Ηλίας Μπίσιας: Χρονοβόρα η διαδικασία αποστολής στοιχείων από τις Ελβετικές αρχές

“Η διαδικασία ικανοποίησης του ελληνικού αιτήματος δικαστικής συνδρομής στην Ελβετία για την υπόθεση της Novartis ενδέχεται να εξελιχθεί σε μια χρονοβόρα διαδικασία, εάν τα θιγόμενα πρόσωπα ασκήσουν τα ένδικα μέσα που τους παρέχει ο ελβετικός Νόμος. Στην περίπτωση αυτή, η διαδικασία μπορεί να διαρκέσει από 2 έως και 4 χρόνια.” Την επισήμανση αυτή κάνει μέσω του mononews.gr o δικηγόρος Ηλίας Μπίσιας, ειδικός σε θέματα δικαστικής συνδρομής Ελλάδας – Ελβετίας. Η συνέντευξη του κ. Μπίσια έχει ως εξής:

1. Το ελβετικό υπουργείο Δικαιοσύνης επιβεβαίωσε πρόσφατα την αποστολή αιτημάτων δικαστικής συνδρομής από Ελλάδα και ΗΠΑ για την υπόθεση της Novartis. Σε πόσο χρόνο εκτιμάτε ότι θα ικανοποιηθεί το ελληνικό αίτημα από τις ελβετικές δικαστικές αρχές;

Η διαδικασία ικανοποίησης του ελληνικού αιτήματος δικαστικής συνδρομής στην Ελβετία ενδέχεται να εξελιχθεί σε μια χρονοβόρα διαδικασία, εάν τα θιγόμενα πρόσωπα ασκήσουν τα ένδικα μέσα που τους παρέχει ο ελβετικός Νόμος. Στην περίπτωση αυτή, η διαδικασία μπορεί να διαρκέσει από 2 έως και 4 χρόνια.

Συγκεκριμένα, σε περιπτώσεις που ζητείται η άρση του τραπεζικού απορρήτου και η αποστολή κίνησης των υπό έρευνα ελβετικών λογαριασμών – όπως πιθανολoγούμε ότι ζητήθηκε στην υπόθεση Novartis – οι εκάστοτε δικαιούχοι των τραπεζικών λογαριασμών έχουν καταρχάς το δικαίωμα να συμμετέχουν ως διάδικοι στη διαδικασία.

Σε περίπτωση που η διαδικασία καταλήξει σε έκδοση οριστικής Εισαγγελικής Απόφασης (Schlussverfügung), με την οποία διατάσσεται η ικανοποίηση του ελληνικού αιτήματος δικαστικής συνδρομής, δηλαδή η αποστολή των επίμαχων τραπεζικών κινήσεων στην Ελλάδα, τα θιγόμενα πρόσωπα έχουν δικαίωμα να προσφύγουν δικαστικώς κατά της αποφάσεως ενώπιον του ελβετικού Ομοσπονδιακού Ποινικού δικαστηρίου και να ζητήσουν την ακύρωσή της.

Εκτιμώ ότι το αίτημα που υποβλήθηκε ήδη στην Ελβετία καθώς και τα συμπληρωματικά αιτήματα, που με βεβαιότητα θα ακολουθήσουν, θα ικανοποιηθούν, εάν πληρούν τις προϋποθέσεις που προβλέπονται από τις διεθνείς συνθήκες και τον ελβετικό Νόμο περί δικαστικής συνδρομής.

Άλλωστε, θα υπενθυμίσω, μετά λόγου γνώσεως, ότι σε όλες τις μεγάλες ελληνικές υποθέσεις που απασχόλησαν τα τελευταία χρόνια την κοινή γνώμη (δηλ. Siemens, Proton Bank, Ομόλογα και, βεβαίως, σε όλες τις υποθέσεις εξοπλιστικών), η Ελβετία παρείχε τη ζητηθείσα συνδρομή στην Ελλάδα και αναμφίβολα διευκόλυνε την διαλεύκανσή τους.

