Η πιθανή μετάλλαξη του covid-19 έχει επιφέρει πανικό. Είναι τόσα πολλά τα όσα δεν γνωρίζουμε για τον συγκεκριμένο κορωνοϊό, ώστε κάθε νέα εξέλιξη αντιμετωπίζεται με τρόμο. Η ταχύτερη διασπορά θα μπορούσε, ίσως, να συνεισφέρει στην «ανοσία αγέλης»– όπως ισχυρίζονται μερικοί – αλλά τότε το κόστος σε ανθρώπινες ζωές θα αυξηθεί.
Το κρίσιμο ερώτημα είναι αν τα εμβόλια που παρασκευάζονται αντιμετωπίζουν την παραλλαγή ή όχι. Η επιστήμη δεν δίνει απαντήσεις – για την ώρα έχει σηκώσει ψηλά τα χέρια. Το βάρος πέφτει στις πολιτικές αποφάσεις και η σαφής τάση των κρατών παραπέμπει στις απαγορεύσεις και την εθνική εσωστρέφεια του πρώτου κύματος της πανδημίας.
Η εικόνα αρχίζει να θυμίζει βιβλίο, φιλμ, σήριαλ επιστημονικής φαντασίας – όπου η ανθρωπότητα δεν μπορεί να ελέγξει ένα θανατηφόρο ιό και είτε καταρρέει είτε εξολοθρεύεται.
Αν επιβεβαιωθούν οι χειρότεροι φόβοι για την μετάλλαξη, τότε η οικονομία θα μπει σε χειμερινή νάρκη. Αυτό τουλάχιστον μπορούμε να το προβλέψουμε με ακρίβεια.
Με την ίδια ακρίβεια μπορούμε να επισημάνουμε το πολιτικό κόστος των κυβερνητικών αντιδράσεων και των εξελίξεων—σε παγκόσμιο επίπεδο.
Στυγνές δικτατορίες όπως της Κίνας και της Β. Κορέας, δεν αφήνουν την πληροφόρηση να διαρρεύσει. Ελέγχουν το κάθε άτομο και την κάθε κίνηση του. Υπάρχει μία μόνο αλήθεια – αυτή της κυβέρνησης. Οι κοινωνίες αυτές δεν έχουν δημοκρατική παράδοση και η στέρηση της προσωπικής ελευθερίας είναι λίγο-πολύ αναμενομένη από το κοινωνικό σύνολο – αν δεν θεωρείται και φυσιολογική. Οι στυγνοί έλεγχοι, εξάλλου, συνεισφέρουν στην πιο αποτελεσματική αντιμετώπιση της συγκεκριμένης πανδημίας.
Στις ευρωπαϊκές δημοκρατίες, η πληροφόρηση είναι εκτεταμένη και η ταχύτητα διάδοσης της μεγάλη. Με ιστορία 150 ετών στην μάχη για την εγκαθίδρυση του κράτους δικαίου, η πανδημία ελέγχεται λιγότερο αποτελεσματικά. Στις δημοκρατίες η προσωπική ευθύνη υπερισχύει της κρατικής διείσδυσης, και ο κορωνοϊός δοκιμάζει έντονα τις διαχωριστικές γραμμές.
Το μεγάλο πολιτικό πρόβλημα εντοπίζεται στις δημοκρατίες που έχουν πέσει θύμα του δεξιού λαϊκισμού. Ο λαϊκισμός – ακόμη και ο αριστερός όπως του ΣΥΡΙΖΑ—έχει ένα βασικό χαρακτηριστικό: διαλαλεί με παχιά και ωραία λόγια αλλά είναι ανίκανος να διευθύνει τον πολύπλοκο οργανισμό που ονομάζεται «κράτος και οικονομία».
Δεν είναι διόλου τυχαίο ότι οι δύο χώρες που έχουν αποδειχθεί ανίκανες να διαχειριστούν την πανδημία είναι οι ΗΠΑ και το Η.Β. Αυτές επέλεξαν να φέρουν στην εξουσία ανίκανους ηγέτες και αυτή την επιλογή τους πληρώνουν σήμερα με ανθρώπινες ζωές.
Οι συνθήκες της πανδημίας ενισχύουν τον λαϊκισμό. Κι ας μην εθελοτυφλούμε: η απόρριψη του στις εκλογές του 2019 στην Ελλάδα, δεν σημαίνει πως το τέρας ηττήθηκε. Αντίθετα, ζει και βασιλεύει και ελλοχεύει.
Αν οι συνθήκες χειροτερέψουν – με μακρόχρονες καραντίνες, κλειστή οικονομία, μεγαλύτερη διάδοση, λιγότερα εμβόλια, περισσότερους θανάτους, αδύναμα μέτρα στήριξης, ο λαϊκισμός θα σηκώσει και πάλι κεφάλι.
Η απήχηση του είναι εκτεταμένη στις κοινωνικές ομάδες που χαρακτηρίζονται από χαμηλότερο εκπαιδευτικό πεδίο. Στην χώρα μας, με αποκορύφωμα την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ και με μόνιμο σύμμαχο την εκπαιδευτική κοινότητα, επικρατούν οι αμαθείς και—το πιο επικίνδυνο – οι ημιμαθείς.
Αυτές οι κοινωνικές ομάδες αποτελούν την εύκολη λεία του λαϊκισμού. Αυτή είναι η παγκόσμια εμπειρία και η χώρα μας δεν αποτελεί εξαίρεση.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η μάχη κατά του κορωνοϊού έχει την προτεραιότητα. Αλλά, είναι μάχη που δεν θα κερδηθεί, χωρίς την εκτεταμένη ενημέρωση της κοινωνίας για τις εξελίξεις, ιατρικές και οικονομικές, τα αίτια τους και τις επιπτώσεις τους.
Η αίσθηση της ασφάλειας που δίνει η λήψη μέτρων και η γνώση των υπευθύνων ότι κάνουν ότι καλύτερο μπορούν, δεν αποτελεί ασπίδα κατά του λαϊκισμού.
Η κυβέρνηση πράγματι κάνει ότι το καλύτερο της επιτρέπουν οι αντικειμενικές ιατρικές και οικονομικές συνθήκες. Υποφέρει, όμως, από έλλειμμα ενημέρωσης. Στο πρώτο κύμα, ήταν αποτελεσματική διότι φρόντισε και την ενημέρωση.
Αντιμετωπίζει το δεύτερο κύμα με τις δοκιμασμένες μεθόδους. Μόνο που τώρα τα πράγματα έχουν αλλάξει. Όπως ο κορωνοϊός. Η προσαρμογή είναι αναγκαία και σε όφελος του τόπου.