ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Ο Wolfgang Schaeuble ήταν ο μακροβιότερος υπουργός Οικονομικών της ευρωζώνης μέχρι που η πραγματικότητα της προσπάθειας για κυβερνητικό συνασπισμό στη Γερμανία τον μετακίνησε στη θέση του Προέδρου της Βουλής τον προηγούμενο μήνα. Η κληρονομιά του, που διατυπώθηκε σε πρόσφατη συνέντευξή του και σε ένα έγγραφο που διέρρευσε στον Τύπο, πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη. Ακόμα και χωρίς αυτόν, η Γερμανία θα συνεχίσει να θέτει εμπόδια στη στήριξη για σαρωτικές αλλαγές στον τρόπο διαχείρισης των δημοσιονομικών της ευρωζώνης, αλλά θα προσπαθήσει να εξασφαλίσει την αυστηρότερη πολιτική της.
Κατά τη διάρκεια της οκταετούς θητείας του, ο Schaeuble αποτέλεσε μία περίπλοκη πολιτική φιγούρα: Όπως ο ίδιος έχει πει, ήταν ένας Ευρωπαίος αξιωματούχος που έβαλε φρένο στη μεγαλύτερη οικονομική ολοκλήρωση. Η πρόσφατη συνέντευξή του στους Financial Times και ένα non paper της γερμανικής κυβέρνησης για τους ομολόγους του στο Eurogroup, που περιήλθε στη γνώση της ιταλικής εφημερίδας Il Corriere, δείχνουν ότι μετά χαράς εξακολουθεί να αγνοεί την αντίφαση μεταξύ των απόψεών του. Ιδού πώς το περιέγραψε στη συνέντευξη:
Πάντα… είχαμε το δύσκολο έργο της εξισορρόπησης, για να πείσουμε τους πολίτες των κρατών μελών της ΕΕ ότι ήταν σημαντικό να τηρήσουμε τους κανόνες της ευρωζώνης, ιδίως στα προγράμματα διάσωσης, και ότι αυτό θα συνέβαλε τελικά στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Είναι πάντα σαν να ακροβατείς σε τεντωμένο σκοινί.
Ήταν πράγματι δύσκολο. Κατά την πρόσφατη οικονομική κρίση, η αυτοσυντήρηση ήταν πολύ σύνηθες φαινόμενο και οι κανόνες συνήθως παραβλέπονται σε τέτοιες καταστάσεις. Ο Schaeuble υποστηρίζει ότι η τήρηση των κανόνων οικοδομεί εμπιστοσύνη – αλλά αυτό συμβαίνει μόνο με την πάροδο του χρόνου, και κατά τη διάρκεια της κρίσης, η Ελλάδα, η Πορτογαλία, η Ιρλανδία και η Ισπανία πραγματικά χρεοκόπησαν. Οι μακροπρόθεσμες λύσεις ήταν το τελευταίο πράγμα στο μυαλό τους.
Δεδομένης της τρέχουσας οικονομικής ανάκαμψης της Ευρώπης, η οποία επηρεάζει και τις περισσότερες από αυτές τις χώρες, ο Schaeuble έχει την ευκαιρία να πει ότι είχε δίκιο από την αρχή και ότι η πιο “ρομαντική” επιθυμία του για βαθύτερη ολοκλήρωση απλώς συγκρατήθηκε από την έλλειψη πολιτικής στήριξης από τις χώρες μέλη σε μία αλλαγή της Συνθήκης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δεν συνιστά έκπληξη το γεγονός ότι οι συστάσεις του Schaeuble στο non paper ήταν σαν “κρύο ντους” για τους υποστηρικτές της ολοκλήρωσης, συμπεριλαμβανομένου του Γάλλου Προέδρου Emmanuel Macron και του Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Jean-Claude Juncker. Πρόκειται, στην πραγματικότητα, για συστάσεις να γίνουν καλύτεροι στην τήρηση των κανόνων.
Αντί να πιέσει για αλλαγή της Συνθήκης προκειμένου να δημιουργήσει έναν υπουργό Οικονομικών και έναν Προϋπολογισμό για ολόκληρη την ευρωζώνη, κάτι το οποίο ο Schaeuble εξακολουθεί να θεωρεί αδύνατο, στο τρισέλιδο non paper προτείνει να μετατραπεί ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας σε Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο (EMF). Ως ευρωπαϊκό ταμείο, χρειάζεται εντολή για τον έλεγχο της οικονομικής κατάστασης των κρατών μελών με στόχο την πρόληψη των κρίσεων. Ο Schaeuble προτείνει να έχει το EMF ρόλο στην παρακολούθηση της συμμόρφωσης στο δημοσιονομικό σύμφωνο του 2012, το οποίο απαιτεί από τις ευρωπαϊκές χώρες να εξισορροπήσουν τους προϋπολογισμούς τους. Ο ρόλος αυτός, ωστόσο, μπορεί να είναι μόνο συμβουλευτικός: Το να δώσει στο ταμείο την επίσημη εξουσία του ελέγχου και, πιθανώς, την επιβολή της συμμόρφωσης θα απαιτούσε αλλαγή της Συνθήκης.