2. Στην υπόθεση της Siemens, βασικός κατηγορούμενος, ο Μιχάλης Χριστοφοράκος, επέλεξε να λογοδοτήσει στις γερμανικές αρχές. Είναι ανοιχτό ένα τέτοιο ενδεχόμενο και για εμπλεκόμενους της Novartis; Και γιατί να επιλέξουν να κριθούν σε άλλη χώρα;

Καταρχάς, θεωρώ απολύτως βέβαιο ότι στην υπόθεση Novartis αναμένεται – αν δεν έχει ήδη πραγματοποιηθεί – να κινηθεί ποινική δίωξη και στην Ελβετία κατά παντός υπευθύνου με βάση τα σχετικά δημοσιεύματα αλλά και τα αιτήματα δικαστικής συνδρομής που έχουν ήδη υποβληθεί από την Ελλάδα και τις Η.Π.Α.

Ας μην ξεχνούμε, ότι η έδρα της Novartis βρίσκεται στη Βασιλεία της Ελβετίας και οι υπό έρευνα εμπλεκόμενοι λογαριασμοί – μέσω των οποίων φέρεται να διακινήθηκαν παράνομες πληρωμές– τηρούνται σε ελβετικές Τράπεζες. Αυτά αρκούν για να στοιχειοθετηθεί αρμοδιότητα αλλά και νομική υποχρέωση για τις ελβετικές εισαγγελικές αρχές να διερευνήσουν αυτοτελώς την υπόθεση, ανεξάρτητα από την πορεία των ελληνικών ερευνών.

Στο πλαίσιο μιας τέτοιας έρευνας που θα ξεκινήσει στην Ελβετία, ενδέχεται να κληθούν και να εξεταστούν από τις ελβετικές δικαστικές αρχές πρόσωπα και από την Ελλάδα, τα οποία, ανάλογα με το βαθμό της ποινικής τους εμπλοκής, δύνανται να επιλέξουν να ομολογήσουν τις αξιόποινες πράξεις που διέπραξαν και να συνεργαστούν με τις αρχές.

Στις περιπτώσεις αυτές, προβλέπεται κατά τα οριζόμενα στον Νόμο ευνοϊκή ποινική μεταχείριση του κατηγορουμένου από την ελβετική Εισαγγελία εντός συγκεκριμένου πλαισίου ποινικής συνδιαλλαγής, η οποία κατά κανόνα καταλήγει σε επιβολή μικρής ποινής χωρίς ακροαματική διαδικασία.

Εάν λοιπόν κάποιος αποδεδειγμένα ενέχεται σε αξιόποινες πράξεις σε σχέση με την υπόθεση αυτή και καταδικαστεί με τον προαναφερόμενο τρόπο αμετακλήτως στην Ελβετία, τότε θα έχει – τουλάχιστον θεωρητικώς την προσδοκία, λόγω του δεδικασμένου της ελβετικής απόφασης- να μην καταδικαστεί εκ νέου για τις ίδιες πράξεις στην Ελλάδα.

Αντιλαμβάνεστε λοιπόν από τα ανωτέρω, τα κίνητρα και τους λόγους που μπορούν να ωθήσουν κάποιους στην επιδίωξη έκδοσης δικαστικής απόφασης για την ίδια υπόθεση σε μια άλλη χώρα.

Από την άλλη πλευρά, αξίζει να σημειωθεί ότι μια δίωξη στην Ελβετία για την υπόθεση Novartis μπορεί κάλλιστα να συμπεριλάβει και πολιτικά πρόσωπα από την Ελλάδα, υπό τον αυτονόητο όρο της απόδειξης της εμπλοκής τους στις καταγγελλόμενες έκνομες πράξεις.

Έχοντας υπ όψιν ότι η ελβετική έρευνα έχει το σαφές πλεονέκτημα της ταχύτητας, δηλ. εν προκειμένω αναμένεται να προχωρήσει πολύ πιο γρήγορα στην αξιολόγηση του αποδεικτικού υλικού που βρίσκεται στην Ελβετία (τραπεζικοί λογαριασμοί, εξέταση στελεχών της μητρικής εταιρείας Novartis κλπ.), ενδέχεται να απαγγελθούν κατηγορίες από τις ελβετικές αρχές και σε Έλληνες πολιτικούς, καθόσον εκεί δεν υφίσταται – όπως στην Ελλάδα – αντίστοιχο κώλυμα δίωξης από την τακτική δικαιοσύνη για εν ενεργεία ή πρώην μέλη της κυβέρνησης.

