Η είδηση ότι η UEFA εξετάζει σοβαρά το ενδεχόμενο να επιτρέψει τη διεξαγωγή του αγώνα Βιγιαρεάλ – Μπαρτσελόνα στο Μαϊάμι τον Δεκέμβριο, έχει προκαλέσει οργισμένες αντιδράσεις στους κόλπους των φιλάθλων. Οργανώσεις όπως η Football Supporters Europe προειδοποιούν με νομικές κινήσεις, τονίζοντας ότι η μεταφορά ενός αγώνα πρωταθλήματος εκτός Ευρώπης πλήττει την ουσία του ποδοσφαίρου και αποκόπτει τις ομάδες από τη φυσική τους κοινότητα.

Νωρίτερα, Μίλαν και Κόμο είχαν συμφωνήσει αντί για το «Σαν Σίρο» να αγωνιστούν… στο Περθ της Αυστραλίας, με τις ευλογίες της ομοσπονδίας.

1

Πίσω από το ζήτημα όμως κρύβεται μια ευρύτερη τάση: η σταδιακή «παγκοσμιοποίηση» του αθλητισμού με οικονομικά, πολιτικά και επικοινωνιακά κίνητρα.

10ετία στη Μέση Ανατολή οι Ισπανοί

Το προηγούμενο είναι γνωστό και αποδοτικό. Το ισπανικό Σούπερ Καπ διεξάγεται από το 2019 στη Σαουδική Αραβία, στο πλαίσιο συμφωνίας που αποφέρει εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ στην ισπανική ομοσπονδία και τα κλαμπ. Το 2021 μάλιστα υπεγράφη παράταση μέχρι το 2029, εξασφαλίζοντας μακροχρόνιο όφελος αλλά και μόνιμη κριτική για… ξεπούλημα των αξιών του ποδοσφαίρου.

Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και με την Ιταλία, που έχει υπογράψει συμβόλαιο έως το 2029 ώστε το Supercoppa Italiana να φιλοξενείται επίσης στη Μέση Ανατολή έναντι περίπου 138 εκατ. ευρώ. Ακόμα και το γαλλικό Trophée des Champions, έχει γίνει τα τελευταία χρόνια… πολυταξιδεμένο: από την Κίνα μέχρι το Ισραήλ και το Μαρόκο.

Η λογική είναι απλή: το ποδόσφαιρο είναι πλέον ένα παγκόσμιο προϊόν και οι εθνικές λίγκες αναζητούν νέα κοινά. Οι αγορές της Μέσης Ανατολής, της Ασίας και της Βόρειας Αμερικής έχουν τεράστια εμπορική δυναμική. Τα τοπικά τηλεοπτικά συμβόλαια έχουν φτάσει στα όριά τους και η διεθνοποίηση φαντάζει σαν η επόμενη πηγή ανάπτυξης.

Το παράδειγμα του ΝΒΑ και του Παναθηναϊκού

Οι ομάδες που συμμετέχουν σε τέτοιους αγώνες αποκτούν νέους φιλάθλους, υπογράφουν νέες εμπορικές συμφωνίες και ενισχύουν τη διεθνή τους εικόνα. Το ίδιο ισχύει και για το NBA, που εδώ και χρόνια δίνει φιλικά αλλά και επίσημα παιχνίδια εκτός ΗΠΑ — φέτος οι Νιου Γιόρκ Νικς και οι Φιλαδέλφεια 76ers έδωσαν ματς προετοιμασίας στο Άμπου Ντάμπι, ενώ το 2025 προγραμματίζονται επίσημοι αγώνες στο Παρίσι.

Ακόμη και ο Παναθηναϊκός, στο μπάσκετ, μετέφερε φέτος το τουρνουά «Παύλος Γιαννακόπουλος» στην Αυστραλία, προβάλλοντας το brand του στην άλλη άκρη του κόσμου.

Τα οικονομικά οφέλη είναι τεράστια. Οι διοργανωτές εξασφαλίζουν εγγυημένα ποσά, οι ομάδες απολαμβάνουν έσοδα που δεν θα είχαν εντός συνόρων, ενώ οι χορηγοί αποκτούν παγκόσμια προβολή. Για τους παίκτες, τέτοια ταξίδια σημαίνουν μεγαλύτερη αναγνωρισιμότητα και πιθανές συμφωνίες με διεθνή brands. Για τις κυβερνήσεις και τις τοπικές αρχές που φιλοξενούν τέτοιες διοργανώσεις, το όφελος είναι επίσης σαφές: τουριστική προβολή, κύρος, sportswashing για καθεστώτα που θέλουν να καλλιεργήσουν μια πιο «ήπια» διεθνή εικόνα.

