Ώρα των ΑΠΕ στα Βαλκάνια: Εν αναμονή του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης η ελληνική απόβαση

Με το βλέμμα στραμμένο στα Βαλκάνια και στα νέα σχέδια ενεργειακής μετάβασης που ετοιμάζονται και εν αναμονή ενός νέου Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης για τα Δυτικά Βαλκάνια οι μεγάλοι ελληνικοί ενεργειακοί  όμιλοι ετοιμάζουν τα στρατηγικά του σχέδια για ανάπτυξη στις ΑΠΕ των Βαλκανίων. Όπως αναφέρουν πληροφορίες, αναμένονται σημαντικές αλλαγές στο θεσμικό πλαίσιο σε Βόρειο Μακεδονία και Βουλγαρία φέτος και επενδυτικά κίνητρα, ενώ εντείνονται οι συζητήσεις για τη δημιουργία ενός Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης που θα χρηματοδοτήσει τα πλάνα απολιγνιτοποίησης των βαλκανικών χωρών και τη μετάβασή τους στην εποχή των ΑΠΕ.

Το γεωστρατηγικό και οικονομικό ενδιαφέρον των ελληνικών επιχειρήσεων είναι αυξημένο και τα κεφάλαια ενός νέου Ταμείου Δίκαιης Ενεργειακής Μετάβασης μαζί με τα κίνητρα που η κάθε χώρα ετοιμάζει  θα ενεργοποιήσουν επενδυτικές αποφάσεις, για σχέδια που ήδη έχουν διαμορφωθεί.  Οι συζητήσεις για τους πόρους που θα μπορούσαν να χρηματοδοτήσουν ένα Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης Δυτικών Βαλκανίων κορυφώνονται στα ευρωπαϊκά όργανα και όταν ολοκληρωθούν θα κινητοποιήσουν επενδυτές ΑΠΕ από όλη την Ευρώπη.

Υπενθυμίζεται ότι η  ΕΕ για να υποστηρίξει την ενεργειακή μετάβαση στην Ευρώπη έχει κινητοποιήσει περισσότερα από 100 δισ Ευρώ για την περίοδο 2021- 2027 με το Μηχανισμό Δίκαιης Μετάβασης, ενώ το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης με 17.5 δισ Ευρώ, αποτελεί έναν από τους τρεις πυλώνες του Μηχανισμού. Ωστόσο, η μετάβαση είναι ακόμη πιο δύσκολη για τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων αφού είναι ασθενέστερες οικονομικά  και έχουν υψηλή εξάρτηση από λιγνίτη και τον λιθάνθρακα.

Σημειώνεται ότι στη Βουλγαρία, σχεδιάζεται μέχρι το 2030 να έχουν εγκατασταθεί 2,64 GW νέων επενδύσεων σε ΑΠΕ, εκ των οποίων τα 2,2 GW θα είναι φωτοβολταικά, Στην Ρουμανία, οι προβλέψεις για το 2030 μιλούν για επενδύσεις 5,2 GW σε αιολικά και για 5 περίπου GW σε φωτοβολταικά,  και η Σερβία, στοχεύει να  αντικαταστήσει μέχρι το 2050 ανθρακική παραγωγή 4,4 GW  δρομολογώντας 8 -10 GW νέων επενδύσεων σε ΑΠΕ.

Ιντρακάτ

Η επέκταση στα Βαλκάνια είναι στο επίκεντρο στο νέο επιχειρηματικό σχέδιο ανάπτυξης της Ιντρακάτ, και σύμφωνα με πληροφορίες,  έχει ήδη εξασφαλίσει κάποιες πρώτες άδειες στη Βουλγαρία.  Η εταιρεία σχεδιάζει και εξαγορές ΑΠΕ σε Σκόπια, Βουλγαρία και Ρουμανία, έχουν εντοπιστεί στόχοι εξαγορών και μέσα στο 2022 αναμένεται να υλοποιηθούν. Για την υλοποίηση των επενδύσεων αυτών αναμένονται με ενδιαφέρον οι  αλλαγές στο θεσμικό πλαίσιο και τα νέα κίνητρα, αλλά και τα κεφάλαια του βαλκανικού Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης.

Οι ΑΠΕ είναι ένας από τους  πυλώνες ανάπτυξης του ομίλου Ιντρακόμ για την επόμενη τριετία καθώς στρατηγική του ομίλου είναι μετά και την πώληση της Intrasoft, να θέσει ως στο επίκεντρο της στρατηγικής για  ισχυρή κερδοφορίας την Intrakat  και την ανάπτυξη των ΑΠΕ. Σημειώνεται ότι μετά τη συγχώνευση με την «Γαία Άνεμος», το καλοκαίρι, η Γενική Συνέλευση της Intrakat αποφάσισε και την αλλαγή της επωνυμίας της σε «Intrakat Ανώνυμη Εταιρεία Τεχνικών και Ενεργειακών Έργων», δίνοντας το σήμα για τον κεντρικό ρόλο που θα παίξουν τα ενεργειακά έργα στην ανάπτυξή της.