3. Τρεις προστατευόμενοι μάρτυρες στην Ελλάδα βάζουν στο «κάδρο» ποινικών ευθυνών δύο πρώην πρωθυπουργούς και 8 πρώην υπουργούς. Αρκούν οι δικές τους μαρτυρίες για να αποδειχθεί ενοχή σε ένα ενδεχόμενο ποινικό ακροατήριο;

Καταρχήν όχι. Από μόνες τους οι μαρτυρίες, δηλαδή χωρίς περαιτέρω εισφορά αποδεικτικών στοιχείων εκ μέρους του προστατευόμενου μάρτυρα (π.χ. έγγραφα, υπόδειξη τραπεζικών λογαριασμών κλπ.), δεν είναι αρκετές.

Σύμφωνα με τον ισχύοντα Νόμο αν δεν έχουν αποκαλυφθεί τα στοιχεία ταυτότητας του μάρτυρα, μόνη η κατάθεσή του δεν είναι αρκετή για την καταδίκη του κατηγορουμένου. Εάν, ωστόσο, αποκαλυφθεί η ταυτότητα του μάρτυρα στο ακροατήριο του δικαστηρίου ή ο προστατευόμενος μάρτυρας αποκαλύψει οικειοθελώς την ταυτότητά του, τότε το δικαστήριο θα εκτιμήσει ελεύθερα τη μαρτυρία του και αναλόγως την αποδεικτική της βαρύτητα μπορεί να οδηγηθεί σε κρίση περί της ενοχής του κατηγορουμένου.

4. Οι προστατευόμενοι μάρτυρες καταγγέλλονται από εμπλεκόμενους στην υπόθεση ως «κουκουλοφόροι» και «κατευθυνόμενοι». Πώς μπορεί να ελεγχθεί η αξιοπιστία τους;

Στo ελληνικό δικονομικό σύστημα ισχύει η αρχή της ελεύθερης εκτίμησης των αποδεικτικών μέσων από το δικαστή, η κρίση του οποίου δεν υπόκειται σε νομικούς κανόνες (αρχή της ηθικής απόδειξης).

Εφόσον πληρούνται οι προϋποθέσεις ώστε να χαρακτηριστούν οι μάρτυρες ως προστατευόμενοι, οι δικαστές θα κρίνουν την αξιοπιστία τους, είτε κατέθεσαν ανώνυμα, είτε διετάχθη κατά την ακροαματική διαδικασία η αποκάλυψη της ταυτότητάς τους.

5. Προβλέπεται και σε ποια περίπτωση άρση της «ανωνυμίας» αυτών των μαρτυρικών καταθέσεων;

Κατά την διαδικασία στο ακροατήριο, ο μάρτυρας του οποίου δεν αποκαλύφθηκαν τα στοιχεία ταυτότητας καλείται να καταθέσει με το όνομα που αναφέρεται στην έκθεση εξέτασής του, δηλαδή το μη πραγματικό.

Εάν, ωστόσο, ζητηθεί από τον εισαγγελέα ή από διάδικο η αποκάλυψη της πραγματικής ταυτότητάς του, το δικαστήριο διατάσσει την αποκάλυψη, την οποία μπορεί βέβαια να διατάξει και αυτεπαγγέλτως, πάντοτε όμως στο πλαίσιο της ακροαματικής διαδικασίας.

6. Ο ισχυρισμός των μαρτύρων για ξέπλυμα μαύρου χρήματος από πολιτικά πρόσωπα, πώς μπορεί να στοιχειοθετηθεί;

Όταν πολιτικός αξιωματούχος κατά την εκτέλεση των καθηκόντων του δωροδοκηθεί και η περαιτέρω αξιοποίηση του δώρου (ώστε αυτό να εμφανισθεί ως νόμιμο έσοδο), δεν συνδέεται με την άσκησή των, στοιχειοθετείται το έγκλημα της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομη δραστηριότητα.

