Έρχεται σαν κεραυνός εν αιθρία, αφού συχνά δεν δίνει προειδοποιητικά συμπτώματα. Ο αιφνίδιος καρδιακός θάνατος (ΑΚΘ) συμβαίνει σε άτομα που φαίνονται υγιή ή σε άτομα που πάσχουν από μια χρόνια ασθένεια, αλλά στη συγκεκριμένη χρονική περίοδο βρίσκονται σε σταθερή κατάσταση ή σε βελτίωση. Σαν «αιφνίδιος» χαρακτηρίζεται ο θάνατος που συμβαίνει μέσα σε 1 ώρα από την εμφάνιση κάποιων ενοχλημάτων.
Ο ΑΚΘ προκαλείται από απώλεια της καρδιακής λειτουργίας (αιφνίδια καρδιακή ανακοπή). Σύμφωνα με στοιχεία της Αμερικανικής Καρδιολογικής Εταιρίας, υπολογίζεται ότι παγκοσμίως, 1000 άτομα την ημέρα πεθαίνουν από ΑΚΘ, ενώ είναι υπεύθυνος για το ήμισυ όλων των θανάτων από καρδιακές παθήσεις.
Ο ΑΚΘ συμβαίνει συχνότερα στους ενήλικες, στα μέσα της δεκαετίας του ’30 έως τα μέσα της δεκαετίας του ’40 και επηρεάζει τους άνδρες δύο φορές πιο συχνά απ’ ό,τι τις γυναίκες. Αυτή η κατάσταση είναι σπάνια στα παιδιά, επηρεάζοντας μόνο 1 έως 2 ανά 100.000 κάθε χρόνο.
Συμπτώματα
Μερικοί άνθρωποι μπορεί να βιώσουν ταχυκαρδία ή να αισθανθούν ζάλη, προειδοποιώντας τους ότι υπάρχει πρόβλημα. Στις περισσότερες από τις μισές περιπτώσεις, ωστόσο, η ξαφνική καρδιακή ανακοπή συμβαίνει χωρίς να εμφανιστούν «προειδοποιητικά» συμπτώματα.
Αιτίες
Οι περισσότεροι ΑΚΘ προκαλούνται από μη φυσιολογικό καρδιακό ρυθμό που ονομάζεται “αρρυθμία”. Η πιο κοινή απειλητική για τη ζωή αρρυθμία είναι η κοιλιακή μαρμαρυγή, κατά την οποία υπάρχει ασυντόνιστη συστολή των κοιλιών του καρδιακού μυός (οι κατώτεροι θάλαμοι της καρδιάς). Όταν συμβεί αυτό, η καρδιά δεν μπορεί να αντλήσει αίμα και ο θάνατος θα συμβεί μέσα σε λίγα λεπτά, εάν αφεθεί χωρίς θεραπεία.
Παράγοντες κινδύνου
Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο αιφνίδιου καρδιακού θανάτου. Οι δύο κύριοι παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνουν:
- Προηγούμενο έμφραγμα του μυοκαρδίου: το 75% των περιστατικών ΑΚΘ συνδέονται με προηγούμενη έμφραγμα -Ο κίνδυνος του ατόμου για ΑΚΘ είναι υψηλότερος κατά τους πρώτους έξι μήνες μετά το έμφραγμα.
- Η στεφανιαία νόσος: το 80% των περιπτώσεων ΑΚΘ συνδέονται με αυτή την ασθένεια – Οι παράγοντες κινδύνου για τη στεφανιαία νόσο περιλαμβάνουν το κάπνισμα, το οικογενειακό ιστορικό καρδιαγγειακών παθήσεων, την υψηλή χοληστερόλη ή μεγαλοκαρδία.
