Σε αρκετά υψηλά επίπεδα παραμένουν οι αυτοκτονίες στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια, σύμφωνα με στοιχεία της ΕΛ.ΑΣ. (Μάρτιος 2017). Με αυτό το δεδομένο, υψηλές παραμένουν και οι πιθανότητες να υπάρχει στο περιβάλλον μας κάποιο πρόσωπο που σκέφτεται να προβεί στο απονενοημένο διάβημα.
Ωστόσο, η αυτοκτονία μπορεί να αποφευχθεί. Η γνώση των παραγόντων κινδύνου και η αναγνώριση των προειδοποιητικών σημαδιών μπορεί να σώσει τη ζωή του δικού σας ανθρώπου.
Παράγοντες κινδύνου
Η αυτοκτονία είναι ένα σύνθετο φαινόμενο και δεν είναι εύκολο να αποδοθεί σε μία μόνο αιτία. Συχνά λέμε ότι κάποιος αυτοκτόνησε γιατί δεν άντεξε την ανεργία ή τα χρέη ή ακόμα γιατί είχε αισθηματικά, οικογενειακά ή άλλα προβλήματα. Ωστόσο, αν και οι περισσότεροι άνθρωποι αντιμετωπίζουν στη ζωή τους δυσκολίες και προβλήματα, η πλειονότητα δεν φτάνει στην αυτοκτονία.
Φαίνεται ότι αυτό που παίζει ρόλο δεν είναι μόνο το ίδιο το πρόβλημα, αλλά και η ικανότητα του καθενός από εμάς να το αντιμετωπίσει. Αυτή η ικανότητα να αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα (ή αντίστροφα η «ευαλωτότητα» μας απέναντι σε αυτά και η τάση να γίνουμε αυτοκαταστροφικοί) διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο.
Διαμορφώνεται από πολλούς παράγοντες που έχουν να κάνουν με την ψυχική μας κατάσταση, την προσωπικότητά μας, τις εμπειρίες που είχαμε στη ζωή μας, τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε, την κοινωνία που ζούμε αλλά και με βιολογικούς παράγοντες, δηλαδή με τον τρόπο που λειτουργεί ο εγκέφαλός μας. Όταν ένας άνθρωπος σκέφτεται ν’ αυτοκτονήσει συνήθως συντρέχουν αρκετοί από αυτούς τους παράγοντες.
Για να προληφθεί μια αυτοκτονία είναι σημαντικό να κατανοήσουμε την πολυπαραγοντική της αιτιολογία. Για να βοηθηθεί ένας αυτοκαταστροφικός άνθρωπος χρειάζονται συνήθως παρεμβάσεις σε πολλά επίπεδα (ψυχολογικό, οικογενειακό κλπ).
Η υποστήριξη από έναν ειδικό ψυχικής υγείας (ψυχολόγο ή ψυχίατρο) μπορεί να βοηθήσει!
Προειδοποιητικά σημάδια στη συμπεριφορά ενός ανθρώπου που σκέφτεται να αυτοκτονήσει
- Είναι πολύ θλιμμένος, ανήσυχος ή βρίσκεται σε πανικό
- Κλείνεται στον εαυτό του, απομονώνεται
- Δυσκολεύεται στις σχέσεις του με την οικογένεια και τους φίλους του
- Χάνει το ενδιαφέρον του για δραστηριότητες που πριν τον ευχαριστούσαν
- Πέφτει η απόδοσή του στη δουλειά ή το σχολείο
- Αλλάζει η συμπεριφορά του (γίνεται απαισιόδοξος, ευερέθιστος, απαθής ή εμφανίζει οποιαδήποτε ξαφνική αλλαγή στη συμπεριφορά)
- Μιλά για το θάνατο ή για την αυτοκτονία
- Αναζητά θανατηφόρα μέσα (όπλα, χάπια κλπ)
- Αλλάζουν οι διατροφικές του συνήθειες (έχει αυξημένη όρεξη για φαγητό ή αντίθετα έχει μειωμένη όρεξη και χάνει βάρος)
- Αλλάζουν οι συνήθειες του ύπνου του (έχει αϋπνία ή υπνηλία)
- Αισθάνεται ενοχή, ντροπή, αναξιότητα
- Αισθάνεται απελπισμένος
- Αισθάνεται αβοήθητος
- Αισθάνεται παγιδευμένος, ότι βρίσκεται σε αδιέξοδο
- Έχει την ξαφνική επιθυμία να τακτοποιήσει προσωπικές υποθέσεις (π.χ. συντάσσει τη διαθήκη του)
- Χαρίζει προσωπικά του αντικείμενα
Κάποιος που σκέφτεται να αυτοκτονήσει συνήθως εμφανίζει ένα ή περισσότερα από αυτά τα σημάδια στη συμπεριφορά του. Σε περίπτωση που παρατηρήσουμε αυτά τα σημάδια στη συμπεριφορά ενός δικού μας ανθρώπου πρέπει να απευθυνθούμε το συντομότερο δυνατό σε κάποιον ειδικό (ψυχολόγο ή ψυχίατρο).
