Οι νέοι δημοσιονομικοί κανόνες στο Σύμφωνο Σταθερότητας, βρίσκουν την Ελλάδα σε μια περίοδο που είναι από τις πιο…fiscally correct οικονομίες στην ευρωζώνη, έχοντας την κεκτημένη ταχύτητα της σκληρής προσαρμογής που πέτυχε στο πλαίσιο των τριών μνημονίων και το ασφυκτικό πλαίσιο της εποπτείας των αγορών που δεν επιτρέπει δημοσιονομικές παρεκκλίσεις.
Παρόλα αυτά τα σημεία που κερδίζει η Αθήνα με βάση το νέο πλαίσιο, ενισχύουν περαιτέρω την ορατότητα των επενδυτών για την δημοσιονομική εξέλιξη της ελληνικής οικονομίας τα επόμενα χρόνια, η οποία όμως με ή χωρίς νέους δημοσιονομικούς κανόνες οφείλει να παραμείνει εντός των στόχων που ήδη κινείται.
Πρακτικά δύο βασικά σημεία για την Ελλάδα είναι οι αμυντικές δαπάνες και η διευθέτηση για την ενσωμάτωση των τόκων επίσημων δανείων στο δημόσιο χρέος, η οποία είναι προγραμματισμένη για το 2033 και η οποία δεν θα ληφθεί υπόψη στους υπολογισμούς εξέλιξης του ελληνικού δημοσίου χρέους όσον αφορά την εφαρμογή των νέων δημοσιονομικών κανόνων.
Ειδικότερα,
- Όσον αφορά στην διαχείριση των αμυντικών δαπανών ικανοποιείται το πάγιο αίτημα της Ελλάδας για ειδική μεταχείριση των αμυντικών δαπανών. Ειδικότερα προβλέπεται ότι αν ένα κράτος-μέλος έχει υψηλότερες επενδύσεις σε άμυνα σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, ή προβαίνει σε μια σημαντική αύξηση των επενδύσεων του στην άμυνα, εισάγεται η δυνατότητα οι δαπάνες αυτές να μην λαμβάνονται υπόψη για την ένταξη ή μη του κράτους μέλους σε Διαδικασία Υπερβολικού Ελλείμματος. Οι επενδύσεις στην άμυνα είναι η μοναδική κατηγορία δαπανών για την οποία εισάγεται ρητά αυτή η πρόνοια. Βέβαια η Ελλάδα παράγει πρωτογενή πλεονάσματα ενώ απέχει από το όριο του 3% του ΑΕΠ για το δημοσιονομικό έλλειμμα καθώς με βάση τον προϋπολογισμό το έλλειμμα είναι 2,1% του ΑΕΠ φέτος και αναμένεται περαιτέρω αποκλιμάκωση στο 1,1% του ΑΕΠ το 2024. Στόχοι που είναι δεσμευτικοί πρωτίστως απέναντι στις αγορές και στους οίκους αξιολόγησης από τους οποίους η χώρα επιδιώκει να αποσπάσει επιπλέον αναβαθμίσεις τον επόμενο χρόνο. Ωστόσο σε ένα υποθετικό σενάριο που η χώρα περνούσε στην περιοχή του 3% εάν ετίθετο θέμα διαδικασίας υπερβολικού ελλείμματος θα υπήρχε ειδική διαχείριση στις αμυντικές δαπάνες, διευκολύνοντας την θέση της χώρας.
- Γίνεται ρητή αναφορά με θετικό τρόπο στο ζήτημα που θα προκύψει το 2033 σε σχέση με τον υπολογισμό των τόκων των δανείων του επίσημου τομέα στο ελληνικό δημόσιο χρέος, απαλλάσσοντας έτσι τη χώρα από ένα «πονοκέφαλο» ως προς τους δημοσιονομικούς κανόνες της ΕΕ. Πρακτικά βάσει των συμφωνιών που είχαν γίνει το 2013, εν μέσω κρίσης, αποφασίστηκε το πάγωμα τόκων από το δάνεια του EFSF μέχρι το 2022, ορόσημο που πήρε νέα παράταση μέχρι το 2033, όταν έγινε νέα συμφωνία το 2018. Με βάση αυτή θα λήξουν σχεδόν 25 δισ. ευρώ πληρωμών τόκων από το δάνειο του EFSF το 2033 εκτινάσσοντας στιγμιαία κατά σχεδόν 8 μονάδες το χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ. Αυτό δεν σημαίνει ανάλογη επιβάρυνση στο έλλειμμα καθώς λογιστικά κάθε έτος οι δαπάνες αυτές υπολογίζονται όπως αναφέρουν αρμόδια στελέχη. Με την πρόβλεψη που έγινε στο πλαίσιο των νέων κανόνων καθίσταται σαφές πως αυτή η αύξηση των τόκων επίσημων δανείων στο δημόσιο χρέος, η οποία είναι προγραμματισμένη για το 2033 και δεν αποτελεί αιφνιδιασμό για τις αγορές, δεν θα ληφθεί υπόψη στους υπολογισμούς εξέλιξης του ελληνικού δημοσίου χρέους όσον αφορά την εφαρμογή των νέων δημοσιονομικών κανόνων. Δεν θα βρεθεί δηλαδή η χώρα υπόλογη για παραβίαση των δημοσιονομικών κανόνων κτυπώντας καμπανάκια στις αγορές και να βρεθεί στη δυσάρεστη θέση να λάβει πρόσθετα μέτρα προσαρμογής.
