Οι αμερικανικές κυρώσεις στέλνουν τους Ρώσους δισεκατομμυριούχους στην αγκαλιά του Πούτιν

Η κυβέρνηση Τραμπ βοηθά τον Βλαντίμιρ Πούτιν να πετύχει έναν στόχο που του ξέφευγε επί σχεδόν δύο δεκαετίες: να πείσει τους Ρώσους δισεκατομμυριούχους να αρχίσουν να επαναπατρίζουν κάποια από τα περιουσιακά τους στοιχεία.

Οι σχετικά περιορισμένες κυρώσεις που επεβλήθησαν κατά την περίοδο Ομπάμα για τη σύρραξη στην Ουκρανία δεν έχουν απλά διευρυνθεί και ενισχυθεί από τότε που ανέλαβε τα καθήκοντά του ο Τραμπ πέρυσι. Ο απρόβλεπτος χαρακτήρας τόσο του Λευκού Οίκου όσο και του Κογκρέσου αναγκάζει τους Ρώσους να μεταφέρουν χρήματα σε κρατικές τράπεζες και να αναθεωρήσουν την υπερδομή των offshore που προστάτευε περιουσίες εδώ μετά την κατάρρευση του κομμουνισμού.

Οι δισεκατομμυριούχοι και τα στελέχη τους λένε ότι η τάση για μεταφορές assets μακριά από τη δικαιοδοσία των ΗΠΑ ξεκίνησε με τις μεγαλύτερες εταιρείες τον Απρίλιο, όταν ο Όλεγκ Ντεριπάσκα και ο Βίκτορ Βέκσελμπεργκ και οι επιχειρήσεις τους έχασαν δισεκατομμύρια μέσα σε λίγες ώρες, αφού επλήγησαν με τις βαρύτερες ποινές μέχρι σήμερα. Τώρα η τάση επιταχύνεται, ενισχυμένη από την απειλή ακόμα πιο δρακόντειων μέτρων για την υποτιθέμενη εμπλοκή της Ρωσίας στις εκλογές και την επίθεση με νευροτοξικό παράγοντα σε διπλό πράκτορα στην Αγγλία.

“Είναι τοξικό να είσαι Ρώσος”, δήλωσε ο Όλεγκ Βιούγκιν, πρώην ανώτερος αξιωματούχος της κεντρικής τράπεζας που σήμερα είναι πρόεδρος του χρηματιστηρίου της Μόσχας. “Και όσο πιο πλούσιος είσαι, τόσο πιο τοξικός είσαι”.

Οι περισσότεροι από τους μεγαλύτερους μη κρατικούς εξαγωγείς της Ρωσίας έχουν αδειάσει τους λογαριασμούς τους στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη, με πολλούς να μεταφέρουν χρήματα σε κρατικές τράπεζες ή σε εγχώρια παραρτήματα ευρωπαϊκών τραπεζών, δήλωσαν αρκετά πρόσωπα με γνώση του θέματος. Η κεντρική τράπεζα δε δημοσιεύει στατιστικά ειδικά για επαναπατρισμένους πόρους, επομένως είναι δύσκολο να γνωρίζει κανείς ακριβώς πόσα χρήματα φέρνουν πίσω οι επιχειρήσεις.

Όμως η Sberbank, η μεγαλύτερη τράπεζα της Ρωσίας, μόλις ανακοίνωσε μία αύξηση 17% στις επιχειρηματικές καταθέσεις σε όλα τα νομίσματα από τον Ιανουάριο έως τον Αύγουστο, που ισοδυναμεί περίπου με 98 δισεκατομμύρια δολάρια. Και τα στοιχεία για το ισοζύγιο πληρωμών δείχνουν ότι ο ιδιωτικός τομέας της Ρωσίας έφερε πίσω στην πατρίδα περισσότερα assets απ’ όσα έστειλε στο εξωτερικό στο δεύτερο τρίμηνο για μόλις την τρίτη φορά από τότε που ξεκίνησαν οι κυρώσεις, το 2014.

Ο Πούτιν τον Ιούνιο ανανέωση την έκκλησή του προς τους πλούσιους Ρώσους να φέρουν κεφάλαια πίσω “εκεί που τα κερδίζουν”, προς όφελος της πατρίδας. Όμως το πρόβλημα είναι ότι η στάσιμη και όλο και πιο ελεγχόμενη από το κράτος οικονομία δεν προσφέρει πολλές προοπτικές που θα δικαιολογούσαν το επίπεδο επενδύσεων που ο Πούτιν χρειάζεται για να πετύχει την “αποφασιστική” επιτυχία που αναζητά στην τελευταία του θητεία, που λήγει το 2024.

Ένας μέτοχος εταιρείας με στενούς δεσμούς με το Κρεμλίνο, σε βάρος του οποίου έχουν επιβληθεί κυρώσεις, συνόψισε το τρέχον κλίμα ενθυμούμενος μία πρόσφατη συζήτηση που είχε με τον προσωπικό του διαχειριστή των περιουσιακών του στοιχείων. Ο διαχειριστής του τηλεφώνησε για να τον συγχαρεί για μία καλή χρονιά – καλή επειδή δεν είχε επενδύσει σε τίποτα, επομένως δεν έχει τίποτα να χάσει.