Ωστόσο, αξίζει να αναφερθεί ότι τα σημάδια αυτά δεν εμφανίζονται σε κάθε άνθρωπο που σκέφτεται να κάνει κακό στον εαυτό του. Είναι πιθανό ένας άνθρωπος να σκέφτεται να αυτοκτονήσει χωρίς να αλλάξει η συμπεριφορά του.
Πώς να βοηθήσετε έναν άνθρωπο με αυτοκτονικό ιδεασμό
«Να παίρνετε πάντα στα σοβαρά τα αυτοκαταστροφικά σχόλια».
Όταν ένας άνθρωπος αναφέρει ότι σκέπτεται την αυτοκτονία πρέπει πάντα να αντιμετωπίζουμε αυτά τα σχόλια με σοβαρότητα. Η υπόθεση ότι ο άνθρωπος αυτός επιδιώκει μόνο την προσοχή μας είναι ένα πολύ σοβαρό και ενδεχομένως καταστρεπτικό, λάθος. Ζητήστε την βοήθεια ειδικών άμεσα.
«Προσπαθήστε να μην φανείτε σοκαρισμένος».
Ο άνθρωπος αυτός είναι ήδη πολύ συντετριμμένος και αν διακρίνει την ταραχή σας για ότι σας λέει θα τον επηρεάσει αρνητικά. Παραμείνετε ήρεμοι και μιλήστε μαζί του.
Ένας αυτοκαταστροφικός άνθρωπος χρειάζεται βοήθεια από επαγγελματίες ψυχικής υγείας. Μην επιτρέψετε σε μη σωστά καταρτισμένους ανθρώπους να δράσουν ως οι μοναδικοί σύμβουλοι αυτού του ατόμου.
«Ζητήστε βοήθεια αμέσως».
Καλέστε το 1018, την 24ωρη Γραμμή Παρέμβασης για την αυτοκτονία. Ένας αυτοκαταστροφικός άνθρωπος χρήζει άμεσης βοήθειας από ειδικούς ψυχικής υγείας.
Επιπλέον,
«Ακούστε προσεχτικά όλα όσα έχει να σας πει αυτός ο άνθρωπος».
Αφήστε τον να μιλήσει όσο θέλει. Ακούστε τον προσεκτικά ώστε να είστε σε θέση να τον υποστηρίξετε όσο γίνεται και να μάθετε όσο το δυνατόν περισσότερα για αυτό που του προκαλεί τα αυτοκαταστροφικά συναισθήματα/σκέψεις.
«Ενδυναμώστε και ενθαρρύνετε αυτόν τον άνθρωπο».
Χρησιμοποιήστε ενθαρρυντικές φράσεις. Να θυμάστε ότι ο έντονος συναισθηματικός πόνος μπορεί να είναι συντριπτικός, γι’αυτό το λόγο να είστε όσο το δυνατό πιο ευγενικοί και υποστηρικτικοί. Δεν υπάρχει συνταγή για τέτοιες περιπτώσεις, διότι κάθε άνθρωπος και κάθε περίπτωση είναι διαφορετικοί.
«Πείτε του ότι ανησυχείτε πολύ γι’ αυτόν».
Πείτε του αλλά και δείξτε του ότι ενδιαφέρεστε γι’ αυτόν. Ένας αυτοκαταστροφικός άνθρωπος είναι ευάλωτος και χρειάζεται να αισθανθεί το ενδιαφέρον σας.
«ΜΗΝ τον αφήσετε μόνο του».
Εάν ο άνθρωπος αυτός είναι σε υψηλό κίνδυνο αυτοκτονίας, μην τον αφήσετε μόνο του. Μην αφήσετε έναν αυτοκαταστροφικό άνθρωπο μόνο του ούτε για ένα δευτερόλεπτο. Μόνον αφού δεχτεί βοήθεια από κάποιον ειδικό μπορείτε να εκτιμήσετε την περίπτωση να τον αφήσετε μόνο του.