Άλλοι παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνουν:
- Κλάσμα εξώθησης (μια μέτρηση για την ικανότητα της καρδιάς να αντλεί αίμα) μικρότερο από 40 %, σε συνδυασμό με κοιλιακή ταχυκαρδία
- Προηγούμενο επεισόδιο αιφνίδιας καρδιακής ανακοπής
- Οικογενειακό ιστορικό ΑΚΘ
- Προσωπικό ή οικογενειακό ιστορικό αρρυθμιών, συμπεριλαμβανομένου του συνδρόμου μακρού QT, του συνδρόμου Wolff-Parkinson-White, των εξαιρετικά χαμηλών καρδιακών ρυθμών ή του καρδιακού αποκλεισμού
- Κοιλιακή ταχυκαρδία ή κοιλιακή μαρμαρυγή μετά από έμφραγμα
- Ιστορικό συγγενών καρδιακών ανωμαλιών ή ανωμαλιών αιμοφόρων αγγείων
- Ιστορικό συγκοπής (λιποθυμία επεισοδίων άγνωστης αιτίας)
- Καρδιακή ανεπάρκεια: μια κατάσταση στην οποία η ισχύς άντλησης της καρδιάς είναι ασθενέστερη από την κανονική. Οι ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια έχουν 6 έως 9 φορές περισσότερες πιθανότητες από τον γενικό πληθυσμό να παρουσιάσουν κοιλιακές αρρυθμίες που μπορεί να οδηγήσουν σε ΑΚΘ.
- Διατατική καρδιομυοπάθεια (αιτία του ΑΚΘ σε περίπου 10 % των περιπτώσεων): μείωση της ικανότητας της καρδιάς να αντλεί αίμα λόγω μιας διασταλμένης και εξασθενημένης αριστερής κοιλίας
- Υπερτροφική καρδιομυοπάθεια: Ο καρδιακός μυς (μυοκάρδιο) αυξάνεται σε μέγεθος, γίνεται υπερτροφικός και ταυτόχρονα οι κοιλότητες της καρδίας γίνονται μικρότερες
- Σημαντικές αλλαγές στα επίπεδα του καλίου και του μαγνησίου στο αίμα (από τη χρήση διουρητικών, για παράδειγμα), ακόμη και αν δεν υπάρχει οργανική καρδιακή νόσος
- Παχυσαρκία
- Διαβήτης
- Χρήση ναρκωτικών ουσιών
- Η λήψη φαρμάκων που είναι «προ-αρρυθμικά» μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο για απειλητικές για τη ζωή αρρυθμίες.
Πρόληψη
Όπως αναφέρει η Ελληνική Καρδιολογική Εταιρεία, μόνη δυνατότητα επαναφοράς του ασθενούς που παθαίνει αιφνίδια καρδιακή ανακοπή είναι η άμεση ιατρική παρέμβαση με ειδικό μηχάνημα που ονομάζεται εξωτερικός απινιδωτής (βρίσκεται σε όλα τα Νοσοκομεία και τα Κέντρα Υγείας και σήμερα και σε διάφορους πολυσύχναστους χώρους, αεροδρόμια και αεροπλάνα Απαιτείται ειδική εκπαίδευση για τη χρήση του).
Δυστυχώς, η άμεση αντιμετώπιση δεν είναι πάντα δυνατή, εφόσον συχνά μεσολαβεί μεγάλο χρονικό διάστημα μέχρι να δεχθεί το άτομο ιατρική βοήθεια. Το γεγονός αυτό καθιστά την πρόληψη ακόμα πιο σημαντική.
Βασική αρχή της πρόληψης είναι η πρώιμη διάγνωση της υποκείμενης καρδιοπάθειας που προκαλεί τον αιφνίδιο θάνατο και η αντιμετώπιση της.
Η στεφανιαία νόσος είναι η κύρια αιτία αιφνίδιου θανάτου, και ως εκ τούτου ενέργειες για την πρωτογενή πρόληψη αυτής της μάστιγας, όπως η μείωση της χοληστερόλης, η διακοπή του καπνίσματος, η σωστή θεραπεία του διαβήτη και της υπέρτασης είναι υψίστης σημασίας.
Σε περίπτωση που δεν είναι δυνατόν να προληφθεί η εκδήλωση της καρδιακής νόσου ή η εκδήλωση της οδηγήσει σε σοβαρή συμπτωματολογία και επηρεασμό της λειτουργίας της καρδιάς σαν αντλία, τότε εκτός από την ενδεδειγμένη φαρμακευτική αγωγή υπάρχει ένα ισχυρό όπλο στη θεραπευτική φαρέτρα που λέγεται αυτόματος εμφυτεύσιμος απινιδωτής (συσκευή χορήγησης ηλεκτρικού ρεύματος, όπως ο εξωτερικός αλλά μικρού μεγέθους, που τοποθετείται στον ασθενή και τον προστατεύει).
Πηγές: American Heart Accosiation, Cleveland Clinic, Ελληνική Καρδιολογική Εταιρία