Ο ψυχολόγος παιδιών και εφήβων, υποψήφιος διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Αλέξανδρος Καλαβρής, εξειδικευμένος στην παιδική κακοποίηση
Όλο και πιο συχνά τελευταία αποκαλύπτονται υποθέσεις παιδοφιλίας με πρωταγωνιστές άτομα υπεράνω πάσης υποψίας. Όπως με τον φερόμενο ως παιδόφιλο βραβευμένο συγγραφέα Βασίλη Παπαθεοδώρου, που κρατείται στις φυλακές Τρίπολης. Και τα αγωνιώδη ερωτήματα είναι ποιο είναι το προφίλ του παιδόφιλου και με ποια κριτήρια επιλέγει τα θύματά του.
Ο ψυχολόγος παιδιών και εφήβων, υποψήφιος διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Αλέξανδρος Καλαβρής, εξειδικευμένος στην παιδική κακοποίηση, μας εξηγεί με απλά λόγια τι είναι η παιδοφιλία, ποια είναι η διαφορά της με την παιδεραστία, ποια παιδιά έχουν περισσότερες πιθανότητες να γίνουν υποψήφια θύματα, καθώς και τα κόλπα, που μηχανεύονται οι παιδόφιλοι, για να τα παρασύρουν.
Κύριε Καλαβρή, τι είναι η παιδοφιλία;
Η παιδοφιλία είναι ψυχική διαταραχή. Συνιστά ένα είδος παραφιλίας (σεξουαλικής παρέκκλισης), που αφορά σε έντονο και σε μη φυσιολογικό ενδιαφέρον προς τα παιδιά. Χαρακτηρίζεται από επανειλημμένες, έντονες και διεγερτικές φαντασιώσεις, παρορμήσεις ή συμπεριφορές, που περιλαμβάνουν σεξουαλικές δραστηριότητες με παιδιά και με εφήβους ηλικίας κάτω των 13 ετών, οι οποίες επιμένουν για διάστημα τουλάχιστον 6 μηνών.
Παιδοφιλία και παιδεραστία είναι το ίδιο;
Η παιδοφιλία δεν θα πρέπει να ταυτίζεται με την παιδεραστία. Αν και τα διαγνωστικά κριτήρια της παιδοφιλίας, σύμφωνα με το Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο για τις Ψυχικές Διαταραχές (DSM-5), δεν την διαχωρίζουν σαφώς από την παιδεραστία, έρευνες εισάγουν την έννοια του μη παραβατικού παιδόφιλου. Πρόκειται για άτομο με σεξουαλική προτίμηση προς τα παιδιά, το οποίο ντρέπεται και δυσφορεί έντονα για αυτό που του συμβαίνει, όμως δεν έχει διαπράξει ποτέ σεξουαλικό αδίκημα.
Η παιδοφιλία δεν αποτελεί συνώνυμο της κακοποίησης, ενώ η παιδεραστία αφορά στην τέλεση κακοποιητικής πράξης και αποτελεί ποινικό αδίκημα. Έτσι, αν οι παιδόφιλοι δεν αναζητήσουν και δεν λάβουν κατάλληλες ψυχοθεραπευτικές παρεμβάσεις ή/και ψυχοφαρμακοθεραπεία, μπορεί να προβούν, παρορμητικά ή και προμελετημένα, σε κάποια μορφή παιδικής σεξουαλικής κακοποίησης.
Τι είδους άνθρωποι έχουν τέτοιες τάσεις;
Άνθρωποι διαφόρων ηλικιών, προερχόμενοι από ποικίλα κοινωνικοοικονομικά, επαγγελματικά και εκπαιδευτικά περιβάλλοντα, θα μπορούσαν να εμφανίσουν παιδοφιλικές τάσεις. Ο παιδόφιλος μπορεί να είναι οποιοσδήποτε, ενώ ούτε το φύλο, ούτε η εθνικότητα, ούτε η κοινωνική τάξη φαίνεται να είναι ενδεικτικά στοιχεία. Εντούτοις, ερευνητικά δεδομένα και μελέτες περιπτώσεων μας επιτρέπουν την ομαδοποίηση κάποιων κοινών χαρακτηριστικών, που συνήθως παρουσιάζουν οι παιδόφιλοι. Τα χαρακτηριστικά αυτά αποτελούν ενδείξεις πιθανής σεξουαλικής προτίμησης σε ανηλίκους, όμως σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να θεωρηθούν παθογνωμικά. Κάθε τέτοιο χαρακτηριστικό ή ο συνδυασμός τους δεν αποτελεί τεκμήριο ότι κάποιος είναι παιδόφιλος.
Πάμε, λοιπόν, να μας σκιαγραφήσετε το προφίλ του παιδόφιλου…
Ο παιδόφιλος είναι συνήθως ετεροφυλόφιλος άνδρας μέσης ηλικίας, άγαμος και με περιορισμένο κοινωνικό κύκλο. Σε πολλές περιπτώσεις έχει κακοποιηθεί σεξουαλικά ο ίδιος ως παιδί και τα θύματά του είναι περίπου της ίδιας ηλικίας με εκείνον, όταν κακοποιήθηκε. Αν και περιορισμένες, μπορεί να έχει σεξουαλικές επαφές με ενήλικες.
Αναγνωρίζεται συχνά ως επιφανές και ως αξιοσέβαστο μέλος της τοπικής κοινωνίας. Παρά τον μύθο που θέλει τον παιδόφιλο ως έναν κακό ξένο, οι περισσότεροι παιδόφιλοι είναι γνωστοί στο παιδί, ανήκουν συνήθως στο οικογενειακό ή στο ευρύτερα οικείο περιβάλλον του.