Στην περίπτωση αυτή, δεν εφαρμόζονται ως προς τις πράξεις αυτές οι διατάξεις που αφορούν στην εξάλειψη του αξιοποίνου.

Η δικαιοδοσία για την δίωξη των εν λόγω εγκλημάτων ανήκει στα κοινά ποινικά δικαστήρια (έχουμε το πρόσφατο παράδειγμα δύο καταδικασθέντων υπουργών από την τακτική δικαιοσύνη σε υποθέσεις εξοπλιστικών), ενώ ακόμη και η παραγραφή του βασικού εγκλήματος, δηλαδή της παθητικής δωροδοκίας, δεν ασκεί επιρροή για την δίωξη του υπαιτίου για το αδίκημα της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομη δραστηριότητα.

7. Ο θεσμός του προστατευόμενου μάρτυρα μετρά ήδη 17 χρόνια σε υποθέσεις τρομοκρατίας. Είναι, όμως, η πρώτη φορά που εφαρμόζεται σε υποθέσεις Διαφθοράς.

Με νεότερο Νόμο του 2014, οι διατάξεις που αφορούν στα μέτρα προστασίας μαρτύρων από πιθανολογούμενες πράξεις εκφοβισμού ή αντεκδίκησης εφαρμόζονται και σε υποθέσεις δωροδοκίας-δωροληψίας πολιτικών αξιωματούχων, δικαστικών λειτουργών, υπαλλήλων και «μεσαζόντων».

Η προστασία αυτή παρέχεται στους μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος, σε ιδιώτες που συμμετέχουν σε συγκεκαλυμμένη έρευνα και σε οποιονδήποτε άλλον συμβάλλει ουσιωδώς στην αποκάλυψη των ως άνω αξιόποινων πράξεων και όταν ακόμη αυτές δεν τελούνται στο πλαίσιο εγκληματικής οργάνωσης.

8. Τι ισχύει σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες και στις ΗΠΑ για τους προστατευόμενους μάρτυρες;

Στις ΗΠΑ το Πρόγραμμα Προστασίας Μαρτύρων ξεκίνησε το 1971 και μέχρι σήμερα έχουν υπαχθεί σε αυτό πάνω από 18.000 άνθρωποι για διάφορες υποθέσεις. Η συντριπτική πλειοψηφία (95%) όσων εντάσσονται είναι εμπλεκόμενα πρόσωπα σε αξιόποινες πράξεις, τα οποία συνεργάζονται με τις αρχές.

Στο πλαίσιο του προγράμματος αυτού, οι εντασσόμενοι καθώς και τα μέλη των οικογενειών τους αλλάζουν τόπο κατοικίας, εργασία και δημιουργείται μια νέα ταυτότητα προσώπου, η οποία υποστηρίζεται από πιστοποιητικά γέννησης, ληξιαρχικές πράξεις γάμου κτλ.

Στην Ελβετία υπάρχει σχετικός Νόμος από την 01.01.2013. Αφορά σε μάρτυρες, η συμμετοχή των οποίων στην ποινική διαδικασία γεννά κίνδυνο για τη ζωή ή τη σωματική τους ακεραιότητα. Στα προβλεπόμενα μέτρα προστασίας συγκαταλέγονται, μεταξύ άλλων, η αλλαγή τόπου κατοικίας-εργασίας, η τήρηση ανωνυμίας, η αλλαγή ταυτότητας για ορισμένο χρονικό διάστημα καθώς και η οικονομική υποστήριξη.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ: Υπόθεση Novartis: Μήνυση κατά των προστατευόμενων μαρτύρων κατέθεσε ο Αβραμόπουλος

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: «Όχι» της ΝΔ στις 10 διαφορετικές κάλπες – «Δεν θα κάνουμε show»

ΜΗ ΧΑΣΕΤΕ: «Βλέπουν» Δρίτσα για πρόεδρο της προανακριτικής επιτροπής!