«Μία ελληνική ψυχή», όπως το θέλει και ο τίτλος της έκθεσης στο Μουσείο Μπενάκη ήταν η περίπτωση του Τζον Κράξτον, του βρετανού ζωγράφου, που έζησε μια ζωή γεμάτη μαγεία, περιπέτειες, εξερευνήσεις, που γοητεύθηκε από την ελληνική αρχαιότητα και που αγαπούσε την Ελλάδα πάνω απ΄ όλα!
Απαράμιλλος πορτραιτίστας και τοπιογράφος στην Ελλάδα των μέσων του 20ού αιώνα περιφρονούσε παρ΄όλα αυτά τη φήμη του καλλιτέχνη και δεν νοιαζόταν καν να ολοκληρώσει τους πίνακές του, πόσο μάλλον να τους πουλήσει… Πολλά από τα έργα του έτσι, δεν έχουν παρουσιαστεί ποτέ, τώρα όμως στην έκθεση που εγκαινιάζεται την Τετάρτη 13 Απριλίου στο Μουσείο Μπενάκη Ελληνικού Πολιτισμού ενενήντα από αυτά, τα περισσότερα άγνωστα αναδεικνύουν όλες τις πτυχές της σταδιοδρομίας του.
Είναι χαρακτικά και σχέδια, πίνακες ζωγραφικής, φωτογραφίες και προσωπικά αντικείμενα αλλά και μία εντυπωσιακών διαστάσεων ταπισερί, ένα «Τοπίο με στοιχεία της φύσης», όπως είναι ο τίτλος της, που ο Κράξτον σχεδίασε και επέβλεψε στο Εδιμβούργο, όντας εξόριστος από την Ελλάδα στην διάρκεια της Δικτατορίας.
Εμπνευσμένη από την παραδοσιακή κρητική υφαντουργία, η ταπισερί αυτή συνοψίζει την αγάπη του για τον ελληνικό κόσμο. Άλλωστε από τον Οκτώβριο ως τον Ιανουάριο του επόμενου έτους η έκθεση θα μεταφερθεί και στην Κρήτη, στην Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων, ενώ στη συνέχεια θα παρουσιαστεί στο Λονδίνο. Πρόκειται για ένα αφιέρωμα στον εξαιρετικό καλλιτέχνη, που φέτος συμπληρώνονται εκατό χρόνια από τη γέννησή του. Είναι η ιστορία ενός κοσμοπολίτη νομά, γεμάτη από αισιοδοξία, που αντικατοπτρίζεται στους εξαίσιους πίνακές του, καταγράφοντας ένα επικό ταξίδι από το σκοτάδι στο φως.
Η ζωγραφική ως απόλαυση
Προικισμένος με εξαιρετικό ταλέντο και με την εύνοια της τύχης, ο Τζον Κράξτον (1922-2009), ένας «ηρωικός ηδονιστής», όπως χαρακτηρίζεται, ζούσε για την απόλαυση και την αποτύπωνε στη ζωγραφική του. Είχε καταξιωθεί άλλωστε ως καλλιτέχνης από πολύ νεαρή ηλικία κατά τα χρόνια του πολέμου στο Λονδίνο, μαζί με τον καλύτερό του φίλο, τον σπουδαίο ζωγράφο Λούσιαν Φρόιντ. Πάντα, όμως, λαχταρούσε την Ελλάδα.
Γεννημένος σε μια μουσικόφιλη και μποέμικη οικογένεια του Λονδίνου με ευρύ κοινωνικό κύκλο, ο Κράξτον είχε δείξει από παιδί το αναρχικό του πνεύμα και αργότερα την επιθυμία του μόνο να ζωγραφίζει. Κάτι που έμαθε όχι σε σχολές αλλά βλέποντας και αγαπώντας την τέχνη. Ανακάλυψε έτσι, κι ενώ ήταν ακόμη έφηβος, τον Γκρέκο και τον Πικάσο και λάτρεψε την αρχαία ελληνική τέχνη, που έβλεπε στα μουσεία, τα οποία επισκεπτόταν συχνά.
Όμως, αυτό που ονειρευόταν ήταν μια ζωή γεμάτη φως. Έκανε το πρώτο βήμα για το ταξίδι προς τον Νότο πηγαίνοντας για να σκιτσάρει στο Παρίσι το 1939, αλλά αναγκάστηκε να επιστρέψει στην Αγγλία λόγω του επικείμενου Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Έμεινε εγκλωβισμένος εκεί για έξι ατελείωτα χρόνια κι έγινε γνωστός ως ένα εκκεντρικό παιδί-θαύμα της τέχνης.
Η ζωή στην Ελλάδα
Χάρη στην προσωπική του γοητεία κατόρθωσε όμως, την άνοιξη του 1946 να επιβιβαστεί σε μαχητικό αεροπλάνο μαζί με τη σύζυγο του βρετανού πρέσβη και να προσγειωθεί στην Αθήνα. Κατά τις επόμενες δεκαετίες εξερεύνησε το Αιγαίο και παραδόθηκε στη σαγήνη του. Άλλωστε από τη στιγμή που έφτασε στη χώρα μας έως τον θάνατό του, όλο σχεδόν το έργο του εξυμνούσε τη ζωή, το φως και τα τοπία της Ελλάδας.