Ρωτήστε τον: “αισθάνεσαι τόσο άσχημα που σκέφτεσαι την αυτοκτονία;”
Εάν η απάντηση είναι ναι, ρωτήστε: έχεις σκεφτεί πώς θα το κάνεις;
Εάν η απάντηση είναι ναι, ρωτήστε: έχεις ότι χρειάζεσαι για να το κάνεις;
Εάν η απάντηση είναι ναι, ρωτήστε: έχεις σκεφτεί πότε θα το κάνεις;
Πρέπει να μάθετε όσο το δυνατόν περισσότερα για το τι σκέπτεται. Όσο περισσότερο έχει προγραμματίσει τις πράξεις του τόσο μεγαλύτερο κίνδυνο διατρέχει. Εάν ο άνθρωπος αυτός έχει προσχεδιάσει την μέθοδο και την χρονική στιγμή τότε βρίσκετε σε εξαιρετικά υψηλό κίνδυνο, γι’ αυτό το λόγο δεν πρέπει να διστάσετε να καλέσετε τη Γραμμή Παρέμβασης για την Αυτοκτονία 1018 και να εξασφαλίσετε ότι το άτομο αυτό θα πάρει βοήθεια από ειδικούς ψυχικής υγείας.
Sos
- Εάν αυτός ο άνθρωπος είναι κάτοχος όπλου και σας μιλήσει για την πρόθεση του να το χρησιμοποιήσει καλέστε άμεσα την αστυνομία ώστε να του αναιρεθεί η κατοχή του όπλου. Τα πυροβόλα χρησιμοποιούνται στην πλειοψηφία των περιπτώσεων και συνήθως εκείνοι που τα χρησιμοποιούν ως μέσω αυτοκτονίας δεν επιζούν. Αυτή είναι μια έκτακτη ανάγκη που πρέπει να αντιμετωπιστεί άμεσα από την αστυνομία.
- Αφήστε τον να εκφράσει τα συναισθήματα του με τον τρόπο που θέλει εκείνος. Αφήστε τον να κλάψει, να φωνάξει, να ορκιστεί και να κάνει ότι είναι γι’ αυτόν απαραίτητο για να απελευθερώσει τα συναισθήματα του. Όμως μην του επιτρέψετε να γίνει βίαιος ή να βλάψει τον εαυτό του.
- Μην προσπαθήσετε να βοηθήσετε αυτόν τον άνθρωπο μόνοι σας. Βεβαιωθείτε ότι παρακολουθείται από γιατρό και ειδικό ψυχικής υγείας.
- Προτού αφήσετε μόνο του τον άνθρωπο αυτό βεβαιωθείτε ότι δέχτηκε βοήθεια από ειδικό ψυχικής υγείας ή ότι ο κίνδυνος αυτοκτονίας έχει περάσει. Δεν μπορείτε να τον αφήσετε έως ότου περάσει ο κίνδυνος ή έως ότου μπει σε θεραπεία. Ένας άνθρωπος με αυτοκτονικό ιδεασμό είναι σε κίνδυνο κάθε στιγμή. Βεβαιωθείτε ότι κάνατε τις κατάλληλες ενέργειες για να τον βοηθήσετε πριν τον αφήσετε μόνο του.
- Εάν κάποιος σας πει να κρατήσετε μυστικό τις αυτοκτονικές του προθέσεις να θυμάστε ότι δεν μπορείτε να κρατήσετε αυτό το μυστικό. Σε καμία περίπτωση δεν μπορείτε να κρατήσετε ένα μυστικό που μπορεί να προκαλέσει το θάνατο κάποιου. Δεν παραβιάζετε μια προνομιούχο επικοινωνία λαμβάνετε τα απαραίτητα μέτρα για να αποτρέψετε μια αυτοκτονία. Αυτή είναι μια έκφραση αγάπης, φροντίδας, και σοβαρής ανησυχίας, και είναι η μόνη ηθική επιλογή σε μια κατάσταση τόσο σοβαρή όσο αυτή.
10/09: Παγκόσμια Ημέρα κατά της Αυτοκτονίας
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ: Ανησυχητικά τα στοιχεία της ΕΛ.ΑΣ για τις αυτοκτονίες στην Ελλάδα
ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Κατάθλιψη: 9 μύθοι που πρέπει να πάψετε να πιστεύετε
ΜΗ ΧΑΣΕΤΕ: Ευτυχία: 5 επιστημονικά τεκμηριωμένοι τρόποι για να την κατακτήσετε