Μετά την πανδημία ακολούθησε μεγάλη συζήτηση σε διεθνή κλίμακα για την επιβράδυνση της παγκοσμιοποίησης. Λογικά, το covid-19 είχε ενισχύσει τον προστατευτισμό και τον οικονομικό εθνικισμό και ταυτόχρονα δημιουργήσει προβλήματα στην παραγωγή μέσω των προβλημάτων στις εφοδιαστικές αλυσίδες. Η υφέρπουσα υπόθεση ήταν πως μέχρι το 2019 τουλάχιστον η παγκοσμιοποίηση… βασίλευε περίπου ανενόχλητη. Η πανδημία, όμως, και στην συνέχεια ο πόλεμος Ρωσίας – Ουκρανίας την εκτροχίασαν.
Πρόσφατο άρθρο του ΔΝΤ ρίχνει κρύο νερό στην θέση αυτή. Συγκεκριμένα, εξετάζοντας ιστορικά την πορεία της παγκοσμιοποίησης από την βιομηχανική επανάσταση και μετά, ειδικά από το 1870 μέχρι το 2020, και χρησιμοποιώντας ως δείκτη το σύνολο των παγκόσμιων εισαγωγών και εξαγωγών εκφραζόμενο ως ποσοστό επί του παγκόσμιου ΑΕΠ, η μελέτη του ΔΝΤ δείχνει τα ακόλουθα αναμενόμενα και μη αναμενόμενα συμπεράσματα:
- Η πρώτη περίοδος παγκοσμιοποίησης τελείωσε ουσιαστικά με την κήρυξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Κύριοι παίκτες στην περίοδο της παγκόσμιας ανάπτυξης και ενοποίησης ήταν η Αργεντινή, η Αυστραλία, ο Καναδάς, η Ευρώπη και οι ΗΠΑ.
- Ακολούθησε η εικοσαετία 1920-1940, περίοδος προστατευτισμού και της Μεγάλης Ύφεσης, όπου η παγκοσμιοποίηση υποχώρησε δραματικά. Το εμπόριο και τα νομίσματα είχαν περιφερειακό χαρακτήρα, με την έννοια ότι η παγκόσμια οικονομία είχε χωριστεί σε ομάδες (Blocks) που συγκρούονταν μεταξύ τους.
- Η τρίτη περίοδος είναι από το 1945 έως το 1980, όπου το σύστημα Bretton Woods λειτούργησε ως η βάση και άγκυρα της παγκόσμιας οικονομίας με κύριο χαρακτηριστικό τις σταθερές διεθνείς ισοτιμίες των νομισμάτων, την ειδική σχέση δολαρίου και χρυσού, την σταδιακή απελευθέρωση των περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων και την πρωτοκαθεδρία των ΗΠΑ και της Ιαπωνίας.
- Η αύξηση των δημοσίων δαπανών, οι εξοπλισμοί και η κατάρρευση του συστήματος με την αποσύνδεση πλέον του δολαρίου από το χρυσό, οδήγησε στη νέα περίοδο 1980-2008, με την αντικατάσταση της GATT (General Agreement on Trade and Tariffs) από τον Διεθνή Οργανισμό Εμπορίου (World Trade Organization), την είσοδο της Κίνας στην παγκόσμια οικονομία, την ενσωμάτωση της πρώην ΕΣΣΔ στο παγκόσμιο εμπόριο, την απελευθέρωση όλων των κινήσεων κεφαλαίου και την δημιουργία ενός παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού πλέγματος. Αυτή είναι η περίοδος όπου ξεκινά και αναπτύσσεται το δεύτερο ιστορικό κύμα της παγκοσμιοποίησης.
Το …κρύο νερό ακολουθεί, στην πέμπτη και τελευταία περίοδο, από το 2008 έως το 2020 όπου το μέγιστο στο οποίο είχε φτάσει η παγκοσμιοποίηση το 2008, γίνεται ένα πλατό. Πολύ απλά, δηλαδή, από το 2008 και μετά η παγκοσμιοποίηση δεν αυξάνεται πλέον αλλά παραμένει στο επίπεδα που έχει φτάσει ακριβώς πριν την χρηματοπιστωτική κρίση του 2008/9.
Το ΔΝΤ αποκαλεί αυτήν την περίοδο slowbalization– δηλαδή επιβράδυνση της παγκοσμιοποίησης. Το ερώτημα, πλέον είναι αν τα νέα στατιστικά δεδομένα θα δείξουν υποχώρηση της μετά το 2020—όπως υποστηρίζουν αρκετοί οικονομολόγοι.
Το ενδιαφέρον του άρθρου εστιάζεται ακριβώς στο γεγονός ότι αντίθετα με την επικρατούσα θέση, η παγκοσμιοποίηση είχε ήδη πλαφονάρει από το 2008. Γεγονός που εξηγεί και τους χαμηλούς ρυθμούς ανάπτυξης που σημειώθηκαν σε όλη αυτήν την περίοδο. Κι αυτό αποτελεί απόδειξη ότι το παγκόσμιο, ανεξάρτητο, ανεξέλεγκτο χρηματοπιστωτικό σύστημα δεν δημιουργούσε πραγματική αξία – όπως δεν δημιουργεί και σήμερα.
Είναι πολύ πιθανό ότι, με βάση τις ιστορικές εξελίξεις, έχουμε ήδη μπει σε περίοδο αντίστοιχη αυτής του Μεσοπολέμου – με εξοπλισμούς, προστατευτισμό, γεωπολιτικές συγκρούσεις, αναβίωση του Ψυχρού Πολέμου, αμφισβήτηση της φιλελεύθερης δημοκρατίας, ανόδου των πολιτικών άκρων.
Το κρίσιμο ερώτημα είναι αν η τρέχουσα περίοδος θα έχει την ίδια κατάληξη με αυτήν του Μεσοπολέμου;
Διαβάστε επίσης
Στην παγκόσμια αναταραχή η αντιπολίτευση ομφαλοσκοπεί τραγικά