Αυτό που μπορεί να κάνει ο ESM στο πλαίσιο των σημερινών εξουσιών του είναι να επεξεργαστεί έναν μηχανισμό αναδιάρθρωσης του χρέους για τις χώρες που αντιμετωπίζουν προβλήματα: “Ο πιο σημαντικός στόχος είναι να δοθούν στον ιδιωτικό τομέα σαφείς και προβλέψιμες αρχές εγκαίρως, να αποφευχθούν ad hoc λύσεις” αναφέρεται στο non paper. Το EMF θα μπορούσε επίσης να χρησιμεύσει ως ένας μηχανισμός προστασίας για το μοναδικό ταμείο εξυγίανσης της ευρωζώνης για τις τράπεζες, αλλά μόνο αφού τα μέλη της ευρωζώνης λάβουν μέτρα για τη μείωση του κινδύνου των τραπεζών. Οι σχετικές προτάσεις βρίσκονται στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, τη σύγκλιση στον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζονται οι κίνδυνοι των τραπεζών στη νομοθεσία των κρατών μελών και τον περιορισμό της έκθεσης των τραπεζών σε κρατικά ομόλογα.
Μέχρι εκεί είναι πρόθυμος να φτάσει. Ο Schaeuble δεν επιθυμεί να μετατραπεί ο ESM σε ένα δημοσιονομικό μηχανισμό μεταφοράς χρημάτων για την ευρωζώνη ή να υποστηρίξει ένα νέο σύστημα εγγύησης καταθέσεων. Μία τέτοια ενίσχυση του ρόλου του “θα πρόσθετε υπερβολικά μεγάλες πιέσεις στον ESM και θα έρχονταν σε αντίθεση με τον βασικό του σκοπό για τη διάσωση χωρών που αντιμετωπίζουν σοβαρό πρόβλημα”. Ωστόσο, σύμφωνα με το έγγραφο, η ευρωζώνη δεν χρειάζεται πραγματικά έναν ξεχωριστό προϋπολογισμό: Ίσως αρκεί να συνδεθεί η συνεισφορά κάθε χώρας του ευρώ στον συνολικό προϋπολογισμό της ΕΕ με προγράμματα που ενθαρρύνουν τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στην ευρωζώνη.
Ευρωπαϊκό σύστημα ασφάλισης για τους απασχολούμενους; Ευρωπαϊκός δανεισμός; Με τίποτα. Τα κράτη μέλη πρέπει να αντιμετωπίζουν την ανεργία, διορθώνοντας τις διαρθρωτικές τους ανεπάρκειες. Η “αμοιβαιότητα” του χρέους – να μοιραστούν τα κράτη μέλη της ΕΕ τους κινδύνους και τις υποχρεώσεις – ισούται με ηθικό κίνδυνο: “Θα κέρδιζε απλώς λίγο χρόνο για τα κράτη μέλη και θα επαναλαμβάνονταν τα εθνικά λάθη του παρελθόντος”.
Όταν οι υπουργοί του Eurogroup είπαν αντίο στον Schaeuble, του έδωσαν μία σημαία της ΕΕ με τα αυτόγραφά τους. “Τίποτα δεν θα είναι το ίδιο”, ήταν η κάπως ειρωνική συμβολή του υπουργού Οικονομικών της Ελλάδας κ. Ευκλείδη Τσακαλώτου. Ευσεβής πόθος: Η θέση της Γερμανίας δεν θα αλλάξει με την μετατόπιση του Schaeuble στο κοινοβούλιο. Ο διάδοχός του θα προέρχεται πιθανότατα από το φιλελεύθερο Ελεύθερο Δημοκρατικό Κόμμα (FDP), το οποίο επίσης επιμένει σε αυστηρούς δημοσιονομικούς κανόνες και αποκλείει την “αμοιβαιότητα” του χρέους. Παρά την αγάπη της για τον Macron και τις αντιλήψεις του για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, θα είναι εύκολο για την καγκελάριο Angela Merkel να δεχτεί έναν νέο υπουργό με αυτές τις απόψεις, γιατί πάντα συμφωνούσε με τις πολιτικές του Schaeuble. Είναι τόσο δικές της όσο και δικές του.
Στον νέο, ισχυρό ρόλο του ως Πρόεδρος του Κοινοβουλίου, ο Schaeuble θα μπορούσε να συγκεντρώσει τη στήριξη για την αλλαγή της συνθήκης της ΕΕ και ίσως για την πιο φιλόδοξη ολοκλήρωση που θα επεκτείνει τα όρια του τι είναι δυνατόν να ισχύσει σήμερα βάσει των συνθηκών. Όμως, κρίνοντας από τις τελευταίες του δηλώσεις, δεν θα κάνει τίποτα τέτοιο, επειδή δεν πιστεύει ότι μια τέτοια φιλοδοξία είναι απαραίτητη. Ο Schaeuble καθόρισε το Eurogroup στην εποχή της κρίσης περισσότερο από κάθε άλλο υπουργό, αλλά η απουσία του δεν θα επαναπροσδιορίσει τη δημοσιονομική διαχείριση της ευρωζώνης στη σημερινή εποχή της σχετικής ευημερίας.
Πηγή: Bloomberg View