Είχε την τύχη άλλωστε να γνωρίσει τη χώρα μας πριν την έλευση του μαζικού τουρισμού, έτσι απολάμβανε την επιβίωση του μυθικού στοιχείου στην καθημερινότητα της ελληνικής επαρχίας, η οποία έμοιαζε απαράλλαχτη από τα χρόνια του Ομήρου… Είχε πολλούς διάσημους φίλους και σχεδίασε περίφημα εξώφυλλα για τα βιβλία του Πάντι (Πάτρικ) Λι Φέρμορ καθώς και ένα μπαλέτο για τη Μαργκότ Φοντέιν. Προτιμούσε, όμως, να ζωγραφίζει τους απλούς ανθρώπους – βοσκούς μαζί με τις οικογένειές τους, ναυτικούς και στρατιώτες‒ με τους οποίους του άρεσε να περνάει τον χρόνο του. Φημιζόταν και για το ιδιαίτερο χιούμορ του, είτε μιλούσε αγγλικά είτε ελληνικά. Κι όπως είχε πει κάποτε: «Όταν δεν είχα μοτοσικλέτα, ένιωθα σαν Κένταυρος που μεταμορφώνεται σε κουνιστό αλογάκι».
Η εξορία
Μετά από πολλές περιπλανήσεις και μεγάλα διαστήματα φιλοξενίας στο αρχοντικό του πιο στενού καλλιτέχνη φίλου του, του Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα, στην Ύδρα, μετακόμισε σε ένα παλιό σπίτι στο λιμάνι των Χανίων. Παρά την ευρυμάθειά του ωστόσο – αποτέλεσμα προσωπικής μελέτης παρά συστηματικών σπουδών- ουσιαστικά ήταν ένας αφελής ξένος. Το μεγάλο του θάρρος ή και η αμεριμνησία του τον έβαζαν σε μπελάδες. Έτσι, όταν εξορίσθηκε από την Ελλάδα κατά την περίοδο της Χούντας, ειπώθηκε πως το είχε παρατραβήξει με τα αστεία του, με τα οποία στην πραγματικότητα χλεύαζε την εξουσία.
Δέκα χρόνια έλειψε από την Ελλάδα, ανήσυχα χρόνια εξορίας, και τότε ταξίδεψε στο Εδιμβούργο –«την Αθήνα του Βορρά»– προκειμένου να σχεδιάσει και να επιβλέψει την ταπισερί που απέτινε φόρο τιμής στην παραδοσιακή κρητική υφαντουργία, στη μυθολογία, το κλίμα, τα τοπία και τον αισθησιασμό της χώρας. Το «Τοπίο με στοιχεία της φύσης» θα ταξιδέψει μάλιστα για πρώτη φορά από τη Σκοτία στην Ελλάδα και θα αποτελέσει το κεντρικό έκθεμα της έκθεσης.
Το σπίτι στα Χανιά
Η επιστροφή του στην Ελλάδα κατά τη Μεταπολίτευση ήταν για εκείνον το πιο πολύτιμο δώρο στην πορεία της καλότυχης ζωής του. Μετά την επανεγκατάστασή του στο σπίτι του στα Χανιά, η αέναα εξελισσόμενη τέχνη του αναγεννήθηκε. Αφομοίωσε σταδιακά όλες τις εποχές της ελληνικής δημιουργικότητας, τη γλυπτική της αρχαιότητας, τα βυζαντινά ψηφιδωτά, την εικονογραφία της Κρήτης και ένωσε το αρχαίο και το σύγχρονο, μέσα στην ίδια μεγαλεπήβολη εικόνα. Εξέφραζε με παιχνιδιάρικο τρόπο τη βαθιά του αγάπη για τους ανθρώπους, αλλά και για τις κατσίκες και τις γάτες.
Ο Τζον Κράξτον πέθανε σε νοσοκομείο του Λονδίνου το 2009 αλλά οι στάχτες του σκορπίστηκαν στο λιμάνι των Χανίων. Έγινε πια κι αυτός κομμάτι της Ελλάδας. Την έκθεση του Μουσείου Μπενάκη έχει επιμεληθεί ο φίλος και εκτελεστής της διαθήκης του Ίαν Κόλινς. Κι αυτή η έκθεση συμπίπτει με την έκδοση της βιογραφίας του στα ελληνικά με τίτλο «John Craxton, Ο αγαπημένος της ζωής. Μια ελληνική ψυχή» από τις εκδόσεις Πατάκη.
Info
Μουσείο Μπενάκη Ελληνικού Πολιτισμού: Κουμπάρη 1
«JOHNCRAXTON. Μια ελληνική ψυχή»
Διάρκεια: 13 Απριλίου 2022 -11 Σεπτεμβρίου
Διαβάστε επίσης:
Ρωσικά έργα τέχνης κατάσχουν Γάλλοι και Νοτιοκορεάτες
Αρχαιότητα και σύγχρονη τέχνη – Δεκαπενταετία επιτυχιών στο Κυκλαδικό Μουσείο