Ο παγκόσμιος ιστός γίνεται 30 ετών φέτος. Στις 12 Μαρτίου 1989, ο Sir Tim Berners-Lee δημοσίευσε την πρότασή του για τη σύνδεση πληροφοριών έτσι ώστε να μπορεί εύκολα κανείς να τις μοιραστεί και να αποκτήσει πρόσβαση σε αυτές, περιγράφοντας πώς ένας «ιστός» σημειώσεων με συνδέσμους (όπως αναφορές) μεταξύ τους είναι πολύ πιο χρήσιμος από ένα σταθερό ιεραρχικό σύστημα. Αλλά η αστρονομική ανάπτυξη του ιστού θα μπορούσε να είναι και η πτώση του, προειδοποιεί ο Berners-Lee.
Τιμώντας την επέτειο της έναρξής του και για να εξηγήσουμε κάποιες από τις ανησυχίες του δημιουργού του, ακολουθούν οκτώ πράγματα που πιστεύουμε ότι όλοι πρέπει να γνωρίζουν για τον παγκόσμιο ιστό, το παρελθόν του και το πιθανό μέλλον του.
1. Σταματήστε να το αποκαλείτε Internet, παρακαλώ
Το διαδίκτυο (Internet) και ο παγκόσμιος ιστός δεν είναι το ίδιο πράγμα, παρόλο που οι όροι χρησιμοποιούνται μερικές φορές ως συνώνυμα. Το Διαδίκτυο είναι ένα τεράστιο δίκτυο υπολογιστών, συμπεριλαμβανομένων διακομιστών και κέντρων δεδομένων που βρίσκονται σε όλο τον κόσμο – κυριολεκτικά εκατοντάδες εκατομμύρια από αυτά. Ο παγκόσμιος ιστός είναι ένας από τους τρόπους με τους οποίους οι άνθρωποι έχουν πρόσβαση στις πληροφορίες που είναι αποθηκευμένες στο Διαδίκτυο.
Όταν στέλνετε μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, ταξιδεύουν μέσω του Διαδικτύου – αλλά όχι μέσω του ιστού. Εάν είστε χρήστης μιας εφαρμογής άμεσων μηνυμάτων όπως το WhatsApp, αυτή χρησιμοποιεί το διαδίκτυο αλλά όχι τον ιστό, και το ίδιο ισχύει για υπηρεσίες όπως το Skype. Ο παγκόσμιος ιστός χρησιμοποιεί κάτι που λέγεται πρωτόκολλο μεταφοράς υπερκειμένου (το HTTP που έχετε δει σε ηλεκτρονικές διευθύνσεις) ως βάση για την επικοινωνία και τη διανομή πληροφοριών.
2. Όλα άρχισαν κοντά στα σύνορα μεταξύ Ελβετίας και Γαλλίας
Ο Berners-Lee ήταν προγραμματιστής λογισμικού που εργαζόταν στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Πυρηνικών Ερευνών (CERN) όταν επινόησε την ιδέα για τον παγκόσμιο ιστό.
Το CERN δημιουργήθηκε το 1954 και βρίσκεται εκατέρωθεν των γαλλο-ελβετικών συνόρων, κοντά στη Γενεύη. Αν και η αρχική του εστίαση ήταν η πυρηνική φυσική, ο οργανισμός συνδέεται πλέον περισσότερο με τη σωματιδιακή φυσική και φιλοξενεί τον Μεγάλο Επιταχυντή Αδρονίων – τον ισχυρότερο επιταχυντή σωματιδίων στον κόσμο.
3. Θα μπορούσε να είχε ονομαστεί Mish Mash Mesh
Εντάξει, αυτό είναι σαφώς υπερβολή από την πλευρά μας. Αλλά μια από τις πρώτες προτάσεις του Berners-Lee για το όνομα του «ιστού σημειώσεων με συνδέσμους» ήταν το Information Mesh. Σκέφτηκε επίσης να το αποκαλούσε Information Mine ή Mine of Information.
Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς έναν κόσμο όπου κανείς δεν θα χρειαζόταν ποτέ να ζοριστεί λέγοντας «ντάμπλγιου, ντάμπλγιου, ντάμπλγιου, τέλεια» όλη την ώρα. Αλλά σχεδόν συνέβη. Αυστηρά μιλώντας, δεν χρειάζεται να χρησιμοποιήσετε το www. στην αρχή μιας διεύθυνσης ιστού – θα λειτουργήσει μια χαρά χωρίς αυτό. Είναι μία σύμβαση ή συνήθεια που μας έχει κολλήσει. Ο σκοπός της ήταν απλά να λειτουργήσει ως δείκτης ότι ένας server δικτύου ήταν σε χρήση.
4. Παραλίγο να μη συμβεί ποτέ
Όταν ο Berners-Lee υπέβαλε την ιδέα του, ο τότε διευθυντής του στο CERN, Mike Sendall, δεν ενθουσιάστηκε αμέσως με την ιδέα. Την περιέγραψε ως «αόριστη, αλλά συναρπαστική». Αρκετά συναρπαστική για να μην προβάλει αντίσταση στο να αναπτύξει ο Berners-Lee περαιτέρω τις ιδέες του. Αλλά αυτό δεν συνέβη μέχρι το επόμενο έτος. Ωστόσο, μέχρι τον Οκτώβριο του 1990, είχε ολοκληρώσει τρία από τα πιο σημαντικά και διαρκή στοιχεία του παγκόσμιου ιστού:
- A) Γλώσσα σήμανσης HyperText ή HTML. Αυτή είναι η σειρά των ετικετών μορφοποίησης και των κωδίκων που χρησιμοποιούνται στον ιστό για να συνδέσουν πληροφορίες και να δημιουργήσουν συνδέσμους. Χρησιμοποιείται επίσης για να αλλάξει τον τρόπο εμφάνισης των πληροφοριών. Για παράδειγμα, για να κάνετε την λέξη πιγκουίνος να εμφανίζεται με έντονα γράμματα, θα συμπεριλάβετε τις ακόλουθες ετικέτες HTML: πιγκουίνος .
- Β) Πρωτόκολλο μεταφοράς υπερκειμένου ή HTTP. Αυτό είναι ένα πρωτόκολλο – ένας συμφωνημένος και τυποποιημένος τρόπος να κάνεις κάτι. Σε αυτήν την περίπτωση, αναφέρεται στον τρόπο με τον οποίο συνδέονται οι πληροφορίες που υπάρχουν κάπου online, τον τρόπο με τον οποίο συνδέονται με άλλους πόρους και τον τρόπο με τον οποίο μεταφέρονται στην οθόνη του χρήστη μέσα από τον ιστό. Άλλα πρωτόκολλα χρησιμοποιούνται για άλλες υπηρεσίες που λειτουργούν μέσω του Διαδικτύου. Στην περίπτωση του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, για παράδειγμα, θα βρείτε το MAILTO για να διαπιστώσετε ποιο πρωτόκολλο χρησιμοποιείται.
- Γ) Ομοιόμορφο αναγνωριστικό πόρου ή URI. Μπορείτε να το σκεφτείτε ως μια μοναδική διεύθυνση που χρησιμοποιείται για τον προσδιορισμό της θέσης και των ιδιοτήτων κάθε πόρου που είναι διαθέσιμος στο Διαδίκτυο. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό εδώ, διότι επιτρέπει την άμεση αναγνώριση των πληροφοριών στον παγκόσμιο ιστό. Ίσως να είστε εξοικειωμένοι με τον όρο URL (ομοιόμορφος εντοπισμός πόρων). Είναι μια μορφή URI. Ας δούμε αυτό το παράδειγμα URI: https://www.weforum.org/ για να καταλάβουμε πώς λειτουργεί. Το HTTPS σας λέει ότι αυτό είναι υπερ-κείμενο, επομένως είναι στο διαδίκτυο. Αν έλεγε FTP αντ ‘αυτού, θα γνωρίζατε ότι ήταν ένας χώρος μεταφοράς αρχείων. Το S δηλώνει ότι γίνεται χρήση κρυπτογράφησης για πρόσθετη ασφάλεια.
