Θεωρώ ότι, με τις σημερινές συνθήκες πανδημίας η κατάρτιση προϋπολογισμού είναι σπορ υψηλού κινδύνου.
Κανένας δεν γνωρίζει ποιες θα είναι οι εξελίξεις στον τομέα του covid-19—ποια θα είναι η θεραπεία (αν υπάρξει), ποιο θα είναι το εμβόλιο (αν υπάρξει), πόσο γρήγορα θα διανεμηθεί, ποιες θα είναι οι παρενέργειές του, αν θα μεταλλαχθεί ο υιός.
Η οικονομία βαδίζει σε αχαρτογράφητα νερά. Η οικονομική θεωρία δεν έχει τίποτα να πει.
Οι οικονομολόγοι απλά κάνουν σενάρια. Δύο πράγματα μόνο είναι σίγουρα: η προσφορά και η ζήτηση έχουν καταρρεύσει ταυτόχρονα και οι κεντρικές τράπεζες μοιράζουν αφειδώς χρήμα προκειμένου να αποφύγουν την απόλυτη καταστροφή. Αυτά για σήμερα.
Για αύριο, κανείς δεν γνωρίζει.
Βέβαια, η ζωή συνεχίζεται. Όλοι προσπαθούν να κρατηθούν από μία αίσθηση κανονικότητας.
Για το υπουργείο οικονομικών αυτό ισχύει… μετ’ επιτάσεως!
Αναρωτιέμαι, όμως, αν δικαιολογείται τόση αισιοδοξία;
- Μετά από ύφεση 8,2% φέτος, θα δούμε ανάπτυξη 7,5% το 2022, μας λέει η προκαταρτική εισηγητική έκθεση. Δηλαδή, θα καλυφθεί ένα χάσμα 15,7 ποσοστιαίων μονάδων. Κι αυτό, με τα ήδη αισιόδοξα μεγέθη ως προς την έκταση της φετινής ύφεσης—που τελικά ενδέχεται (αν δεν είναι βέβαιο) να είναι πολύ βαθύτερη.
- Δικαιολογείται μία αλλαγή 11,8 μονάδων στην κατανάλωση, όταν οι καταναλωτές είναι φοβισμένοι και η αποταμίευση (επίσημη και κρυφή) αυξάνεται;
- Κατανοητή η έπαρση με τις μεγάλες επενδύσεις –και αυτή της Microsoft έδωσε φτερά στην φαντασία. Αλλά, πέρα από τις αναπόφευκτες ελληνικές καθυστερήσεις, με ποια λογική ένας επιχειρηματίας θα βιαστεί να επενδύσει τόσα χρήματα και σε τόσα σχέδια ώστε το φετινό -10,9% στις ακαθάριστες επενδύσεις να γίνει +30,4% του χρόνου; Αλήθεια; Μία αλλαγή πάνω από 40 μονάδες;
- Πως μπορεί η ίδια λογική να διέπει τις εξαγωγές όταν κανείς δεν ξέρει ποια θα είναι η κατάσταση στις διεθνείς αγορές; Παρά ταύτα, και στις εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών προβλέπεται μία αλλαγή από -24,8% το 2020 σε +22,2% το 2012!
- Σε τρέχουσες τιμές προβλέπεται ύφεση 13,5%, και ανάκαμψη της τάξης του 8,4% του χρόνου—λίγο πάνω από τον ρυθμό ανάπτυξης του 7,5%, σε πραγματικά μεγέθη. Πολλοί οικονομολόγοι θα αμφέβαλλαν για την ισχύ αυτής της πρόβλεψης.
Φοβάμαι ότι το υπουργείο ξεπέρασε τον εαυτόν του θέλοντας να προσφέρει κάποια μορφή σιγουριάς στους πολίτες.
Υπάρχει, βέβαια, κι αυτός ακριβώς ο αντίλογος: δεν πρέπει να δημιουργηθεί πανικός, πρέπει να δείξουμε πίστη στο μέλλον κοκ.
Θεμιτό και κατανοητό. Τι θα συμβεί, όμως, αν μεθαύριο αυτά τα νούμερα αποδειχθούν φρούδες ελπίδες;
Η δικαιολογία δεν «γνώριζα» δεν θα στέκει. Γιατί όλοι είναι υποψιασμένοι για το αύριο.
Τουλάχιστον, όσοι δεν εθελοτυφλούν όπως ο Τραμπ.
Μήπως θα ήταν φρόνιμο για το υπουργείο οικονομικών να καταρτίσει δύο προϋπολογισμούς – για δύο σενάρια, το καλό (που δημοσίευσε) και το κακό για να προετοιμάσει τον κόσμο;
Πολλοί θα θεωρήσουν ότι αυτό δεν γίνεται. Πολλά, όμως, δεν γίνονταν μέχρι πρόσφατα.
Και τώρα συμβαίνουν.
Ως ένα βαθμό το υπουργείο προσπαθεί να αυτοπεριορίσει την αισιοδοξία του.
Παραδέχεται ότι μια υγειονομική επιδείνωση θα μειώσει τον ρυθμό ανάπτυξης κατά 3 ποσοστιαίες μονάδες—από το 7,5% στο 4,5%. Θα έλεγα ότι η αισιοδοξία παραμένει κοντά σε μη ρεαλιστικά επίπεδα.
Η προετοιμασία για την επόμενη ημέρα είναι βασικό στοιχείο μίας ώριμης δημοκρατικής κοινωνίας. Και μία ώριμη δημοκρατική κοινωνία δεν ζει σε ψευδαισθήσεις.
Δεν υπάρχει κανείς, εκτός ΣΥΡΙΖΑ, που να μην εύχεται να είναι σωστές οι προβλέψεις του προϋπολογισμού.
Ο ρεαλισμός της πανδημίας, όμως, των γεωπολιτικών αλλαγών, των τοπικών και παγκόσμιων πολιτικών κρίσεων, της κλιματικής αλλαγής, δεν αφήνουν περιθώρια για εφησυχασμό.
Είναι σίγουρο ότι οι πολίτες θα αισθάνονται πιο ασφαλείς αν βλέπουν ρεαλισμό στην διαχείριση των κρίσεων.
Μπορεί, τελικά, λίγοι να διαβάζουν τον προϋπολογισμό και ακόμη λιγότεροι να τον λαμβάνουν υπόψη τους.
Αυτό δεν απαλλάσσει τους κυβερνώντες από την υποχρέωση του σκληρού – αν και ίσως πολιτικά κοστοβόρου– ρεαλισμού.