Οι όποιες προσπάθειες που έχει καταβάλει η κυβέρνηση για να διευκολύνει τη διαδικασία επαναπατρισμού δεν είναι ενθαρρυντικές. Η ειδική πώληση ενός ευρωομολόγο τον Μάρτιο άντλησε μόνο 200 εκατομμύρια δολάρια, ή 5% έναντι του στόχου. Και μέχρι τώρα δεν έχει υπάρξει μεγάλο ενδιαφέρον για τις δύο “offshore” ζώνες εντός της Ρωσίας που δημιούργησε η κυβέρνηση για να ενθαρρύνει τη “μετακόμιση” επιχειρήσεων από το εξωτερικό, προσφέροντας αφορολόγητα μερίσματα με αντάλλαγμα πλήρη διαφάνεια.

Χωρίς ένα αναλυτικό πλάνο βοήθειας από τη κυβέρνηση, οι επιχειρήσεις μένουν μόνες τους να προετοιμάζονται για σκληρότερα αμερικανικά μέτρα. Οι κυρώσεις στον Ντεριπάσκα, ειδικά, προκάλεσαν σοκ που κινητοποίησε τα διοικητικά συμβούλια σε όλη τη Ρωσία. Η United Co. Rusal του δισεκατομμυριούχου, ο μεγαλύτερος πάροχος αλουμινίου εκτός Κίνας, σχεδόν αναγκάστηκε να σταματήσει την παραγωγή της αφού οι τράπεζες διεθνώς πάγωσαν τους λογαριασμούς επιχειρήσεων που ελέγχει, ασχέτως του νομίσματος στο οποίο ήταν.

“Έδειξε πώς οποιαδήποτε διεθνής εταιρεία μπορεί να λυγίσει στο δευτερόλεπτο”, δήλωσε ο Σλάβα Σμολιάνινοφ, στρατηγικός αναλυτής της BCS Global Markets στη Μόσχα. “Πραγματικά άνοιξε τα μάτια σε πολλούς δισεκατομμυριούχους”.

Έκτοτε, οι εξαγωγείς που επί μακρόν χρησιμοποιούσαν κυρίως δολάρια,που κυριαρχούν στο διεθνές εμπόριο, έχουν προχωρήσει σε κινήσεις για να ελαχιστοποιήσουν τη χρήση του αμερικανικού νομίσματος. Εξακολουθούν να διακρατούν σημαντικά ποσά σε δολάρια και ευρώ για εμπορικούς σκοπούς, όμως αρχίζουν να συγκεντρώνουν ρούβλια για χρήση σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης ή για μελλοντικές πληρωμές στους ιδιοκτήτες τους.

Ο κολοσσός των ορυχείων MMC Norilsk Nickel PJSC, του οποίου οι μέτοχοι περιλαμβάνουν τρεις δισεκατομμυριούχους (Ντεριπάσκα, Βλαντίμιρ Ποτάνιν και Ρόμαν Αμπράμοβιτς), μόλις πριν λίγα χρόνια διακρατούσε σχεδόν όλες τις καταθέσεις του σε ξένα νομίσματα. Τώρα διακρατεί πάνω από τις μισές σε ρούβλια, αξίας περίπου 1,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων, και σχεδιάζει ένα μέρισμα-ρεκόρ ύψους 1,8 δισ. δολαρίων για το πρώτο εξάμηνο.

Αν και δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι οι ρωσικές εταιρείες προετοιμάζονται να εγκαταλείψουν οριστικά το δολάριο, μεγάλοι εξαγωγείς ζητούν όλο και πιο συχνά από τράπεζες να επιτρέψουν την αποπληρωμή δανείων σε δολάρια σε άλλα νομίσματα, αν έχουν την ίδια τύχη με τη Rusal. Έχουν επίσης τεστάρει τις διαθέσεις των ξένων ομολόγων τους για διακανονισμούς σε εναλλακτικά νομίσματα.

Το μονοπώλιο των διαμαντιών Alrosa ήδη πωλεί πολύτιμους λίθους σε κάποιους Ασιάτες πελάτες σε ρούβλια, αφού αποδέχθηκε ρουπίες από έναν Ινδό πελάτη για πρώτη φορά. Τουλάχιστον μία μεγάλη εταιρεία μετάλλων πουλάει περισσότερη από την παραγωγή της σε ευρώ και πειραματίζεται με τις πωλήσεις σε κινέζικο γουαν.

Όμως δεν είναι μόνο χρήματα που επαναπατρίζονται. Η μετακίνηση της έδρας εταιρειών στην πατρίδα εξελίσσεται σε τεράστια επιχείρηση. Ο Αλεξέι Μορντάσοφ και ο Άλισερ Ουσμάνοφ είναι δύο μόνο από τους δισεκατομμυριούχους που έχουν μεταφέρει τα μερίδιά τους σε μεγάλες εταιρείες σε εταιρείες εγγεγραμμένες στη Ρωσία τους τελευταίους μήνες.

Σύμφωνα με κάποιες εκτιμήσεις, η νομική και συμβουλευτική εργασία σχετικά με τις κυρώσεις είναι σήμερα μία βιομηχανία αξίας 100 εκατομμυρίων δολαρίων στη Ρωσία. Και η “έκρηξή” της δε δείχνει σημάδια υποχώρησης, σύμφωνα με τον Ίλια Ριμπάλκιν, που ξεκίνησε τη δική του εταιρεία αυτόν το μήνα με περίπου δέκα άλλους δικηγόρους που εγκατέλειψαν δυτικές εταιρείες για να τον ακολουθήσουν.

“Η ζήτηση για υψηλού επιπέδου νομικές υπηρεσίες και δικηγόρους που μπορούν να καθοδηγήσουν τους πελάτες τους μέσα από το εχθρικό περιβάλλον των κυρώσεων μόνο να αναπτυχθεί μπορεί”, δήλωσε ο Ριμπάλκιν σε μία συνέντευξη στη Μόσχα.