Ειδικότερα, στον τομέα ΑΠΕ ήδη διαθέτει άδειες παραγωγής ενέργειας από αιολικά και φωτοβολταϊκά πάρκα συνολικής δυναμικότητας περίπου 1,1 GW ακόμη 1 GW είναι σε πρώιμη φάση αδειοδότησης (με ορίζοντα ολοκλήρωσης το 2024 υπάρχουν έργα 400 MW, καθώς και άλλα 600 MW για το διάστημα μετά το 2024). Επίσης και εξασφάλισε και άδειες αποθήκευσης 496,6 MW 6 άδειες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με χρήση συσσωρευτών αποθήκευσης, που αποτελεί την πρώτη δέσμη αδειών αποθήκευσης.

Mytilineos

Έμφαση στην ανάγκη των βαλκανικών χωρών για μονάδες παραγωγής ενέργειας από φυσικό αέριο δίνει στρατηγικά η Mytilineos.H  Βόρεια Μακεδονία είναι έτοιμη να επενδύσει στην κατασκευή μονάδων παραγωγής ενέργειας από φυσικό αέριο και βρίσκεται σε επαφές με τον Όμιλο  για τη μονάδα παραγωγής ενέργειας από αέριο που βρίσκεται στα Σκόπια.

Σημειώνεται ότι το 2021 η Mytilineos μέσω του Τομέα Εργων Βιώσιμης Ανάπτυξης υπέγραψε σύμβαση με την Operatori i Sistete Transmetimit SH. a. (OST) για την ανάπτυξη και κατασκευή Υποσταθμών Υψηλής Τάσης 400kV στη Δημοκρατία της Αλβανίας. Πρόκειται για ένα έργο στρατηγικής σημασίας για την Αλβανία, το οποίο θα βοηθήσει τη χώρα να συμμετάσχει αποτελεσματικά στο μέλλον στις ευρωπαϊκές αγορές ενέργειας.  Επίσης, η εταιρεία εξετάζει την υλοποίηση μιας ακόμη μονάδας φυσικού αερίου συνδυασμένου κύκλου, αντίστοιχης με τη νέα μονάδα στον Άγιο Νικόλαο, η οποία εξετάζεται να εγκατασταθεί στη Βουλγαρία και είναι έτοιμη να εκδηλώσει ενδιαφέρον για οποιαδήποτε άλλη μονάδα σχεδιαστεί στις χώρες αυτές που τώρα ξεκινούν την απολιγνιτοποίηση.

Όπως εξάλλου πρόσφατα είχε τονίσει ο πρόεδρος της Mytilineos, Ευάγγελος Μυτιληναίος, “μπορεί η αγορά της Βόρειας Μακεδονίας να είναι μικρή, αλλά είναι γειτονική και με εύκολη πρόσβαση. «Νομίζω», πρόσθεσε, «ότι υπάρχουν όλες οι προϋποθέσεις να μπει και στην ΕΕ, οπότε πολλά πράγματα θα απλουστευτούν, και νομίζω πως θα υπάρξει και χρηματοδότηση από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς αλλά και από τις ίδιες τις Βρυξέλλες, με τα αναπτυξιακά πακέτα. Θα υπάρξει χρηματοδότηση για να γίνουν κάποια πράγματα εδώ». 

ΔΕΗ

Η Βουλγαρία και η Ρουμανία αποτελούν με βάση τις αναλύσεις της ΔΕΗ χώρες στόχους για νέες επενδύσεις. Τόσο λόγω των μεγάλων προοπτικών ανάπτυξης   ΑΠΕ  όσο και λόγω των διασυνδέσεων με το ελληνικό σύστημα. Το σκανάρισμα των δύο αγορών έχει ξεκινήσει και το 2022 θα είναι η χρονιά των πρώτων επενδυτικών επιλογών.  Το ενδιαφέρον της εταιρείας επικεντρώνεται στα παραδοσιακά έργα ΑΠΕ (ηλιακή ενέργεια και φωτοβολταϊκά)  είτε εξαγοράζοντας άδειες που θα ωριμάσει η ίδια είτε σε συνεργασία με ισχυρούς τοπικούς εκπροσώπους του κλάδου των ΑΠΕ.

 Η ανάπτυξη της πράσινης ενέργειας προβλέπεται σε ετήσια βάση να αυξάνεται κατά 15% στη Βουλγαρία και κατά 8% στη Ρουμανία έως το 2030. Είναι χαρακτηριστικό ότι, σύμφωνα με τις προβλέψεις της επόμενης δεκαετίας, εκτιμάται ότι η διείσδυση των ΑΠΕ στην αγορά της Ρουμανίας θα ξεπεράσει την Ελλάδα και θα φτάσει το 50% από 47% που είναι για τη χώρα μας και 32% για την αγορά της Βουλγαρίας.

