Η ιστορία των κρυπτονομισμάτων… από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα

Τη δεκαετία του 1920, ένας καλλιεργητής εσπεριδοειδών, ονόματι William Howey, έβαλε στόχο να αντλήσει χρήματα από επενδυτές. Θα τους πουλούσε εκτάσεις από τις καλλιέργειές τους και θα φρόντιζε τα δέντρα για λογαριασμό τους, δίνοντάς τους μερίδιο από τα κέρδη μετά τη συγκομιδή. Η συναλλαγή αυτή παρουσιάστηκε σαν μια συνηθισμένη πώληση γης, αλλά, για πρακτικούς λόγους, οι αγοραστές είχαν γίνει μέτοχοι στο αγρόκτημά του. Όταν ο Howey πέθανε, το 1938, η νεοσύστατη, εκείνη την εποχή, αμερικανική Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς (SEC) επεδίωξε να κάνει ασφαλιστικά μέτρα κατά της εταιρείας του για να σταματήσει τις πωλήσεις. Το 1946, το Ανώτατο Δικαστήριο απεφάνθη ότι τα συμβόλαια του Howey θα έπρεπε να έχουν καταχωρισθεί στη SEC ως… μετοχές.

Σύμφωνα με το σκεπτικό του δικαστηρίου, αυτό που είχε σημασία ήταν η ουσία της συναλλαγής και όχι η μορφή της. Κρατήστε τη σκέψη αυτή στο μυαλό σας την επόμενη φορά που κάποιος θα προσπαθήσει να σας εντυπωσιάσει διηγούμενος μια περίπλοκη ιστορία για τα κρυπτονομίσματα. Σε ό,τι αφορά δε την κατανόηση των νέων τεχνολογιών, επικεντρωθείτε στο τι κάνουν, όχι πώς το κάνουν.

Σε όλο τον κόσμο σήμερα, κυβερνήσεις, φορείς χάραξης πολιτικής και επενδυτές καταβάλλουν προσπάθειες για να καταλήξουν σε μία συγκεκριμένη άποψη σχετικά με τα κρυπτονομίσματα. Οι… περιδινήσεις του Bitcoin και των ομοίων του μπορεί να χτίσουν ή να καταστρέψουν ολόκληρες περιουσίες. Όμως, στο σημείο αυτό, η Ιστορία μπορεί να λειτουργήσει ως οδηγός. Το κρυπτογραφικό χρήμα μπορεί να είναι κάτι καινούργιο, αλλά το ίδιο το χρήμα είναι τόσο παλιό όσο ο πολιτισμός. Και κατά καιρούς ήταν χάντρες, κριθάρι, καπνός, κοχύλια, ακόμη και γιγάντιοι πέτρινοι δίσκοι, όπως τα γιγαντιαία πέτρινα νομίσματα που χρησιμοποιούνταν στη νήσο Yap του νότιου Ειρηνικού. Η εμπειρία από όλα είδη χρήματος υποδεικνύει ότι η αστάθεια της αξίας των κρυπτονομισμάτων μπορεί να μην μπορεί να αποκατασταθεί, κάτι που θα μπορούσε να αποδειχθεί μοιραίο σφάλμα αν αρχίσουν να χρησιμοποιούνται ευρέως ως μέσο συναλλαγών.

Ο Jesús Fernández-Villaverde, οικονομολόγος στο Πανεπιστήμιο της Πενσιλβάνια, δηλώνει σκεπτικιστής σε ό,τι αφορά τα κρυπτονομίσματα. Υποστηρίζει ότι η διάδοση που γνωρίζουν σήμερα αυτού του είδους τα νομίσματα με τα εξωτικά ονόματα (έχουν εκδοθεί πάνω από 1.500) θυμίζει τις δόξες που γνώρισε τον 19ο αιώνα η «ελεύθερη τραπεζική», όταν σε πολλές χώρες του κόσμου οι εμπορικές τράπεζες εξέδιδαν καθεμία τα δικά της χρήματα. Στη Σκωτία μάλιστα, η πρακτική αυτή κράτησε πάνω από έναν αιώνα, μέχρι που κατεστάλη από τη βρετανική Βουλή το 1845. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, όμως, η Σκωτία έφτασε να γίνει, από μια φτωχή χώρα, σχεδόν τόσο πλούσια όσο η Αγγλία.