Μπορεί να είναι μέλη της οικογένειας, συγγενείς, φίλοι, δάσκαλοι, προπονητές, baby sitters και άλλοι ενήλικες, σε θέσεις εξουσίας έναντι του παιδιού. Συχνά μια αυθεντία ή ένα πρόσωπο υπεράνω υποψίας, το οποίο το παιδί γνωρίζει, εμπιστεύεται ή αγαπά. Εργάζεται με παιδιά ή σε χώρους που αυτά συχνάζουν, όπως παιδικοί σταθμοί και σχολεία, αθλητικές εγκαταστάσεις και παιδότοποι, ενώ εμπλέκεται σε ομάδες, αθλητικές, θρησκευτικές ή πολιτικές, που αφορούν σε νέους. Επίσης μπορεί να συχνάζει σε χώρους όπως πάρκα και εμπορικά κέντρα και να επιδιώκει την επικοινωνία και το παιχνίδι μαζί τους. Συν τοις άλλοις, χειρίζεται με επιδεξιότητα τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, προκειμένου να κάνει αιτήματα φιλίας σε παιδιά, συνομιλεί και παίζει παιχνίδια μαζί τους και ενδέχεται να επιδιώξει και φυσική επαφή.
Πώς προσεγγίζουν αυτοί οι άνθρωποι τα παιδιά;
Ο παιδόφιλος συχνά γίνεται ελκυστικός, προσεγγίζοντας με ενδιαφέρον τα παιδιά και εύκολα κερδίζει τη εμπιστοσύνη τους. Επιδιώκει να γίνει φίλος μαζί τους, ενθαρρύνοντάς τα και προσεγγίζοντάς τα με στοργή. Τους προσφέρει δώρα και προσπαθεί να ικανοποιήσει τις επιθυμίες τους.
Το πέρασμα του παιδόφιλου στην πράξη προσανατολίζεται σε επιλεγμένους ανηλίκους. Συνήθως κινείται προς παιδιά αλλά και προς προεφήβους.
Με τι κριτήρια επιλέγει ένας παιδόφιλος το υποψήφιο θύμα του κύριε Καλαβρή;
Επιλέγει εσωστρεφή και συνεσταλμένα παιδιά με υπάκουο και υποβόλιμο χαρακτήρα. Παιδιά που συμμορφώνονται εύκολα σε υποδείξεις και που έχουν έντονο ή/και τυφλό σεβασμό στους μεγαλύτερους. Μπορεί να προέρχονται από ασταθή, προβληματικά και οικονομικά αδύναμα οικογενειακά περιβάλλοντα ή από ψυχικά διαταραγμένους γονείς. Αυτό τα κάνει να χρήζουν μεγαλύτερης ανάγκης για προσοχή και για φροντίδα.
Ο παιδόφιλος, ως παιδεραστής πλέον, χρησιμοποιεί σε πρώτη φάση «παιχνίδι» και αστεία, συνδυασμένα με χάδια και γαργαλητά, καλώντας το παιδί να τον φιλήσει ή να τον αγκαλιάσει. Έπειτα επιχειρεί να εμπλέξει το παιδί σε σεξουαλικού περιεχομένου δραστηριότητες, μέσω της έκθεσης σε ενήλικη σεξουαλική δραστηριότητα, ενώ μπορεί να χρησιμοποιεί ερωτικές ταινίες ως μέσο μίμησης. Συνήθως δεν χρησιμοποιεί σωματική βία, αλλά εξαναγκασμό και χειραγώγηση.
Καλεί το παιδί να κρατήσουν αυτήν την πράξη ως μυστική, ένα «κοινό μυστικό». Η κακοποίηση, που το παιδί κρατά κρυφή, το απομονώνει, το κάνει απόμακρο, δημιουργώντας του έντονη αμφιθυμία, ντροπή, το αίσθημα ότι είναι αβοήθητο και κατ’ επέκταση αδυναμία να ζητήσει βοήθεια.
Πώς μπορούν οι γονείς να αντιληφθούν ότι το παιδί τους έπεσε θύμα; Υπάρχουν σημάδια;
Τα παιδιά – θύματα σεξουαλικής κακοποίησης μπορεί να εμφανίσουν περισσότερα ή λιγότερα προβλήματα συμπεριφοράς και συναισθηματικές δυσκολίες. Ίσως αποσυρθούν από την οικογένεια ή τους φίλους, εμφανίσουν κακές σχολικές επιδόσεις, βιώσουν άγχος και κατάθλιψη ή εκδηλώσουν επιθετική ή/και αυτοκαταστροφική συμπεριφορά. Ωστόσο ενδέχεται να μην εμφανίσουν καθόλου προβλήματα ή δυσκολίες. Ακόμη, όμως, κι όταν δεν υπάρχουν εμφανή σημάδια κακοποίησης, αυτό δεν σημαίνει πως το παιδί δεν χρειάζεται βοήθεια.
Η σεξουαλική κακοποίηση παιδιών συχνά λαμβάνει χώρα πάνω από μία φορά και μπορεί να συνεχιστεί για μήνες ή για χρόνια. Περιλαμβάνει κάθε είδους σεξουαλική συμπεριφορά ή πράξη με ένα παιδί και μπορεί να συμβεί με σωματική επαφή (άγγιγμα των γεννητικών του οργάνων), αλλά και χωρίς σωματική επαφή (έκθεση σε πορνογραφικό υλικό και λήψη πορνογραφικών φωτογραφιών).
Διαβάστε επίσης
