Διαβάζοντας τις διαβεβαιώσεις ότι η ιστορία της Silicon Valley Bank (SVB) δεν θα έχει επίπτωση ούτε στις ΗΠΑ, ούτε στην Ε.Ε. , ούτε παγκόσμια, αναρωτιέμαι όχι για τα ψέματα των ειδικών όσο για το γεγονός ότι θεωρούν τους πολίτες ως απόλυτα αφελείς. Πράγματι δεν θεωρώ ότι αντιμετωπίζουμε μία νέα χρηματοπιστωτική κρίση όπως αυτή του 2008/9, το τόνισα από αυτόν τον χώρο και χθες. Δεν μπορώ, όμως, να καταλάβω πως στο σημερινό παγκοσμιοποιημένο χρηματοπιστωτικό σύστημα, εξειδικευμένοι τεχνοκράτες έχουν το θράσος να ισχυρίζονται ότι η Ε.Ε. είναι ασφαλής επειδή το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα δεν έχει έκθεση στην SVP. Αν τώρα, αποκαλυφθεί ότι έχει έκθεση η Signature Bank και σ’ αυτήν π.χ. η Citibank, τότε μήπως θα ανησυχήσουν οι χρηματοπιστωτικοί ταγοί της Ε.Ε.;
Δεν αμφιβάλλω ότι στις ΗΠΑ το υπουργείο οικονομικών (Treasury), η κεντρική τράπεζα (FED) και ο ασφαλιστικός οργανισμός (Federal Deposit Insurance Corporation) έχουν τα μέσα και την γνώση, τα εργαλεία δηλαδή και την θέληση, να ελέγξουν την κατάσταση – χωρίς αυτό να σημαίνει πως αν οι αγορές αποφασίσουν διαφορετικά δεν θα έχουμε επανάληψη του 2008/9. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι οι New York Times μιλάνε για την κατάσταση χρησιμοποιώντας τον όρο carnage — που χαλαρά μεταφράζεται ως «μακελειό».
Αυτό που έχει σημασία, όμως, είναι ότι το ακατάπαυστο κυνήγι του κέρδους, η μεγάλη υποβάθμιση της έννοιας του ρίσκου, η έλλειψη επαρκούς και αποτελεσματικής εποπτείας, έχουν συνδυαστικά φέρει στην ζωή ένα ανεξέλεγκτο τέρας – ένα πλέγμα τραπεζών πάσης μορφής, ασφαλιστικών οργανισμών, ιδιωτικών επενδυτικών γραφείων και, πάνω απ’ όλα εταιρειών διαβάθμισης κινδύνου (rating agencies) που δεν μπορεί να επιζήσει παρά μόνο με την διαρκή γιγάντωση του. Για να την διασφαλίσει ανακαλύπτει διαρκώς νέα «προϊόντα» που διατίθενται από νέες αγορές σε μεγέθη που ξεπερνούν την ικανότητα μας να τα συνειδητοποιήσουμε πραγματικά.
Αυτή η μορφή του καπιταλισμού, που συχνά αποκαλείται «χρηματοπιστωτικός καπιταλισμός» είναι έτσι από την φύση της ασταθής. Δεν είναι διόλου τυχαία ότι από την εμφάνιση του περίπου στα μέσα της δεκαετίας του 1980, οι χρηματοπιστωτικές κρίσεις, άλλοτε μικρές, άλλοτε μεγάλες, έχουν πυκνώσει σε εμφάνιση και συχνά μεγαλώσει σε ένταση και έκταση. Υπήρξε αναγνώριση των κινδύνων, γι’ αυτό και λήφθηκαν μέτρα προστασίας – ιδιαίτερα μετά την κρίση του 2008/9. Δυστυχώς, όμως, το μάθημα δεν το μάθαμε. Το μελάνι δεν είχε καλά-καλά στεγνώσει στο νόμο των ΗΠΑ που επιχειρούσε να βάλει μία τάξη στον ανεξέλεγκτο δανεισμό υψηλού ρίσκου (Frank-Dodd Act) και ο χρηματοπιστωτικός τομέας είχε ξεκινήσει καμπάνια αποδυνάμωσής του. Από τότε ο κατήφορος δεν έχει σταματήσει.
Η νοοτροπία που έχει επικρατήσει είναι επικίνδυνα σαθρή. Στις ανακοινώσεις τους οι αρμόδιες αρχές των ΗΠΑ τονίζουν τρία πράγματα: πρώτο, ότι δεν υπάρχει κίνδυνος εξάπλωσης της κρίσης. Δεύτερο, ότι οι καταθέτες θα αποζημιωθούν. Τρίτο, ότι οι φορολογούμενοι πολίτες δεν θα επιβαρυνθούν. Θα πρέπει να αναγνωριστεί ότι αυτές είναι οι σωστές αντιδράσεις- σε πρώτη φάση. Στην συνέχεια, θα περίμενε κανείς ότι οι αρμόδιες εποπτικές αρχές θα αναφερθούν στα αίτια της πτώσης και στα μέτρα που σκοπεύουν να πάρουν. Με βεβαιότητα μπορώ να πω πως αυτήν την φάση δεν θα την ζήσουμε.
Το σύστημα έχει αποκτήσει την δική του δυναμική και, λόγω μεγέθους, όλοι το φοβούνται. Λειτουργεί, εξάλλου, εκ του ασφαλούς. Μπορεί οι αρμόδιοι στις ΗΠΑ να είναι γαλαντόμοι με τους καταθέτες και σκληροί με τους μετόχους και την διοίκηση της SVB, αλλά το ερώτημα είναι αν αυτό θα μπορούσε να ισχύσει αν στην θέση της SVB βρισκόταν π.χ. η Goldman Sachs ή η JPMorgan; Διότι, στην δική τους περίπτωση θα ίσχυε το too big to fail (πολύ μεγάλος για να αποτύχει) και οι φορολογούμενοι θα πλήρωναν το μάρμαρο – όπως συνέβη το 2008/9.
Το σύστημα είναι οικονομικά θνησιγενές και πολιτικά καταστρεπτικό για την φιλελεύθερη δημοκρατία. Αυτή η διαπίστωση δεν αμφισβητείται – η έλευση κρίσεων είναι νομοτελειακή. Το ερώτημα είναι αν οι ταγοί θα αναγνωρίσουν το πρόβλημα και θα έχουν την τόλμη να το αντιμετωπίσουν με ριζοσπαστικά μέτρα (π.χ. την επαναφορά της απαγόρευσης στις τράπεζες να έχουν ταυτόχρονα επενδυτική και λιανική δράση) ή θα συνεχίσουν την σιωπηλή ανοχή τους, απλά ελπίζοντας ότι ένα νέο και πολύ χειρότερο του 2008/9 συμβάν δεν θα σκάσει στα δικά τους χέρια.
Διαβάστε επίσης
Τέρμα στην ομφαλοσκόπηση: κάνε το όπως με την Ολυμπιακή