Οι οπαδοί αισθάνονται προδομένοι

Ωστόσο, το τίμημα είναι βαρύ. Οι οπαδοί αισθάνονται προδομένοι. Για τον φίλαθλο της Βιγιαρεάλ, η προοπτική να δει την ομάδα του να αγωνίζεται χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά, απλώς και μόνο για εμπορικούς λόγους, μοιάζει με βεβήλωση της σχέσης που τον συνδέει με τον σύλλογο. Το ποδόσφαιρο γεννήθηκε από τις γειτονιές, τις πόλεις και τα γήπεδα όπου οι οπαδοί έχουν φυσική παρουσία, όχι ως τηλεθεατές.

Η ιδέα ότι ένας αγώνας La Liga ή Serie A μπορεί να διεξαχθεί στις ΗΠΑ ή την Αυστραλία αποδυναμώνει αυτή τη σύνδεση, μετατρέποντας το άθλημα από κοινωνικό φαινόμενο σε εμπορικό θέαμα.

Υπάρχουν και πιο πρακτικά προβλήματα. Η κόπωση των παικτών, τα ταξίδια, η αναστάτωση στο πρόγραμμα, οι αυξημένες επιβαρύνσεις των ομάδων, η απώλεια του «γηπεδικού πλεονεκτήματος». Αν ο γηπεδούχος δεν αγωνίζεται στη φυσική του έδρα, χάνει κάτι παραπάνω από τον ενθουσιασμό του κόσμου – χάνει το ίδιο του το δικαίωμα να υπερασπίζεται την έδρα του. Η ισορροπία του πρωταθλήματος αλλοιώνεται, και δημιουργούνται ανισότητες, αφού μόνο οι μεγάλες και εμπορικά ισχυρές ομάδες θα επιλεγούν για τέτοιες μετακινήσεις.

Ερωτήματα ηθικού επιπέδου

Στο ηθικό επίπεδο, τα ερωτήματα είναι ακόμα βαθύτερα. Ποιος αποφασίζει για τη μεταφορά ενός αγώνα; Ποιον ωφελεί; Η Ισπανία ζει ήδη την εμπειρία ενός Supercopa που ερευνάται από τη δικαιοσύνη για αδιαφανείς συμφωνίες και προμήθειες.

Οι κριτικοί κάνουν λόγο για “αγορά” αθλητικών διοργανώσεων από καθεστώτα με προβληματικό ανθρώπινο απολογισμό. Το ποδόσφαιρο έτσι κινδυνεύει να γίνει εργαλείο προβολής, απομακρυσμένο από τις αξίες της διαφάνειας και της κοινότητας.

Φυσικά, δεν είναι όλα μαύρα. Υπάρχει μια λογική στο να ανοίγουν οι ορίζοντες του αθλήματος, να γίνονται ορισμένοι αγώνες ή τουρνουά επίδειξης σε νέες αγορές, όπως συμβαίνει με το NBA ή το Παγκόσμιο Κύπελλο Συλλόγων. Όμως άλλο η στρατηγική εξωστρέφεια και άλλο η… μετανάστευση ολόκληρων αγωνιστικών ημερών. Το ποδόσφαιρο χρειάζεται διεθνοποίηση, αλλά όχι αποξένωση. Η ανάπτυξη δεν μπορεί να έρχεται εις βάρος της παράδοσης και του οπαδού.

Η ουσία είναι ότι οι φίλαθλοι αποτελούν το θεμέλιο πάνω στο οποίο χτίστηκε αυτό το άθλημα. Αν χάσουν τη φωνή τους, αν αισθανθούν ότι το προϊόν που αγαπούν γίνεται άπιαστο και μακρινό, τότε θα χαθεί και η αυθεντικότητά του. Οι συμφωνίες της Σαουδικής Αραβίας με Ισπανία και Ιταλία απέφεραν χρήματα, αλλά έσπειραν δυσπιστία. Το ίδιο μπορεί να συμβεί και με την La Liga αν τελικά εγκριθεί ο αγώνας του Δεκεμβρίου στο Μαϊάμι.

Θίασος πολυεθνικών συμφερόντων

Το ποδόσφαιρο δεν πρέπει να μετατραπεί σε περιφερόμενο θίασο πολυεθνικών συμφερόντων. Ναι, η παγκόσμια αγορά είναι δελεαστική. Ναι, το κοινό της Αμερικής ή της Ασίας έχει τεράστιο δυναμικό. Αλλά το ποδόσφαιρο δεν είναι απλώς θέαμα – είναι ταυτότητα, τοπική μνήμη, πολιτισμός. Και χωρίς αυτά, όσα ευρώ κι αν προσφέρει η επόμενη Σαουδική Αραβία ή το επόμενο Μαϊάμι, θα μένουν απλώς νούμερα σε έναν ισολογισμό.

Η εξωστρέφεια είναι ευπρόσδεκτη, η αποξένωση όμως όχι. Το ζητούμενο δεν είναι να ταξιδεύει το ποδόσφαιρο, αλλά να εμπνέει παντού χωρίς να ξεχνά από πού ξεκίνησε.