Μεταξύ του τότε και του τώρα, όμως, υπάρχει μια σημαντική διαφορά, λέει ο Fernández-Villaverde. Και δεν έχει να κάνει με την πληροφορική. Η διαφορά είναι ότι η προσφορά των νομισμάτων ήταν διαχειρίσιμη. Οι σκωτσέζικες τράπεζες είχαν σοβαρούς λόγους να κάνουν τον κόσμο να πιστέψει στη σταθερότητα των νομισμάτων τους και ρύθμιζαν την προσφορά ανάλογα με τη ζήτηση. Αντιθέτως, αυτό που έχει κάνει σήμερα τα κρυπτονομίσματα τόσο δημοφιλή είναι ακριβώς ότι δεν ελέγχονται από κανέναν, ούτε καν από τους ίδιους εκδότες τους. Δεν υπάρχει τίποτε -και κανένας- που να ορίζει με σταθερό τρόπο την αξία τους. Ναι, είναι αλήθεια ότι υπάρχει ένα όριο στον αριθμό των Bitcoin που μπορούν να παραχθούν, ωστόσο οι χαοτικές διακυμάνσεις της τιμής του δείχνουν ότι είναι ιδιαίτερα ευάλωτο στις κερδοσκοπικές κινήσεις.

Άλλο ένα διαφωτιστικό παράδειγμα ενός πρόδρομου κρυπτονομίσματος είναι η γνωστή (στους οικονομολόγους) ιστορία του «συνεταιρισμού» Capitol Hill Babysitting Cooperative, που ιδρύθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1950. Τα μέλη πληρώνουν άλλους γονείς για να φροντίζουν τα παιδιά τους χρησιμοποιώντας ένα δικό τους νόμισμα που κερδίζουν φροντίζοντας τα παιδιά άλλων. Τη δεκαετία του 1970, όμως, ο συνεταιρισμός κόντεψε να διαλυθεί, επειδή υπήρχαν οικογένειες που έβαζαν στην άκρη τα χρήματα αυτά, για να είναι σίγουροι ότι θα μπορούν να πληρώσουν μια babysitter όταν θα τη χρειάζονταν. Ο συνεταιρισμός ξαναγεννήθηκε από τις στάχτες του όταν τύπωσε περισσότερα χρήματα για να μην μπαίνουν τα μέλη του στον πειρασμό να τα… κρύβουν. Τα κρυπτονομίσματα είναι το ίδιο ευάλωτα σε ενδεχόμενη αποτυχία της αγοράς, αλλά δεν υπάρχει περιθώριο για μια ευεργετική παρέμβαση ώστε η προσφορά να είναι ανάλογη της ζήτησης, όπως συμβαίνει με ένα κανονικό νόμισμα, λέει ο Fernández-Villaverde.

Υπάρχουν, ωστόσο, και κρυπτονομίσματα που δεν προορίζονται για χρήση αντί για δολάρια, ευρώ ή γιεν. Υπάρχουν κρυπτονομίσματα που ο κόσμος τα αγοράζει με την ελπίδα ότι οι εταιρείες που τα εκδίδουν θα επιτύχουν. Με άλλα λόγια, όπως και στην περίπτωση των πορτοκαλεώνων του William Howey, οι αγοραστές αποκτούν, ουσιαστικά, ένα κομμάτι μιας επιχείρησης.

Σε κάποιους κύκλους, συνεχίζει να επικρατεί η ρομαντική άποψη ότι τα κρυπτονομίσματα είναι η εμπροσθοφυλακή μιας νέας εποχής στην οποία οι κυβερνήσεις θα είναι όλο και λιγότερο σημαντικές. Όπως και η ύπαρξη νομοθετικού σώματος… Όπως και τα δικαστήρια… Ποιος τα χρειάζεται όλα αυτά όταν υπάρχει η τεχνολογία blockchain και όλα καταγράφονται εκεί; Όμως, η εμπειρία μάς έχει δείξει ότι όσο ισχυρό και αν είναι ένα συμβόλαιο, ο κόσμος θα βρίσκει πάντα τρόπο να επαναδιαπραγματευτεί.

Επιπλέον, σε μία εργασία του, το 1970, ο οικονομολόγος George Akerlof εξηγεί πώς η αγορά μεταχειρισμένων αυτοκινήτων μπορεί να καταρρεύσει αν ο κόσμος δεν μπορεί να διακρίνει ποια από αυτά είναι σαράβαλα και ποια όχι. Φοβούμενος ότι θα πέσει θύμα κοροϊδίας, δεν θα είναι διατεθειμένος να δώσει πολλά χρήματα, οπότε όσοι έχουν να πουλήσουν καλά αυτοκίνητα, θα τα αποσύρουν από την αγορά, αφήνοντας μόνο τα σκάρτα. Αυτό δείχνει ότι η ρύθμιση είναι προς όφελος εκείνων που πουλούν καλά αυτοκίνητα… και καλά κρυπτονομίσματα… Και, τέλος, προς όφελος όλων. Γιατί, όπως αναφέρεται και στον Εκκλησιαστή, «Ουδέν καινόν υπό τον ήλιον»…