Μια κρύπτη που κράτησε καλά φυλαγμένο το μυστικό της επί αιώνες. Βαθιά βαλμένη μέσα στο λαμπρό μαυσωλείο, που κτίσθηκε για να μην έρθουν οι βέβηλοι και ταράξουν το ύπνο της κυράς, που ήθελε να προστατέψει. Η ιστορία ξαφνιάζει πολλές φορές και η αρχαιολογική έρευνα επίσης, που στην περίπτωση της Σικίνου αποκάλυψε την κρύπτη με τον ασύλητο τάφο της γυναίκας στο μνημείο του 2ου μ.Χ. αιώνα. Αυτό που αργότερα μετατράπηκε σε εκκλησία, προκαλώντας εύλογη σύγχυση στους επιστήμονες, χρονολογικά και ως προς την ταύτισή του.
Το εντυπωσιακό μνημείο, ναός της Επισκοπής όπως είναι η ονομασία του σήμερα, είναι μεταξύ αυτών που επισκέφθηκε η υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, στη Σίκινο, καθώς βρίσκεται σε φάση αναστήλωσης. Αποτελεί άλλωστε ένα από τα λίγα παραδείγματα κτηρίων της αρχαιότητας που σώζονται σε καλή κατάσταση, διατηρώντας τις μεταγενέστερες προσθήκες που έγιναν, αλλά και το όνομα της γυναίκας στην οποία ήταν αρχικά αφιερωμένο.
Η Νεικώ, όπως αναφέρει το ταφικό επίγραμμα που βρέθηκε χαραγμένο πάνω σε πέτρα στον τοίχο του τάφου ήταν επιφανές πρόσωπο της κοινωνίας του νησιού που έζησε εκείνη την εποχή και στην τελευταία της κατοικία την συνόδευαν πολύτιμα κτερίσματα που οι τυμβωρύχοι, οι οποίοι συχνά λεηλατούσαν τις ταφές δεν είχαν κατορθώσει να βρουν. Κι αυτό, γιατί ο τάφος της φτιαγμένος από μεγάλες και καλοδουλεμένες μαρμάρινες πλάκες δεν είχε τοποθετηθεί στις κανονικές κρύπτες που βρίσκονταν στο υπόγειο του μνημείου, αλλά σε μία ξεχωριστή, ανάμεσα σε δύο τοίχους, όπου κανείς δεν φανταζόταν την ύπαρξή του. Τα χρυσά περικάρπια, τα δακτυλίδια, ένα περιδέραιο, μία πόρπη με ανάγλυφο καμέο, μαζί με γυάλινα και μεταλλικά αγγεία, άλλα μικροευρήματα καθώς και οργανικά κατάλοιπα των ενδυμάτων που φορούσε η νεκρή είναι αυτά που είχαν φέρει στο φως οι αρχαιολόγοι.
Ήδη από τον 8ο αιώνα όμως, το μαυσωλείο είχε μετατραπεί σε χριστιανικό ναό, τον 14ο αιώνα υπήρξε μία ακόμη οικοδομική φάση ενώ στη συνέχεια έγινε ο βυζαντινός ναός με τρούλο, που έφθασε ως σήμερα. Άλλο παράδοξο είναι ότι όλα αυτά τα χρόνια ως την έναρξη των αρχαιολογικών ερευνών πιστευόταν -και χάρις σε κάποιες πηγές- ότι το αρχικό κτίσμα ήταν ένα ναόσχημο κτήριο/ιερό του Απόλλωνα Πυθίου. Δίπλα σε αυτό το επιβλητικό κτήριο της Επισκοπής όμως βρίσκεται και ο ναός της Αγίας Άννας με εξαιρετικά σχέδια και τοιχογραφίες που χρονολογούνται στον 13ο αιώνα.
Να σημειωθεί, ότι οι εργασίες, που υλοποιεί από το 2017 η Εφορεία Αρχαιοτήτων, προϋπολογισμού 880.000 ευρώ (Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Νοτίου Αιγαίου-ΕΣΠΑ 2014-2020) βρίσκονται πλέον σε στάδιο ολοκλήρωσης. Ένα ακόμη έργο εξάλλου, που πραγματοποιήθηκε φέτος τον Μάιο ήταν η περισυλλογή σημαντικών γλυπτών και αρχιτεκτονικών μελών από την αρχαία ακρόπολη, που βρίσκεται στο λόφο της Αγίας Μαρίνας, μια δύσκολη επιχείρηση μεταφοράς λόγω του έντονου ανάγλυφου της περιοχής, που είχε όμως την συμβολή της Αστικής Μη Κερδοσκοπικής Εταιρείας «Αιγέας». Και στη συνέχεια σειρά έχει το μεσαιωνικό κάστρο της Σικίνου, σύμφωνα με μελέτη, η οποία έχει ήδη εκπονηθεί και θα υλοποιηθεί σε συνεργασία με τον Δήμο Σικίνου.
Το δικό της μικρό Αρχαιολογικό Μουσείο θα αποκτήσει τέλος η Σίκινος, στο παλαιό Γυμνάσιο – Λύκειο του νησιού, που θα αποκατασταθεί φυσικά για το σκοπό αυτό, με προϋπολογισμό 650.000 ευρώ (Προγραμματική Σύμβαση μεταξύ των Υπουργείων Υποδομών και Μεταφορών και Πολιτισμού και Αθλητισμού και του Δήμου Σικίνου).