Μείωση του χρέους
- Η μείωση του δημοσίου χρέους θα είναι σταδιακή, ώστε να προστατευτεί η δυναμική της ανάκαμψης της Ευρωπαϊκής οικονομίας. Με τους υφιστάμενους κανόνες κάθε κράτος-μέλος που έχει χρέος άνω του 60% του ΑΕΠ είναι υποχρεωμένο να μειώνει κάθε χρόνο το χρέος του κατά το 1/20 του υπερβάλλοντος ποσού. Στην πράξη αυτό για την Ελλάδα σημαίνει ετήσια μείωση χρέους 4,5%-5% τα επόμενα χρόνια. Με τους νέους κανόνες η απαιτούμενη μείωση χρέους θα υπολογίζεται με βάση τα χαρακτηριστικά κάθε κράτους μέλους, ενώ ως ελάχιστο όριο για τα κράτη με υψηλό χρέος (>90% του ΑΕΠ) όπως η Ελλάδα τίθεται η ετήσια μέση μείωση του χρέους κατά 1%. Σημειώνεται ότι τα τελευταία τρία χρόνια (2021-2023) η Ελλάδα μειώνει το λόγο χρέος προς ΑΕΠ κατά περισσότερες από δέκα μονάδες ετησίως. Επιπλέον με τους νέους δημοσιονομικούς κανόνες μειώνονται οι ελάχιστες απαιτήσεις για περιορισμό των δημοσιονομικών ελλειμμάτων. Ειδικότερα τόσο οι υφιστάμενοι όσο και οι νέοι κανόνες προβλέπουν ότι τα κράτη θα πρέπει κατά κανόνα να θέτουν στόχους για το δημοσιονομικό έλλειμμα οι οποίοι να είναι πιο φιλόδοξοι από το ανώτατο όριο 3% που ορίζει η Συνθήκη. Ο σκοπός τους είναι να διασφαλιστεί ότι ακόμη και σε περιόδους οικονομικής κρίσης, όταν δηλαδή το έλλειμμα θα είναι εκ των πραγμάτων υψηλότερο, τα κράτη μέλη θα κατορθώσουν να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους. Στο υφιστάμενο πλαίσιο, υπάρχουν δύο τέτοια ανώτατα όρια τα οποία στην περίπτωση της Ελλάδας συνεπάγονται μέγιστο έλλειμμα ίσο με 0,5% του ΑΕΠ και 0,7% του ΑΕΠ αντίστοιχα. Με τους νέους κανόνες, τα παραπάνω όρια καταργούνται και στην θέση τους τίθεται ένα ενιαίο και λιγότερο αυστηρό ανώτατο όριο ελλείμματος, το οποίο προβλέπει ότι το έλλειμμα δεν θα πρέπει να υπερβαίνει το 1,5% του ΑΕΠ.
- Προστασία φιλοαναπτυξιακών επενδύσεων Με τους νέους δημοσιονομικούς κανόνες δημιουργείται περισσότερος δημοσιονομικός χώρος για την πραγματοποίηση επενδύσεων που έχουν αναπτυξιακό χαρακτήρα και συμβάλουν στην αντιμετώπιση σύγχρονων προκλήσεων όπως η ψηφιακή και πράσινη μετάβαση, η αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, η ενεργειακή ασφάλεια, η οικονομική ανθεκτικότητα, η κοινωνική συνοχή και η άμυνα. Αυτό δεν σημαίνει πλήρη εξαίρεσή τους από τον υπολογισμό του ελλείμματος και του χρέους. Κάτι τέτοιο δεν θα ήταν άλλωστε εφικτό δεδομένου ότι και αυτές οι δαπάνες από κάπου θα πρέπει τελικά να πληρωθούν. Ωστόσο τα κράτη που δεσμεύονται να πραγματοποιήσουν ένα σύνολο μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων θα μπορούν να αιτηθούν μεγαλύτερη περίοδο προσαρμογής (έως 7 αντί για 4 έτη) προκειμένου να πετύχουν τους δημοσιονομικούς τους στόχους.
- Ρήτρες διαφυγής Με το νέο πλαίσιο αναγνωρίζεται ρητά η δυνατότητα παρεκκλίσεων από τις προβλέψεις των τετραετών Σχεδίων Προσαρμογής, είτε σε περίπτωση που επέλθει σοβαρή οικονομική ύφεση στη ζώνη του ευρώ ή την ΕΕ («Γενική Ρήτρα»), είτε σε εξαιρετικές περιστάσεις που βρίσκονται εκτός του ελέγχου των εθνικών κυβερνήσεων και έχουν σημαντική επίπτωση στα δημόσια οικονομικά τους («ειδική ρήτρα»). Η απόφαση θα λαμβάνεται από το Συμβούλιο Υπουργών κατόπιν πρότασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Ιδιαίτερα σημαντικό είναι το γεγονός ότι όσον αφορά τις ειδικές ρήτρες αναγνωρίζεται ότι την πρωτοβουλία για την εκκίνηση της διαδικασίας θα την έχουν τα κράτη μέλη τα οποία θα υποβάλουν σχετικό αίτημα στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή (αποτέλεσε αίτημα της Ελλάδας που έγινε αποδεκτό).
Διαβάστε επίσης
Στουρνάρας: Η ελληνική οικονομία προβλέπεται να αναπτυχθεί με ταχύτερους ρυθμούς από την ευρωζώνη