Αν βλέπαμε τα στοιχεία αυτά σε άλλη εποχή, θα είχε ήδη εγκατασταθεί στην Αθήνα το ΔΝΤ και η ευρωπαϊκή τρόικα.
Η παράθεση τους και μόνο, σταχυολογημένα από την έκθεση του Γραφείου Προϋπολογισμού της Βουλής, δημιουργεί άγχος:
- Μείωση του ΑΕΠ κατά 8,2% το 2020 (ίσως και περισσότερο όταν έχουμε τελικά στοιχεία) και αύξηση 2,7% το 2021 (με προοπτική να είναι ίσως χαμηλότερη).
- Μείωση της κατανάλωσης κατά 5,2%, των εξαγωγών κατά 43%, των επενδύσεων κατά 0,6%.
- Αύξηση του ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών από 1,5% του ΑΕΠ το 2019 στο 5,2% το 2020.
- Πρωτογενές έλλειμμα 8,4% του ΑΕΠ (οφείλαμε να είχαμε πλεόνασμα)
- Αύξηση του δημόσιου χρέους στο 205% του ΑΕΠ – 340 δις. ευρώ
- Ιδιωτικό χρέος (δεν περιλαμβάνονται τα 80 δις. από τα συσσωρευμένα 100 δις. σε φόρους) που αγγίζει τα 155 δις. ευρω.
- Μέτρα στήριξης που αγγίζουν τα 30 δις. ευρώ με προοπτική περαιτέρω αύξησης τους τουλάχιστον κατά 5 δις.
Το μεγάλο ερώτημα, βέβαια, που συχνά-πυκνά επανέρχεται στην επικαιρότητα αφορά την επόμενη ημέρα.
Δικαιολογημένα, κανείς δεν εκφράζει σιγουριά για τις όποιες προβλέψεις. Αντίθετα, ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στους κινδύνους.
Κατά κανόνα αυτοί που αναφέρονται είναι η πορεία της πανδημίας και των εμβολιασμών, ο χρόνος που θα απαιτηθεί για την επαναφορά της οικονομίας, το τελικό μέγεθος των μέτρων στήριξης που θα απαιτηθεί για να διατηρηθεί η οικονομία σε χειμέρια νάρκη και, οι γεωπολιτικές εντάσεις της περιοχής.
Δυστυχώς, οι κίνδυνοι είναι πιο έντονοι όσον αφορά αυτούς που αναφέρονται και περισσότεροι, καθώς υπάρχουν άλλοι που παραβλέπονται.
Για παράδειγμα, όλες οι προβλέψεις για την πορεία της πανδημίας υπήρξαν λαθεμένες, διότι μεροληπτούσαν υπέρ της αισιοδοξίας.
Τα χείριστα σενάρια δεν αναφερόντουσαν.
Στην ίδια λογική έχουν κινηθεί οι εκτιμήσεις για την ταχύτητα επαναφοράς της οικονομίας, για τις θετικές επιπτώσεις των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης, για την συμπεριφορά της κατανάλωσης και των επενδύσεων.
Μπορεί, όμως, να μην ληφθούν υπόψη κίνδυνοι όπως:
- Η διατήρηση του πληθωρισμού αν όχι σε αρνητικά τουλάχιστον σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα, γεγονός που θα επιβραδύνει την ανάπτυξη; Είναι τόσο μεγάλο πλέον το παραγωγικό κενό της ελληνικής οικονομίας (ήδη πριν την κρίση ήταν της τάξης του 5%) που θα είναι δύσκολο να σημειωθεί επιτάχυνση των πληθωριστικών πιέσεων – γεγονός που εξάλλου θα διευκολύνει τους χρεώστες.
- Η πιθανή απροθυμία των καταναλωτών να δαπανήσουν, καθώς διακατέχονται από τον φόβο της αβεβαιότητας; Μπορεί, βέβαια, να δούμε μία απότομη άνοδο τους πρώτους μήνες καθώς θα υπάρξει αναπλήρωση, αλλά είναι σίγουρο ότι αυτή θα συνεχιστεί;
- Οι εξοπλισμοί και οι γεωπολιτικοί κίνδυνοι ελέγχονται σε βαθμό που δεν θα επηρεάσουν τις εξελίξεις; Η Τουρκία προχωρεί σε κινήσεις που υποδηλώνουν στρατηγική απομάκρυνσης από τη Δύση. Οι αντιδράσεις της είναι λίγο ελεγχόμενες σε εξαιρετικά βραχυχρόνια βάση και σχεδόν καθόλου σε μεσοπρόθεσμη. Είμαστε σίγουροι, εξάλλου, πως για να κερδίσει προσωρινά χρόνο δεν εφαρμόζει την παλιά Σοβιετική συνταγή της ειρηνικής συνύπαρξης: ένα βήμα μπρος, δύο βήματα πίσω;
- Τέλος, χωρίς να σημαίνει πως ο κατάλογος εξαντλήθηκε, είμαστε βέβαιοι πως δεν θα επιστρέψει στην Ε.Ε. η Γερμανική μονεταριστική ορθοδοξία και δεν θα υποχρεωθεί η χώρα μας να εφαρμόσει μία επώδυνη πολιτική σταδιακής δημοσιονομικής προσαρμογής – οπότε η οικονομία θα επιβραδύνει, η πολιτική αντιπαράθεση θα οξυνθεί και η κοινωνική αναταραχή θα επανεμφανιστεί;
Είναι πράγματι δύσκολο να προετοιμαστεί η χώρα για αυτούς τους κινδύνους. Μπορούν, όμως, να ληφθούν ορισμένα μέτρα που έχουν την προοπτική να μετριάσουν τις αρνητικές επιπτώσεις των κινδύνων.
Ας αποφασιστεί, για παράδειγμα:
- Η ίδρυση της «κακιάς τράπεζας» ώστε να εξυγιανθεί επιτέλους το τραπεζικό σύστημα με τρόπο που αντιμετωπίζει και το μεγάλο θέμα της αναβαλλόμενης φορολογικής υποχρέωσης.
- Η ενίσχυση των δημόσιων επενδύσεων και της δημόσιας κατανάλωσης (μέσω της αναβάθμισης των δημόσιων αγαθών και των υποδομών τους καθώς και ευρύτερα των δευτερευουσών υποδομών σε φράγματα, γεφύρια, δρόμους, λιμάνια και της κατά παρέκκλιση προμηθειών –όπως π.χ. μεταφορικού υλικού) διότι έτσι επιταχύνεται η ανάπτυξη – όπως ορθά παρατηρεί η έκθεση του ΓΠΒ—και βελτιώνεται η κοινωνική συνοχή.
- Η με συνοπτικές διαδικασίες εφαρμογή του νέου πτωχευτικού κώδικα, η αναδιάρθρωση δημοσίων επιχειρήσεων – όπως των ναυπηγείων ώστε να συνεισφέρουν στην αύξηση της εγχώριας προστιθέμενης αξίας στα εξοπλιστικά προγράμματα– η δημιουργία ευέλικτων μονάδων στις τράπεζες που θα κρίνουν γρήγορα και με σύγχρονα κριτήρια τα νέα δάνεια.
Μπορεί οι εξελίξεις να υποταγούν στην αισιοδοξία μας. Η προετοιμασία για το «κακό σενάριο» μόνο καλό θα κάνει, όμως.