5. Μπορείτε να δείτε ακόμα τον πρώιμο ιστό
Ο πρώτος ιστότοπος ήταν το info.cern.ch. Το CERN τον φιλοξένησε στον επιτραπέζιο υπολογιστή του Berners-Lee. Μπορείτε ακόμα να το δείτε αν ακολουθήσετε αυτόν τον σύνδεσμο.
Το 1991, ο Berners-Lee άρχισε να αντιλαμβάνεται πόσο σημαντικό είναι να κάνει το διαδίκτυο ανοιχτή πλατφόρμα, λέγοντας: «Αν η τεχνολογία ήταν ιδιόκτητη και υπό τον απόλυτο έλεγχό μου, πιθανότατα δεν θα είχε απογειωθεί. Δεν μπορείς να προτείνεις κάτι να είναι ένας καθολικός χώρος και ταυτόχρονα να τον ελέγχεις».
Το 1993, ο Berners-Lee και το CERN ανακοίνωσαν ότι ο κώδικας που χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή του διαδικτύου θα είναι ελεύθερα διαθέσιμος για χρήση από οποιονδήποτε. Ήταν αυτή η κίνηση που πυροδότησε την ανάπτυξη του παγκόσμιου ιστού που χρησιμοποιούμε σήμερα όλοι.
6. Πανταχού παρούσα παρακολούθηση
Πολλές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στο διαδίκτυο συλλέγουν δεδομένα χρηστών για χρόνια και ενώ οι περισσότεροι από εμάς δεεν έχουν πρόβλημα να ανταλλάσσουν δεδομένα με ελεύθερη πρόσβαση σε υπηρεσίες, υπάρχουν σήμερα τεράστιες ποσότητες προσωπικών δεδομένων στα χέρια εμπορικών οντοτήτων. Αυτό έχει δημιουργήσει μια παγκόσμια κουλτούρα επιτήρησης, προειδοποιεί ο Berners-Lee, η οποία θέτει σε κίνδυνο την ελευθερία του λόγου, διευκολύνει καταπιεστικά καθεστώτα και θέτει ακόμα και ζωές σε κίνδυνο. Θα μπορούσε να είναι ένας από τους παράγοντες που συμβάλλουν στη στασιμότητα του ιστού.
7. Η μάστιγα των fake news
Στο Twitter, οι ψευδείς πληροφορίες εξαπλώνονται έξι φορές ταχύτερα από τις αληθινές και είναι πολύ πιο πιθανό να διαμοιραστούν. Εν μέρει αυτό συμβαίνει λόγω της σκόπιμης χρήσης bots και ψεύτικων λογαριασμών για να βοηθήσουν στην εξάπλωσή τους. Αλλά μπορεί επίσης να έχει να κάνει με την αλαζονεία ορισμένων fake news και το πώς απευθύνονται στους ανθρώπους. Ούτως ή άλλως, υπονομεύουν την εμπιστοσύνη και η εμπιστοσύνη είναι εξαιρετικά σημαντική, αν ο ιστός θέλει να παραμείνει μια βιώσιμη πλατφόρμα στο μέλλον.
8. Το splinternet
Ίσως η πιο σημαντική απειλή για τον ιστό – και αναμφισβήτητα, η πιο υπαρξιακή – είναι η ανάπτυξη αυτού που συνήθως αναφέρεται ως splinternet. Αυτός ο όρος αναφέρεται στην πιθανότητα ο ιστός (και μάλιστα το Διαδίκτυο στο σύνολό του) να σπάσει σε μικρότερα περιφερειακά κομμάτια.
Εν μέρει, είναι μια αντίδραση από ορισμένες κυβερνήσεις κρατών σε αυτό που βλέπουν ως αδικαιολόγητη επιρροή ενός μικρού αριθμού τεχνολογικών γίγαντων. Καθώς οι εθνικές αυτές κυβερνήσεις εφαρμόζουν διαφορετικά επίπεδα ρύθμισης, η ίδια η ιδέα ενός παγκόσμιου ιστού διακυβεύεται. Αυτό που κάποτε θεωρούσαμε ως ένα δεμένο, χωρίς σύνορα, ίσο πεδίο που προσφέρει μια ενιαία online εμπειρία για όλους ανεξάρτητα από το ποιοι είναι, δεν θα ισχύει πια.