο παραχωρησιούχος μπορεί να κατασκευάσει και πλευρικούς σταθμούς διοδίων. Σε περίπτωση μη πληρωμής διοδίων, προβλέπονται αυστηρές κυρώσεις, με δυνατότητα έκδοσης διαταγής πληρωμής και επιβολής αστικής ποινής 20πλάσιας του οφειλόμενου ποσού. Ο παραχωρησιούχος έχει το δικαίωμα να αναπροσαρμόζει τα διόδια εντός των ανωτάτων ορίων.

Διαβάστε επίσης:

ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, ΑΚΤΩΡ, ΜΕΤΚΑ, ΑΒΑΞ: Ποιες «χρυσές» συμβάσεις διεκδικούν οι big 4 των κατασκευών

Καλλίνικος, Εξάρχου, Φουρλής εναντίον Σαββίδη για το Στρατόπεδο Γκόνου

Προχωρά ο διαγωνισμός για τη μετεγκατάσταση των φυλακών Κορυδαλλού στον Ασπρόπυργο