Μέχρι το 2024 προβλέπεται ότι η Βουλγαρία θα αυξήσει την εγκατεστημένη ισχύ των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας από 1,8 GW σε 4,3 GW. Σύμφωνα μάλιστα με το Εθνικό Σχέδιο Ενέργειας και Κλίματος της Βουλγαρίας (NECP), η χώρα σχεδιάζει να αυξήσει το μερίδιο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας από 21,4% το 2020 σε 27,9% το 2030.

Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης για τα Δυτικά Βαλκάνια

Οι πόροι του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης για τα Δυτικά Βαλκάνια πρέπει να κατανεμηθούν εμπροσθοβαρώς, ώστε να να λαμβάνουν περισσότερα όποιοι ολοκληρώνουν πρώτοι προγράμματα απολιγνιτοποίησης, αναφέρει η νέα έκθεση, με τίτλο «Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης για τα Δυτικά Βαλκάνια»  του Green Tank και του CEE Bankwatch Network. Υπογραμμίζει την ανάγκη για ένα Tαμείο Δίκαιης Μετάβασης για τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων και, χρησιμοποιώντας ένα ειδικό μοντέλο, διερευνά το πώς η κατανομή των πόρων θα γίνει με όσο το δυνατόν πιο δίκαιο τρόπο.

«Η μετάβαση μακριά από τα ορυκτά καύσιμα στα Δυτικά Βαλκάνια έρχεται πολύ γρηγορότερα απ’ ότι αναμένουν οι κυβερνήσεις και ένα Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης είναι απαραίτητο για να υποστηρίξει αυτή τη διαδικασία. Αυτόν τον χειμώνα, μεγάλο μέρος της περιοχής είχε δυσκολίες με βλάβες στις μονάδες ηλεκτροπαραγωγής και την προμήθεια λιγνίτη και λιθάνθρακα. Απαρχαιωμένες μονάδες λιγνίτη και λιθάνθρακα στη Βόρεια Μακεδονία, τη Σερβία και το Κόσοβο τέθηκαν εκτός λειτουργίας, δίνοντας έμφαση έτσι στην ανάγκη να επιταχυνθούν οι επενδύσεις σε μέτρα ενεργειακής απόδοσης και βιώσιμες μορφές αποκεντρωμένης παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές,» δήλωσε η Ioana Ciuta από το CEE Bankwatch Network.

Το βασικό συμπέρασμα της ανάλυσης είναι ότι η ταχύτερη δέσμευση για απεξάρτηση από λιγνίτη και λιθάνθρακα, αυξάνει σημαντικά το μερίδιο των πόρων που θα λάβει μία χώρα. Πιο συγκεκριμένα:

-Η Σερβία επωφελείται περισσότερο από μια πιο γρήγορη απεξάρτηση από τα στερεά ορυκτά καύσιμα, στα πέντε από τα έξι σενάρια που αναλύθηκαν, λαμβάνοντας έως και 45.4% του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης.
-Η Βοσνία-Ερζεγοβίνη ενδέχεται να λάβει έως και 34.6% και να ξεπεράσει ακόμη και το μερίδιο της Σερβίας στο σενάριο κατά το οποίο η απεξάρτηση της ολοκληρωθεί μέχρι το 2030, ενώ η Σερβία και το Κόσοβο επιμείνουν στο μοντέλο ηλεκτροπαραγωγής με στερεά ορυκτά καύσιμα έως το 2050 και το 2040 αντίστοιχα.
-Το Κόσοβο θα λάβει μέχρι και 23.8% των πόρων, υπό την προϋπόθεση ότι θα απολιγνιτοποιηθεί έως το 2030.
-Στη περίπτωση της Βόρειας Μακεδονίας, το 2027 που έχει θέσει ως προθεσμία για την απολιγνιτοποίησή της ευθύνεται για την αύξηση του μεριδίου της στο 13% του ΤΔΜ, ποσοστό σχεδόν διπλάσιο από το μερίδιο του 7.4%, που θα είχε λάβει, εάν είχε αποφασίσει να παρατείνει την εξάρτησή της από τον λιγνίτη και τον λιθάνθρακα μέχρι το 2050.
-Το Μαυροβούνιο θα μπορούσε σχεδόν να τριπλασιάσει το μερίδιό του στο 4% του Ταμείου εάν αποφασίσει να αποσύρει τη μοναδική μονάδα ηλεκτροπαραγωγής από λιγνίτη, που επί του παρόντος λειτουργεί πέρα από τις 20,000 νόμιμες ώρες λειτουργίας του, το 2022 αντί για το 2035 για το οποίο η χώρα έχει δεσμευτεί.